Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ

Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ , thành phố Đà Nẵng: tình hình, nguyên nhân và điều kiện phòng ngừa

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hoạt động giao thông vận tải là huyết mạch kinh tế của mỗi quốc gia, đáp ứng những nhu cầu kinh tế, văn hoá, xã hội, đi lại, sinh hoạt của các tầng lớp dân cư. Trong đó, giao thông đường bộ là loại hình giao thông rất quan trọng, xét trên tất cả các phương diện kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng. Bởi giao thông vận tải đường bộ chiếm tỷ trọng lưu thông hàng hoá, phương tiện, đối tượng tham gia giao thông lớn nhất; chi phí cho giao thông đường bộ cũng như nhu cầu phát triển giao thông đường bộ là rất to lớn, giao thông đường bộ có ở trên mọi địa hình, khu vực … và liên quan đến mọi người tham gia giao thông. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của xã hội, của hoạt động giao thông vận tải thì tình hình tội vi phạm về quy định tham gia giao thông đường bộ cũng có những diễn biến phức tạp, ngày càng có nhiều những vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng, làm chết nhiều người cũng như thiệt hại về tài sản có thể lên đến hàng tỷ đồng.

Quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng là quận có diện tích 34 km², chiếm 2,63% diện tích toàn thành phố, dân số 143.632 người, chiếm 9,6% số dân toàn thành phố, mật độ dân số đạt 4.224 người/km². Hiện nay, trên địa bàn quận Cẩm Lệ đã và đang hình thành một số khu đô thị cao cấp. Là quận có diện tích rộng nhất trong tất cả các quận của thành phố Đà Nẵng, hạ tầng giao thông từng bước được thành phố nâng cấp, hoàn thiện phục vụ nhu cầu giao thông vận tải ngày càng cao tuy nhiên đi kèm với đó là tình hình vi phạm quy định quy định pháp luật giao thông và tai nạn giao thông trong những năm qua vẫn có xu hướng diễn biến phức tạp. Số lượng vi phạm các quy định về pháp luật giao thông năm 2014 là 2385 trường hợp đến năm 2019 tăng lên 5032 trường hợp, tăng hơn 210%, thực trạng đó kéo theo tai nạn giao thông nói chung và tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông nói riêng tăng lên, đặc biệt là trên hai tuyến Quốc lộ trọng yếu đi qua là Quốc lộ 1A và 14B, mật độ phương tiện lưu thông rất lớn mỗi ngày.

Trước thực trạng như vậy mặc dù các cơ quan chức năng như Ban An toàn giao thông quận, Công an, Phòng Môi trường và đô thị, các tổ chức đoàn thể đã tăng cường các biện pháp nhằm nâng cao tính phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ như: Mỗi năm 02 đợt, Ban An toàn giao thông quận rà soát, kiểm tra, tổng hợp các vị trí là điểm đen, điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông trên địa bàn quận theo tiêu chí xác định của Bộ Giao thông vận tải để báo cáo đề xuất Ban An toàn giao thông thành phố sữa chửa, khắc phục các bất cập; Công an quận cũng như các đơn vị chức năng tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát, xử lý các vi phạm pháp luật, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật…tuy nhiên, tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ tuy có giảm nhưng không mang tính bền vững.

Bên cạnh đó, việc Luật Giao thông đường bộ năm 2008 bộc lộ những bất cập, hạn chế, không theo kịp với tình hình thực tiễn đã làm tồn tại một số hành vi tham gia giao thông nguy hiểm cho xã hội nhưng chưa được điều chỉnh bởi Luật Giao thông đường bộ như hành vi không chú ý quan sát khi tham gia giao thông, hiện nay chưa được quy định cụ thể trong Luật Giao thông đường bộ năm 2008, mặc dù đây là hành vi cơ bản bắt buộc phải thực hiện khi tham gia giao thông, cơ quan Công an phải vận dụng điều luật mở để áp dụng các chế tài xử phạt đối với hành vi này.

Trước thực trạng như vậy, tuy nhiên hiện nay chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách đầy đủ các vấn đề về lý luận và thực tiễn về công tác phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ, do đó tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ , thành phố Đà Nẵng: tình hình, nguyên nhân và điều kiện phòng ngừa”, làm luận văn thạc sĩ nhằm đáp ứng nhu cấp cấp thiết về nghiên cứu tổng quát các vấn đề lý luận và thực tiễn công tác phòng ngừa tai nạn giao thông trên địa bàn quận Cẩm Lệ hiện nay.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Đánh giá đúng thực trạng tình hình TNGT đường bộ hiện nay trên địa bàn quận Cẩm Lệ, phân tích làm rõ nguyên nhân của tình trạng TNGT cũng như những tồn tại, hạn chế, phòng ngừa giảm TNGT. Trên cơ sở đó, đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa làm giảm TNGT đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ hiện nay.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nêu trên, đề tài có nhiệm vụ giải quyết những vấn đề sau:

– Làm rõ những lý luận cơ bản về TNGT đường bộ và phòng ngừa TNGT đường bộ.

– Khảo sát thực trạng phòng ngừa TNGT đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ.

– Làm rõ nguyên nhân, điều kiện và các yếu tố có liên quan đến tình trạng TNGT đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ.

– Đưa ra các dự báo khoa học về hoạt động giao thông vận tải có liên quan đến phòng ngừa TNGT đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ.

– Đưa ra các giải pháp cơ bản góp phần nâng cao hiệu quả phũng ngừa TNGT đường bộ.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận và thực tiễn của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ cũng như thực tiễn công tác phòng ngừa TNGT đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ.

Phạm vi về thời gian: Từ năm 2015 đến năm 2019

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

5.1. Cơ sở lý luận

Cơ sở của phương pháp luận của đề tài là phương pháp duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng, Nhà nước, về quản lý TTATGT nói chung và phòng ngừa TNGT đường bộ nói riêng.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở đó, quá trình nghiên cứu đề tài cũng sử dụng một số phương pháp cụ thể sau:

– Thống kê, phân tích tổng hợp để làm rõ nội dung của mục 1.2. về phần hiện của tình hình tội phạm trên địa bàn quận Cẩm Lệ trong giai đoạn 2015 – 2019, trong đó có các nội dung về thực trạng, diễn biến, cơ cấu của tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ.

– Điều tra, nghiên cứu, khảo sát thực tiễn công tác phòng ngừa tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ để làm rõ các nội dung tại mục 3.2.1. về thực tiễn công tác phòng ngừa tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, các ưu điểm và hạn chế còn tồn tại của các giải pháp phòng ngừa đang áp dụng.

– Toạ đàm trao đổi với một số cán bộ trực tiếp làm công tác phòng ngừa TNGT đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ được sử dụng trong tất cả các nội dung của luận văn, qua đó chọn lọc các nội dung trao đổi thực tế giữa tác giả và cán bộ làm công tác phòng ngừa để phân tích, so sánh, làm rõ các yêu cầu đặt ra của luận văn.

– Phương pháp phân tích, so sánh giữa lý luận và thực tiễn.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài

6.1. Ý nghĩa lý luận

– Trên cơ sở những kết quả nghiên cứu đạt được, đề tài góp phần làm rõ hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn về TNGT đường bộ và phòng ngừa TNGT đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ hiện nay. Từ đó, đưa ra các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động này.

6.2. Ý nghĩa thực tiễn

– Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ giúp các cơ quan chức năng của quận Cẩm Lệ tham khảo, vận dụng vào việc cải tiến các mặt công tác, góp phần từng bước hoàn thiện và nâng cao hiệu quả phòng ngừa TNGT đường bộ.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được cấu trúc thành 3 chương gồm:

Chương 1: Tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng.

Chương 2: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng.

Chương 3: Dự báo và biện pháp phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng.

CHƯƠNG 1
TÌNH HÌNH TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

• 1. 1.1. Những vấn đề lý luận có liên quan đến tình hình tội phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ

1.1.1. Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ

Để đưa ra những giải pháp phòng ngừa tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ phù hợp với tình hình thực tế, trước hết cần phải làm rõ bản chất, hành vi khách quan của tội vi phạm quy định về TGGTĐB.

Theo điều 260 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 quy định như sau:

“1. Người nào tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:”

+ Về khách thể: Khách thể của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là: quy định của Nhà nước về an toàn giao thông đường bộ, đó là những quy định nhằm đảm bảo an toàn giao thông vận tải, đảm bảo cho hoạt động vận tải đường bộ được thông suốt, được tiến hành bình thường, và bảo vệ an toàn tính mạng, sức khỏe của công dân, bảo vệ tài sản của Nhà nước, của các tổ chức và tài sản của công dân.

+ Về chủ thể: Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm này, vì tội phạm này là tội phạm được thực hiện do lỗi vô ý và không có trường hợp nào là tội đặc biệt nghiêm trọng (theo quy định tại điều 12 Bộ luật Hình sự).

Chủ thể của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là người từ đủ 16 tuổi trở lên, có khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi.

Điểm đặc biệt đối với chủ thể của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là người phạm tội có hành vi phạm tội khi đang tham gia giao thông đường bộ. Theo quy định tại khoản 22 Điều 3 Luật Giao thông đường bộ năm 2008 thì “Người tham gia giao thông gồm người điều khiển, người sử dụng phương tiện tham gia giao thông đường bộ; người điều khiển, dẫn dắt súc vật; người đi bộ trên đường bộ.”

Vậy đặc trưng cơ bản của tội vi phạm quy định về TGGTĐB đó là phải có hành vi tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông, và đây cũng chính là đặc trưng mà tất cả các vụ tai nạn giao thông đường bộ đều phải có. Theo Điều 5 Thông tư số 58/TT-BCA qui định và hướng dẫn, tổng hợp, xây dựng cơ sở dữ liệu, cung cấp thông tin TNGT đường bộ, quy định: “TNGT đường bộ là sự việc xảy ra do người tham gia giao thông đang hoạt động trên mạng lưới giao thông đường bộ vi phạm các qui định về trật tự, an toàn giao thông đường bộ hay gặp phải sự cố bất ngờ gây ra những thiệt hại nhất định đến tính mạng, sức khỏe của con người hoặc tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. [6]

Điểm phân biệt giữa tai nạn giao thông đường bộ nói chung và tội vi phạm quy định về TGGTĐB nói riêng là hậu quả của các vụ việc. Các quan hệ xã hội phát sinh trong vụ TNGT đường bộ không những được luật giao thông bảo vệ mà trong trường hợp đặc biệt do người tham gia giao thông vi phạm các quy định đảm bảo an toàn giao thông gây hậu quả nghiêm trọng trở lên thì các quan hệ xã hội này còn được pháp luật hình sự bảo vệ, người gây tai nạn phải chịu trách nhiệm hình sự. Trong những trường hợp như vậy, mặc dù dưới góc độ tội phạm học vụ việc đó đã cấu thành tội phạm cần được điều tra xử lý theo quy định của pháp luật hình sự, song trước hết nó vẫn được nhìn nhận, đánh giá là một vụ TNGT với đầy đủ đặc điểm, dấu hiệu để nhận biết.

Như vậy, phòng ngừa tội vi phạm quy định về TGGTĐB cũng chính là phòng ngừa tai nạn giao thông đường bộ theo một cách tổng quát, hạn chế được tai nạn giao thông đường bộ xảy ra sẽ góp phần giảm thiểu tình hình tội vi phạm quy định về TGGTĐB.

+ Về mặt khách quan: Mặt khách quan của tội phạm vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ:

Hành vi khách quan: Người phạm tội có hành vi vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ, cụ thể: đi quá tốc độ, chở quá trọng tải quy định, tránh, vượt trái phép; đi không đúng tuyến đường, phần đường; vi phạm các quy định khác về an toàn giao thông đường bộ như chuyên chở người, hàng không đúng số lượng, trọng tải quy định;…. Để xác định hành vi vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ, phải căn cứ vào các quy định tại Luật giao thông đường bộ và các văn bản hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền.

Phương tiện giao thông đường bộ bao gồm các loại xe có động cơ (xe hơi, máy kéo, tàu điện bánh hơi, xe gắn máy và các loại xe chuyên dùng khác) và các loại xe thô xơ (xe thồ, xe đạp, xe được điều khiển bằng xúc vật: xe bò, xe ngựa,…). Người điều khiển phương tiện vận tải giao thông đường bộ là người trực tiếp thực hiện chức năng vận hành phương tiện để phượng tiện chuyển động và tham gia giao thông.

Hậu quả: Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ (điều 260 bộ luật hình sự) là tội phạm có cấu thành vật chất. Vì vậy, hậu quả là dấu hiệu bắt buộc đối với tội này. Nếu hành vi vi phạm các quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ mà chưa gây ra thiệt hại về tính mạng (làm chết người) hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng về sức khoẻ (gây thương tích), tài sản của người khác thì không cấu thành tội phạm, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 126 Bộ luật Hình sự. Trên thực tế, hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ gây tai nạn giao thông dẫn đến chết người, thiệt hại về tài sản rất nhiều. Hậu quả của tai nạn giao thông là một trong những căn cứ để xác định trách nhiệm đối với người gây tai nạn.

Mối quan hệ nhân quả: Hành vi vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ là nguyên nhân dẫn đến hậu quả (tai nạn giao thông) gây thiệt hại về tài sản, sức khỏe, tính mạng của người khác. Nếu thiệt hại không phải do hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ thì không cấu thành tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.

Các dấu hiệu khách quan khác: Phương tiện giao thông đường bộ; địa điểm (nơi vi phạm là công trình giao thông đường bộ)… Việc xác định các dấu hiệu khách quan này là rất quan trọng, là dấu hiệu để phân biệt giữa tội phạm này với các tội khác.Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật Giao thông đường bộ thì “Đường bộ gồm đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ”. Phương tiện giao thông đường bộ được quy định tại khoản 17 Điều 3 Luật giao thông đường bộ gồm “phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, phương tiện giao thông thô sơ đường bộ”.

+ Về mặt chủ quan: Lỗi của người phạm tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ là lỗi vô ý. Điều 11 Bộ luật Hình sự quy định về vô ý phạm tội như sau: “Vô ý phạm tội là phạm tội trong những trường hợp sau đây: 1. Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được; 2. Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.”

1.1.2. Lý luận về tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ

1.1.2.1. Khái niệm tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ

Tình hình tội phạm là một khái niệm đặc thù của tội phạm học. Việc nghiên cứu về tình hình tội phạm giúp ta hiểu được toàn cảnh về tội phạm, từ đó vạch ra được những biện pháp nhằm kiểm soát tội phạm phù hợp nhất. Tuy nhiên hiện nay xung quanh vấn đề này còn tồn tại những quan điểm khác nhau khi trình bày về vấn đề tình hình tội phạm:

“Tình hình tội phạm là một hiện tượng xã hội, pháp lý hình sự được thay đổi về mặt lịch sử, mang tính chất giai cấp bao gồm tổng thể thống nhất (hệ thống) các tội phạm thực hiện trong một xã hội (quốc gia) nhất định và trong khoảng thời gian nhất định” [34].

“ Tình hình tội phạm là hiện tượng xã hội tiêu cực mang thuộc tính xã hội, thường xuyên thay đổi giai cấp, pháp luật hình sự và được phản ánh bằng toàn bộ tình hình, cơ cấu, diễn biến của tổng thể các loại hoặc một loại tội phạm đã xảy ra trong một khoảng thời gian nhất định và trong một phạm vi nhất định” “Tình hình tội phạm là hiện tượng xã hội tiêu cực, trái pháp luật hình sự, mang tính giai cấp và thay đổi theo quá trình lịch sử được thể hiện ở tổng hợp các tội phạm cụ thể đã xảy ra trong xã hội và trong khoảng thời gian nhất định [35].

Theo GS.TS Nguyễn Ngọc Hòa: “THTP là trạng thái, xu thế vận động của tội phạm. Khi nói THTP có thể hiểu là tình hình của tội phạm nói chung hoặc của nhóm tội như nhóm tội xâm phạm sở hữu hoặc của tội cụ thể như tội giết người. Đồng thời khi nói THTP bao giờ cũng phải gắn với không gian và khoảng thời gian nhất định, vì tội phạm luôn xảy ra trong không gian và thời gian xác định. [17]

Còn đối với GS.TS Võ Khánh Vinh cho rằng tình hình tội phạm được hiểu là một hiện tượng xã hội tiêu cực, được thay đổi về mặt lịch sử mang tính giai cấp bao gồm tổng thể thống nhất (hệ thống) các tội phạm thực hiện trương một xã hội (quốc gia) nhất định và khoảng thời gian nhất định trên một địa bàn cụ thể nào đó [41].

Từ những quan điểm trên, theo tác giả có thể tổng quát khái niệm tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là hiện tượng xã hội tiêu cực, được thay đổi về mặt lịch sử mang tính giai cấp bao gồm tổng thể thống nhất các tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong một khoảng thời gian và trên địa bàn nhất định. Tình hình tội phạm thể hiện qua phần hiện và phần ẩn, phần hiện của tình hình tội phạm là toàn bộ những hành vi phạm tội và chủ thể của các hành vi đó đã bị xử lý theo quy định của pháp luật hình sự ở từng đơn vị hành chính – lãnh thổ hay trên phạm vi toàn quốc, trong những khoảng thời gian nhất định và được ghi nhận trong thống kê hình sự, gồm các thông số thực trạng, diễn biến, cơ cấu, tính chất; phần ẩn của tình hình tội phạm là toàn bộ những hành vi phạm tội chưa được phát hiện và xử lý, phần ẩn được thể hiện thông qua các thông số về độ ẩn, tỷ lệ ẩn, nguyên nhân ẩn…

1.1.2.2. Khái niệm, mục đích phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ

Phòng ngừa tình hình tội phạm là một trong những khái niệm quan trọng trong công tác đấu tranh với các loại tội phạm, bên cạnh kết quả khám phá, điều tra làm rõ các vụ án thì hiệu quả của công tác phòng ngừa là một trong những tiêu chí quan trọng dùng để đánh giá hiệu quả của công tác đấu tranh với các loại tội phạm. Do đó, phòng ngừa tình hình tội phạm chiếm một vị trí đặc biệt của lý luận về tội phạm học. Nghiên cứu về phòng ngừa tình hình tội phạm chính là nghiên cứu cơ sở, nền tảng và điểm xuất phát để tiếp tục nghiên cứu những nội dung khác trong lý luận tội phạm học. Tuy nhiên hiện nay, phòng ngừa tình hình tội phạm lại chưa có một khái niệm thống nhất.

Theo Từ điển Luật học: “Phòng ngừa tội phạm là ngăn ngừa tội phạm và loại trừ các nguyên nhân phát sinh tội phạm bằng toàn bộ những biện pháp liên quan với nhau do cơ quan Nhà nước và tổ chức xã hội tiến hành” [31].

Theo GS.TS. Nguyễn Xuân Yêm thì: “Phòng ngừa tội phạm là tổng hợp các biện pháp có quan hệ tác động lẫn nhau, được tiến hành bởi cơ quan nhà nước và các tổ chức xã hội nhằm mục đích ngăn chặn tội phạm và hạn chế, loại trừ những nguyên nhân sinh ra tội phạm” [47, tr.185-199].

Theo Giáo trình Tội phạm học của trường Đại học Luật Hà Nội, “Phòng ngừa tình hình tội phạm là việc áp dụng một cách tổng thể các biện pháp kinh tế, chính trị, tư tưởng, pháp luật… do các cơ quan, các tổ chức và công dân tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng nhằm xóa bỏ hoặc vô hiệu hóa các nguyên nhân, điều kiện phạm tội; không để cho tội phạm xảy ra; làm giảm tội phạm và tiến tới loại trừ hoàn toàn tình hình tội phạm ra khỏi đời sống xã hội” [37, tr.210]

GS.TS Võ Khánh Vinh thì cho rằng, “Phòng ngừa tình hình tội phạm là hệ thống nhiều mức độ và biện pháp mang tính chất Nhà nước, xã hội và Nhà nước – xã hội nhằm khắc phục các nguyên nhân và điều kiện của tội phạm hoặc làm vô hiệu hóa (làm yếu; hạn chế) chúng và bằng cách đó làm giảm và dần dần loại bỏ tình hình tội phạm” [46, tr.154]

Các quan điểm trên đều đưa ra khái niệm phòng ngừa tình hình tội phạm, mỗi quan điểm đều dựa trên những cơ sở, lý luận riêng. Mặc dù có nhiều khái niệm khác nhau nhưng về bản chất, các quan điểm trên đều có một điểm chung là nhằm mục tiêu làm giảm, tiến tới loại trừ tội phạm ra khỏi đời sống xã hội.

Phòng ngừa tình hình tội phạm suy cho cùng là phải làm sáng tỏ nguyên nhân và điều kiện dẫn đến sự phạm tội và các biện pháp, phương pháp phòng ngừa hiệu quả. Để làm được điều đó, đòi hỏi phải thu hút sự tham gia rộng rãi của các cấp chính quyền, các tổ chức xã hội, các nhà hoạt động chính trị xã hội và đông đảo quần chúng lao động.

Việc xây dựng chương trình phòng ngừa tình hình tội phạm cũng cần phải thực hiện trên cơ sở các đặc điểm kinh tế, tâm lý, xã hội và các đặc điểm truyền thống của từng địa phương; cần mang tính kế hoạch, thường xuyên có sự chỉ đạo chặt chẽ của Nhà nước, Đảng và các tổ chức xã hội khác.

Tóm lại, trên cơ sở tổng hợp các quan điểm khoa học đã nêu, kết hợp với thực tiễn đấu tranh phòng và chống tội phạm ở nước ta trong thời gian vừa qua, dưới góc độ tội phạm học, theo tác giả phòng ngừa tội phạm có thể được khái niệm như sau: Phòng ngừa tội phạm là hoạt động của tất cả các cơ quan bảo vệ pháp luật và Tòa án, các cơ quan Nhà nước và tổ chức xã hội và của mọi công dân trong xã hội áp dụng tổng hợp và đồng bộ các biện pháp khác nhau hướng vào thủ tiêu những nguyên nhân và điều kiện phạm tội, cũng như loại bỏ các yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến quá trình hình thành phẩm chất cá nhân tiêu cực, đồng thời từng bước hạn chế, đẩy lùi và tiến tới loại bỏ tội phạm ra khỏi đời sống xã hội. Nói một cách ngắn gọn khác, phòng ngừa tội phạm là một bộ phận cấu thành của lý luận tội phạm học, đồng thời là hoạt động của toàn xã hội trong việc tìm ra các nguyên nhân phát sinh ra tội phạm từ đó khắc phục, ngăn chặn, đẩy lùi và tiến tới loại bỏ tội phạm ra khỏi đời sống xã hội.

Với cách tiếp cận vấn đề như đã nêu, phòng ngừa tình hình tội vi phạm các quy định tham gia giao thông đường bộ được hiểu như sau:

Phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định các tham gia giao thông đường bộ là việc sử dụng tổng hợp các lực lượng, biện pháp, phương tiện của các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và công dân để phát hiện, kiềm chế sự tác động tiêu cực của các yếu tố xã hội. Đóng vai trò là những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh, phát triển tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ nhằm đẩy lùi, tiến tới làm giảm đến mức thấp nhất tai nạn giao thông đường bộ trong đời sống xã hội.

Như vậy, mục đích của phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ được thể hiện ở các nội dung cơ bản sau đây:

– Mục đích trước mắt là chủ động phát hiện, kịp thời kiềm chế, tiến tới đẩy lùi tình trạng tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên cả 3 tiêu chí (số vụ, số người chết và số người bị thương). Thông qua đó từng bước khắc phục những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý TTATGT và những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh phát triển TNGT đường bộ.

– Mục đích chiến lược là loại trừ những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh, phát triển tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ nhằm đẩy lùi, tiến tới làm giảm đến mức thấp nhất TNGT trong đời sống xã hội.

– Mục đích mang tính kinh tế, xã hội của phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là đảm bảo hoạt động giao thông vận tải đường bộ luôn được trật tự, an toàn và thông suốt; phục vụ đắc lực cho việc phát triển kinh tế xã hội và nhu cầu đi lại của công dân; đảm bảo tiết kiệm, giảm chi phí không cần thiết cho việc khắc phục thiệt hại vật chất do TNGT đường bộ đưa ra.

• 1. 1.2. Phần hiện của tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng

1.2.1. Thực trạng

Như nội dung ở mục 1.1 đã có nêu, phần hiện của tình hình tội phạm gồm các thông số thực trạng, diễn biến, cơ cấu, tính chất. Thực trạng của tình hình tội phạm được tạo ra bởi 2 bộ phận khác nhau: Số tội phạm và người phạm tội đã qua xét xử, số liệu cơ bản phản ánh phần hiện cũng như thực trạng của tình hình tội phạm nói chung; Số tội phạm và người phạm tội không qua xét xử, sở dĩ có lọai số liệu này và mức độ của nó lớn hay nhỏ là phụ thuộc vào chính sách hình sự cũng như khả năng năng lực thực tế của các cơ quan bảo vệ pháp luật, đặc biệt là cơ quan điều tra.

– Số tội phạm và người phạm tội đã qua xét xử:

+ Số liệu cơ bản nhất, ít sai số nhất phản ánh về tình hình tội phạm nói chung và về phần hiện của nó nói riêng, phải là số liệu thống kê về số người phạm tội và những hành vi phạm tội của họ đã qua xét xử hình sự. Trên thực tế của hoạt động tố tụng hình sự ở Việt Nam, cho đến nay không tồn tại số liệu thống kê cụ thể. Vì thế, số tội phạm và người phạm tội qua xét xử, chỉ có thể được chắt lọc trên cơ sở của các số liệu thống kê hiện có.

+ Xét về tổng số, những con số tuyệt đối của thống kê xét xử sơ thẩm hình sự của Toà án nhân dân tối cao, tuy còn hàm chứa những dung sai nhất định nhưng trên thực tế không có số liệu thống kê nào khác sát với thực tế hơn với số tội phạm và người phạm tội theo đúng nghĩa pháp lý đích thực của nó.

+ Số liệu thống kê xét xử sơ thẩm hình sự có thể xếp vào loại số lớn và đặc biệt có cấu trúc chi tiết và chính xác từ các nhóm, cũng như từ từng tội phạm khác nhau. Vì thế nó rất phù hợp cho nhiều mục đích nghiên cứu tội phạm học. Đối với phần hiện của tình hình tội phạm, số liệu thống kê này hoàn toàn bảo đảm yêu cầu hội tụ các nguồn số liệu án hình sự đã qua xét xử và sự hội tụ này diễn ra một cách tự nhiên, hợp lý đối với trình tự tố tụng hình sự.

– Số tội phạm và người phạm tội không qua xét xử:

+ Chính sách hình sự của Nhà nước ta không đòi hỏi mọi hành vi phạm tội đều phải đưa ra xét xử mà chỉ yêu cầu mọi hành vi phạm tội phải được phát hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng, công minh theo đúng pháp luật. Pháp luật hình sự cũng đã quy định ngày càng hoàn thiện các giải pháp cho những trường hợp phạm tội nhưng thực tế không đủ điều kiện hoặc không cần thiết áp dụng thủ tục xét xử.

+ Những trường hợp khó xác định được dấu hiệu cơ bản của tội phạm tức là hành vi nguy hiểm cho xã hội ở mức độ tội phạm thực tế đã được thực hiện. Ví dụ như có người bị giết chết nhưng theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, cuộc điều tra phải bị đình chỉ vì một trong những lý do: Đã hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm; Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội chưa đến tuổi chịu trách nhiệm hình sự; Đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự; Tội phạm đã được đại xá; Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết.

+ Những trường hợp tạm đình chỉ điều tra hoặc tạm đình chỉ vụ án vì lý do chưa xác định được bị can hoặc không biết rõ bị can đang ở đâu mà không được phục hồi điều tra khi đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

+ Nếu như khoa học luật hình sự có đối tượng nghiên cứu chủ yếu là tội phạm với tính cách là hành vi của cá nhân con người và nhiệm vụ cơ bản của nó là xác định những cơ sở cho việc cá thể hoá trách nhiệm hình sự, thì tội phạm học lại có đối tượng nghiên cứu chủ yếu là tình hình tội phạm với tính cách là một hiện tượng xã hội và có nhiệm vụ chủ yếu là chỉ ra càng đầy đủ càng tốt, càng chính xác càng tốt những biểu hiện của căn bệnh xã hội – tội phạm và các nguyên nhân của nó vì mục đích phòng ngừa. Vì phải cá thể hoá trách nhiệm hình sự nên Luật hình sự không cho phép xem xét các dấu hiệu của tội phạm một cách tách rời nhau mà phải đồng bộ; Còn tội phạm học, vì mục đích phòng ngừa tội phạm cho nên buộc phải xem xét đến từng dấu hiệu của tội phạm, đặc biệt là dấu hiệu bản chất của nó, tức là nguy hiểm đối với xã hội của hành vi. Vì thế, mọi hành vi nguy hiểm đối với xã hội ở mức độ tội phạm đã xảy ra nhưng chưa hoặc không đủ điều kiện để đưa ra xét xử thì không thể không tập hợp vào phạm trù tình hình tội phạm.

Như vậy, thực trạng của tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ được phản ánh bằng tổng số các tội phạm vi phạm quy định tham giao thông đường bộ và tổng số người phạm tội gây ra trên địa bàn trong khoảng thời gian nghiên cứu là 2015 đến năm 2019 trên địa bàn quận Cẩm Lệ.

Bảng 1.1. Số vụ án xét xử tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ (từ năm 2015 – 2019)

Nguồn: Tòa án nhân dân quận Cẩm Lệ

Như vậy, qua bảng 1.1 chúng ta có thể thấy, số vụ án về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong 5 năm từ năm 2015 đến năm 2019 là 40 vụ, trung bình mỗi năm trên địa bàn quận Cẩm Lệ xảy ra 8 vụ, so với tổng số các vụ phạm pháp hình sự trên địa bàn quận Cẩm Lệ hằng năm là khoảng 90 vụ, thì tỷ lệ các vụ án về vi phạm các quy định tham giao thông đường bộ trong tổng số các tội phạm là khoảng 8,8%.

1.2.2. Diễn biến

Diễn biến của tình hình tội phạm là sự thay đổi thực trạng của tội phạm xét về mức độ và về tính chất theo thời gian, trong đơn vị thời gian xác định.

Diễn biến của tội phạm là một trong những nội dung của tình hình tội phạm mà việc phân tích nội dung này cho phép dự đoán xu hướng vận động của tội phạm trong thời gian tiếp theo.

Để đánh giá diễn biến của tội phạm người nghiên cứu phải dựa trên các kết quả thu được về thực trạng của tội phạm theo từng năm trong đơn vị thời gian nghiên cứu.

Kết quả phản ánh thực trạng của tội phạm ở năm thứ nhất của đơn vị thời gian nghiên cứu được coi là kết quả gốc. Kết quả thu được về thực trạng của tội phạm trong các năm tiếp theo được đối chiếu với kết quả gốc và với kết quả của năm trước đó. Kết quả so sánh cho phép người nghiên cứu đưa ra các nhận định về xu hướng vận động và mức độ vận động của tội phạm trong đơn vị thời gian nghiên cứu

Xét về mức độ, đó có thể là: Tương đối ổn định, có xu hướng tăng, có xu hướng giảm hoặc trong tình trạng dao động khi tăng khi giảm. Xét về tính chất, có thể có các nhận xét về sự ổn định hay thay đổi của tính nghiêm trọng nói chung hay của tính nghiêm trọng ở một khía cạnh cụ thể như khía cạnh tái phạm, khía cạnh chủ thể là người chưa thành niên hay khía cạnh mức độ; tính chất của hậu quả của tội phạm v.v…

Bảng 1.2. Diễn biến tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ

Nguồn: Tòa án nhân dân quận Cẩm Lệ

Đối với diễn biến thực trạng tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ trong thời gian từ năm 2015 đến năm 2019 qua Bảng 1.1 chúng ta có thể nhận thấy diễn biến của tình hình tội phạm diễn biến phức tạp, có giai đoạn tăng (2015 – 2016), có giai đoạn tăng mạnh (2016 – 2017) nhưng cũng có giai đoạn giảm mạnh (2017 – 2019). Điều này cho thấy, công tác phòng ngừa tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ của các cơ quan chức năng vẫn chưa có những giải pháp ổn định, hiệu quả lâu dài.

1.2.3. Cơ cấu

Cơ cấu của tình hình tội phạm là thành phần, tỉ trọng và sự tương quan giữa các tội phạm, loại tội phạm trong chỉnh thể THTP. Biểu thị bằng chỉ số tương đối phản ánh mối tương quan giữa các tội phạm, các loại tội phạm trong THTP.

Nghiên cứu về cơ cấu tình hình tội phạm có vai trò quan trọng trong việc đánh giá mức độ, tính chất nguy hiểm của THTP. Là cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động phòng ngừa tội phạm, phát hiện các quy luật tồn tại, phát triển của tội phạm, là cơ sở hoạch định kế hoạch phòng chống tội phạm.

*Cơ cấu của tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ xét theo địa bàn

Bảng 1.3. Cơ cấu tình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trên địa bàn quận Cẩm Lệ xét theo địa bàn

Nguồn: Đội Cảnh sát giao thông, trật tự Công an quận Cẩm Lệ

LIỆN HỆ:

SĐT+ZALO: 0935568275

E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN VIEN HAN LAM\VIEN HAN LAM KHOA 9-DOT 1\LUAN VAN ĐÃ IN