Phát triển tính sáng tạo cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình tại các Trường mầm non quận Sơn Trà thành phố Đà Nẵng

1. Lý do chọn đề tài

Trong số các hoạt động của trẻ mầm non, hoạt động động tạo hình là một hoạt động phù hợp với sự phát triển tâm lý, trí tưởng tượng đặc biệt là sự sáng tạo của trẻ. Đây là một hoạt động vô cùng hấp dẫn đối với trẻ. Hoạt động tạo hình giúp cho trẻ không những được tiếp cận một cách tích cực với thế giới xung quanh mà còn là cơ hội để trẻ thể hiện tình cảm, cảm xúc và suy nghĩ của bản thân.

Trên thực tế tôi thấy chất lượng các giờ dạy HĐTH ở trường MN chưa cao bởi các giờ học mang tính khuôn mẫu, áp đặt. Thiếu đi sự mềm mại và ít có tính sáng tạo. Trong đó quá trình tổ chức các tiết học tạo hình của giáo viên còn lúng túng và gặp nhiều khó khăn. Việc tổ chức hoạt động tạo hình ở các trường mầm non cần được quan tâm. Chương trình giáo dục mầm non hiện nay đã áp dụng chương trình đổi mới, nhưng hoạt động tạo hình trong đó có hoạt động chắp ghép vẫn chưa thực sự quan tâm đúng mức, chưa theo hướng đổi mới.

Trẻ vẫn hoạt động một cách thụ động đó chính là rào cản cho sự phát triển khả năng sáng tạo của trẻ. Chính vì vậy mà hiệu quả của quá trình tổ chức các biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ thông qua hoạt động tạo hình chưa cao.

Xuất phát từ những lý do trên mà tôi đã chọn đề tài: “Phát triển tính sáng tạo cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình tại các Trường mầm non quận Sơn Trà thành phố Đà Nẵng”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Đề xuất các biện pháp phát triển tính sáng tạo cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng.

3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu

– Khách thể nghiên cứu: Quá trình phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình.

– Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp phát triển tính sáng tạo cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng.

– Đối tượng khảo sát: Giáo viên, trẻ 5-6 tuổi ở các trường mầm non quận Sơn Trà.

– Phạm vi nghiên cứu:

+ Không gian: Quận Sơn Trà, Thành phố Đà Nẵng.

+ Thời gian: 2019-2020.

+ Quy mô: Xây dựng các biện pháp phát triển tính sáng tạo cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình

4. Giả thuyết khoa học

Phát triển tính sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở các trường mầm non quận Sơn Trà, Thành Phố Đà Nẵng còn hạn chế nhất định. Nếu giáo viên ứng dụng các biện pháp phù hợp nhằm phát huy tính sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình ở các trường mầm non quận Sơn Trà, Thành phố Đà Nẵng thì trẻ sẽ phát triển được trí thông minh, tư duy, sự tò mò, ham thích sáng tạo.

5. các nhiệm vụ nghiên cứu

– Hệ thống cơ sở lý luận có liên quan đến đề tài bao gồm: sáng tạo, khả năng sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi và khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình; biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thông qua HĐTH.

– Thực trạng biện pháp giáo viên sử dụng nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong hoạt động tạo hình và thực trạng khả năng sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong hoạt động tạo hình.

– Đề xuất và thực nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong hoạt động tạo hình.

6. phương pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng và phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

6.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

6.2.2. Phương pháp quan sát

6.2.3. Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động tạo hình

6.2.4. Phương pháp thực nghiệm

6.3. Phương pháp toán thống kê

7. Những đóng góp mới của đề tài

– Hệ thống hóa cơ sở lý luận, thực tiễn và biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thông qua HĐTH ở các trường mầm non trên địa bàn Quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng.

– Đề xuất một số biện pháp nhằm hỗ trợ giáo viên phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thông qua HĐTH.

8. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục. Nội dung chính của luận văn gồm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển tính sáng tạo cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình

Chương 2: thực trạng phát triển tính sáng tạo của trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình ở trường mầm non quận Sơn Trà thành phố Đà Nẵng.

Chương 3: Các biện pháp phát triển tính sáng tạo thông qua hoạt động tạo hình cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non quận Sơn Trà thành phố Đà Nẵng

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN TÍNH SÁNG TẠO CHO TRẺ 5-6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH

Tổng quan nghiên cứu vấn đề.

1.1.1. Những công trình nghiên cứu về sáng tạo.

Khi nói đến sáng tạo người ta thường đề cập đến những thiên tài trong các lĩnh vực khoa học, nghệ thuật như: Leonarda Vinci, Albert Einstein, Tonxtoi … những danh nhân này sáng tạo ra những vấn đề khoa học lớn, những tác phẩm vĩ đại. Các nhà khoa học trước đây khi nghiên cứu vấn đề sáng tạo tập trung mô tả, giải thích sơ bộ dựa trên cơ sở các hồi ký, tiểu sử, các tác phẩm văn học mang tính tự thuật của các doanh nhân nhưng chưa đi sâu vào bản chất, quy luật của hoạt động sáng tạo.

1.1.2. Những công trình nghiên cứu về hoạt động tạo hình của trẻ Mẫu giáo.

Một số đề tài đã nghiên cứu liên quan đến đề tài này:

Nguyễn Thị Liên – Vũ Thị Lệ Thủy (2012), Một số biện pháp tâm lý sư phạm nâng cao mức độ biểu hiện sáng tạo của sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

Nguyễn Thị Yến Phương (2009) trong bài báo Một số biện pháp phát triển năng lực sáng tạo nghệ thuật cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi qua hoạt động tạo hình ở trường mầm non.

Vũ Thu Hà với Tưởng tượng sáng tạo của trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động vẽ (2009).

Nguyễn Thị Trầm Ca đã tiến hành Nghiên cứu mức độ tưởng tượng sáng tạo của trẻ 5-6 tuổi qua tranh vẽ (2003).

Phan Thị Kim Thoa (2004) trong khóa luận Một số biện pháp chơi nhằm phát triển khả năng độc lập sáng tạo cho trẻ mẫu giáo lớn trong hoạt động tạo hình.

Những vấn đề chung về sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

Đặc điểm tâm – sinh lý của trẻ 5-6 tuổi

Độ tuổi 5-6 tuổi là giai đoạn cuối cùng của trẻ lứa tuổi mầm non. Ở độ tuổi này, những cấu tạo tâm lí đặc trưng của con người được hình thành và phát triển mạnh mẽ.

– Đặc điểm phát triển ngôn ngữ: Trẻ 5-6 tuổi hầu hết đã biết sử dụng tiếng mẹ đẻ một cách thuần thục trong sinh hoạt hằng ngày.

– Đặc điểm phát triển về tư duy: Ở độ tuổi này tư duy trực quan hình tượng phát triển mạnh và chiếm ưu thế đã giúp trẻ giải quyết được bài toán mà các trẻ thường gặp trong cuộc sống thực tiễn.

– Đặc điểm phát triển tưởng tượng: Trẻ 5-6 tuổi có trí tưởng tượng rất phong phú.

– Đặc điểm phát triển trí nhớ: Ở trẻ mẫu giáo nói chung, trí nhớ không chủ định tiếp tục phát triển và chiếm ưu thế, đến 5 tuổi thì trí nhớ có chủ định và trí nhớ logic bắt đầu phát triển đáng kể.

– Sự tự ý thức (ý thức bản ngã): Ở trẻ 5-6 tuổi trẻ đã hiểu được mình, đã trả lời được câu hỏi mình là người như thế nào? Có phẩm chất gì? Tại sao lại thế? Người khác đối sử với mình như thế nào?

Khái niệm sáng tạo và các giai đoạn của quá trình sáng tạo:

– Quan điểm xuất phát từ tiếng Latin, “Sáng tạo” – “Creatio” về cơ bản chỉ gắn với những hành động của Chúa.

– L.X. Vugotxki trong cuốn “Trí tưởng tượng và sáng tạo ở lứa thiếu niên” cũng có đưa ra quan niệm về sáng tạo.

– Tác giả Hoàng Phê (chủ biên) trong cuốn “Từ điển tiếng Việt”.

– Giáo trình “Mĩ thuật và phương pháp dạy học mĩ thuật của tác giả Nguyễn Quốc Toản (chủ biên).

Có rất nhiều quan điểm khác nhau về các giai đoạn cơ bản của quá trình sáng tạo.

– Theo B.A.Lezin thì ông đưa ra ba thành phần cơ bản để tạo nên hoạt động sáng tạo. Đó là, lao động, vô thức và ngẫu hứng.

– Năm 1910, một số tác giả người Nga đã đưa ra 3 yếu tố và giải thích rộng hơn các giai đoạn của quá trình sáng tạo.

– Những năm 70 của thế kỉ XX, P.M.Ia.Cobson, người Nga, đã cho rằng quá trình sáng tạo trải qua 7 giai đoạn.

– A.N.Luk lại chia quá trình sáng tạo thành 5 giai đoạn.

– Theo tác giả Nguyễn Huy Tú thì có hai giai đoạn.

– Theo tác giả Lê Thanh Thủy thì quá trình này trải qua 4 giai đoạn.

Cấu trúc tâm lý và các mức độ biểu hiện của sáng tạo.

Cấu trúc tâm lý của sáng tạo

Theo tác giả E.P.Torrance, sáng tạo bao gồm bốn thuộc tính: Nhanh nhạy, linh hoạt, độc đáo, chi tiết, tỉ mỉ.

Theo tác giả Guilford (1967), cấu trúc tâm lý của sáng tạo bao gồm những yếu tố sau: Tính linh hoạt (Flexibility), tính lưu loát, trôi chảy (Fluence), tính độc đáo (Orginality), tính cấu trúc, kế hoạch (Elaboration), tính nhạy cảm (Sensibility), định nghĩa lại sự vật hiện tượng (Redefinition)

Các mức độ biểu hiện sáng tạo

Có rất nhiều cách phân chia các mức độ sáng tạo:

– Cách thứ nhất, người ta có thể chia sáng tạo thành hai mức độ.

– Cách thứ hai, dựa vào tính mới của đối tượng, chia làm năm mức độ.

– Cách thứ ba là căn cứ vào việc sử dụng kiến thức để giải quyết bài tập.

– Marc Taylor chia sáng tạo thành năm mức độ như sau: mức độ biểu hiện, mức độ tạo tác, mức độ đổi mới, mức độ cải tiến, mức độ khai sáng.

Đặc điểm khả năng sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

Khả năng sáng tạo dường như là khả năng trực giác của trẻ, được sinh ra cùng với đứa trẻ. Trong mọi hoạt động của mình trẻ luôn có cảm giác thắc mắc, tò mò cao độ và một sự nổ lực tự phát nhằm khám phá, thử nghiệm và thao tác độc đáo mang tính trò chơi.

Môi trường sáng tạo

Môi trường sáng tạo bao gồm cả môi trường vật chất và môi trường tâm lý (môi trường xã hội). Môi trường là vườn ươm các “mầm sáng tạo”. Môi trường được xem là điều kiện bên ngoài của hoạt động sáng tạo.

Đặc điểm sáng tạo ở trẻ em

Sáng tạo của trẻ bao giờ cũng xuất phát từ nhu cầu đã có trước. Trẻ không bao giờ sáng tạo cái gì mà trẻ không biết, không hiểu và không có hứng thú. Trẻ có thể sáng tạo một cách đột nhiên, làm việc một cách tự do, không cần sự ghi nhớ, không cần sự bắt chước.

Hoạt động tạo hình đối với trẻ Mầm non

Khái niệm về hoạt động tạo hình

Tác giả Nguyễn Thị Yến Phương trong luận án tiến sĩ của mình đã đưa ra khái niệm “Hoạt động tạo hình” như sau:

Hoạt động tạo hình là một hoạt động nhận thức đặc biệt mang tính sáng tạo, nó phản ánh hiện thực cuộc sống bằng những hình tượng nghệ thuật, trong đó con người không chỉ khám phá và lĩnh hội thế giới mà còn cải tạo nó theo quy luật của cái đẹp, gửi gắm vào đó tình cảm và tâm hồn người nghệ sĩ.

Đặc điểm hoạt động tạo hình ở trẻ mẫu giáo

Hoạt động tạo hình là hoạt động sáng tạo nghệ thuật cũng như các hoạt động sáng tạo nghệ thuật khác.

Các phương tiện biểu cảm trong hoạt động tạo hình: Đường nét; Hình mảng, khối; Màu sắc; Bố cục.

Các hình thức hoạt động tạo hình chuyên biệt ở trường mầm non: Hoạt động vẽ, hoạt động xếp dán tranh, hoạt động nặn, hoạt động tạo hình tổng hợp.

Vai trò của hoạt động tạo hình trong việc kích thích tính sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

Hoạt động tạo hình có một ý nghĩa không nhỏ đối với sự hình thành và phát triển nhân cách trẻ.

Giáo dục thông qua hoạt động tạo hình là sự bồi dưỡng khả năng nhận thức hiện thực có tính chất chuyên biệt bằng hình ảnh. Trong hoạt động tạo hình, trẻ tái tạo lại các hình tượng quen thuộc đã tri giác được. Đó chính là những biểu tượng trẻ thu nhận được từ quá trình nhận thức trực tiếp các sự vật hiện tượng trong thế giới xung quanh.

Hoạt động tạo hình đã góp phần đáng kể vào việc hình thành và phát triển các thao tác tư duy ở trẻ.

Hoạt động tạo hình còn giúp trẻ hình thành, phát triển và hoàn thiện các kĩ năng cơ bản.

Hoạt động tạo hình là hoạt động mang tính nghệ thuật rất cao, do vậy thông qua hoạt động này sẽ phát triển ở trẻ khả năng cảm thụ thẩm mỹ và bồi dưỡng cho các em những cảm xúc về cái đẹp.

Hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động có vai trò rất quan trọng ở trường mầm non. Nó có tác dụng to lớn đối với việc phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Đặc biệt đối với trẻ mẫu giáo, trẻ đang ở giai đoạn phát triển mạnh về tư duy.

Sự phát triển khả năng sáng tạo trong hoạt động tạo hình của trẻ mẫu giáo

Sáng tạo là một khả năng của con người, trong mỗi con người đều tìêm ẩn khả năng sáng tạo. Do vậy chúng ta hoàn toàn có thể phát hiện và bồi dưỡng khả năng sáng tạo của con người nói chung hay trẻ em nói riêng thông qua các hoạt động phong phú theo từng lứa tuổi. Phát triển tính sáng tạo của trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non sẽ có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục trẻ trở thành người sáng tạo sau này.

Vậy, thực tế ở các trường mầm non trên địa bàn quận Sơn Trà hiện nay việc tổ chức hoạt động sáng tạo cho trẻ như thế nào và công tác phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ trong các hoạt động đó ra sao? Để nắm được thực tế này đòi hỏi chúng ta phải nắm được cơ sở lí luận cũng như tìm hiểu, khảo sát thực trạng của vấn đề. Tôi đã nghiên cứu lí luận cùng với việc khảo sát thực tế, kết hợp với những kinh nghiệm thu được trong quá trình công tác và đưa ra những nhận định của mình về tình hình trên.

Tiểu kết Chương 1

Bất kì lứa tuổi nào con người cũng đều có khả năng sáng tạo. Điều này có ý nghĩa nhất định đối với sự phát triển của cá nhân ở lứa tuổi ấy và nó còn có ý nghĩa đối với cuộc sống sau này của mỗi cá nhân.

Sự hình thành và phát triển các đặc điểm tâm lí nói chung và khả năng sáng tạo nói riêng ở lứa tuổi mẫu giáo là tiền đề, là cơ sở cho sự phát triển tâm lý và khả năng sáng tạo sau này của trẻ.

CHƯƠNG 2

THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TÍNH SÁNG TẠO CỦA TRẺ 5-6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH Ở TRƯỜNG MẦM NON QUẬN SƠN TRÀ THÀNH PHỐ

ĐÀ NẴNG

Khái quát về quá trình tổ chức nghiên cứu khảo sát thực trạng.

– Khảo sát 80 giáo viên trực tiếp giảng dạy trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi và 150 trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi đang theo học tại 4 trường mầm non trên địa bàn quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng gồm trường mầm non ABC, Wonderlend, Vành Khuyên và Trúc Quỳnh.

Mục đích khảo sát thực trạng

Mục đích khảo sát là tìm hiểu thực trạng công tác tổ chức hoạt động sáng tạo ở các trường mầm non và công tác phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong việc tổ chức các hoạt động tạo hình.

Nội dung khảo sát

– Thực trạng chương trình tổ chức hoạt động tạo hình đối với việc phát triển tính sáng tạo nghệ thuật cho trẻ.

– Tìm hiểu nhận thức của giáo viên về việc tổ chức các hoạt động nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ.

– Tìm hiểu thực tế việc tổ chức hoạt động phát triển sáng tạo cho trẻ của giáo viên.

– Tìm hiểu các biện pháp và hình thức tổ chức hoạt động tạo hình nhằm phát triển tính sáng tạo cho trẻ.

– Tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn của giáo viên khi tổ chức hoạt động tạo hình.

– Tìm hiểu mức độ phát triển sáng tạo ở trẻ.

Phương pháp khảo sát

Phương pháp điều tra

– Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến trên 80 giáo viên đang dạy lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở các trường mầm non trên quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng

– Phiếu khảo sát gồm 09 câu hỏi.

Phương pháp dự giờ, quan sát

Chúng tôi tiến hành dự 15 tiết dạy hoạt động tạo hình của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại 4 trường mầm non ở Quận Sơn Trà.

Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động

Phân tích giáo án của giáo viên để tìm hiểu cách thực hiện HĐTH nhằm giúp trẻ phát huy khả năng sáng tạo.

Kết quả khảo sát thực trạng

Thực trạng chương trình tổ chức hoạt động tạo hình đối với việc phát triển tính sáng tạo cho trẻ

Chương trình cải cách

Chương trình cải cách được bộ giáo dục và đào tạo ban hành từ năm 1994.

Chương trình mới

Đây là chương trình đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ được vụ giáo dục mầm non kết hợp với trung tâm nghiên cứu giáo dục mầm non biên soạn và thực nghiệm năm 1998, các năm sau đó có chỉnh sửa.

* Nhận xét ưu – khuyết điểm của 2 chương trình

Tuy hai chương trình khác nhau về tên gọi nhưng về bản chất nội dung và sự sắp xếp nội dung tương đối giống nhau. Nội dung thường thấp hơn khả năng phát triển của trẻ, làm trẻ không nỗ lực cố gắng mà vẫn lĩnh hội được.

Việc sắp đặt nội dung chương trình dàn trải theo bề rộng mà thiếu bề sâu đã hạn chế sự phát triển tư duy logic, hạn chế khả năng tưởng tượng sáng tạo của trẻ.

Thực trạng về việc tổ chức hoạt động tạo hình nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ

Kết quả khảo sát thông qua phiếu điều tra

Qua khảo sát cho thấy, hầu hết các giáo viên được hỏi đã nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ trong quá trình tổ chức hoạt động tạo hình. Các hình thức tạo hình được giáo viên sử dụng với mức độ không giống nhau.

Hiện nay, chương trình giáo dục mầm non với nguyên tắc lấy trẻ làm trung tâm phát huy tính tích cực, sáng tạo cho trẻ trong tất cả hoạt động là mục tiêu mà các trường mầm non hướng đến. Nhưng từ kết quả khảo sát trên và quá trình dự giờ ở các trường mầm non chúng tôi nhận thấy việc không sử dụng thường xuyên các biện pháp là hạn chế rất lớn trong việc phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ.

Nguyên nhân cũng ảnh hưởng đến khả năng sáng tạo của trẻ trong HĐTH là về phía trẻ.

Ngoài ra, số lượng trẻ quá đông, kỹ năng hạn chế cũng gây ra nhiều khó khăn cho khả năng sáng tạo của trẻ.

Theo ý kiến của tôi, quan niệm không cần bồi dưỡng và nâng cao kỹ năng kỹ xảo tạo hình cho trẻ của các giáo viên là không hợp lý. Trong lĩnh vực hoạt động tạo hình cũng như trong các lĩnh vực hoạt động khác, việc giáo dục, hướng dẫn trẻ là rất cần thiết.

Tóm lại, kết quả điều tra đã cho chúng ta thấy các giáo viên ở trường mầm non Wonderland, mầm non ABC, Vành Khuyên, Trúc Quỳnh quận Sơn Trà, Đà Nẵng đã có những cố gắng rất lớn trong việc khắc phục những khó khăn, tìm và sử dụng tối ưu các biện pháp trong quá trình tổ chức hoạt động tạo hình nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ ở mức cao nhất có thể được. Tuy nhiên việc phối hợp linh hoạt các biện pháp trên trong quá trình tổ chức còn rất hạn chế. Vì vậy mà theo các giáo viên thì hiệu quả của việc phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ thông qua hoạt động tạo hình vẫn chưa cao.

Kết quả khảo sát thông qua quan sát dự giờ và qua kinh nghiệm thực tiễn đã có trong quá trình công tác

* Qua quan sát dự giờ hoạt động tạo hình

Về cách thức tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ ở trường mầm non, các giáo viên mặc dù vẫn đi đúng các bước cần có trong một tiết tạo hình. Tuy nhiên, xét về mặt phát huy tính sáng tạo cho trẻ thì thực sự vẫn chưa có hiệu quả và thể hiện hết tính độc lập trong quá trình thực hiện.

* Qua kinh nghiệm thực tiễn về việc phát triển khả năng sáng tạo của trẻ trong nhiều hoạt động khác nhau ở các trường mầm non nói chung: Đa số các trường mầm non đã nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ và đã tổ chức nhiều hoạt động để phát triển khả năng này ở trẻ. Tuy nhiên, nếu nhìn một cách tổng thể và khách quan nhất thì hiệu quả đạt được trên trẻ vẫn chưa cao do nhiều nguyên nhân.

Kết quả khảo sát mức độ phát triển sáng tạo ở trẻ

Thực trạng biểu hiện tính sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua HĐTH.

A,. Xây dựng tiêu chí đánh giá

* Tiêu chí đánh giá nội dung: Diễn tả đề tài, thể hiện nội dung.

* Tiêu chí đánh giá hình thức: Bố cục, màu sắc, hình dáng của sản phẩm.

Thực trạng mức độ biểu hiện khả năng sáng tạo của trẻ 5 -6 tuổi qua HĐTH ở trường Mầm non

+ Diễn tả đề tài

Phần lớn trẻ biết diễn tả được đề tài, biết vận dụng những biểu tượng, kinh nghiệm vào nội dung tác phẩm nhưng chưa nổi bật trọng tâm.

+ Thể hiện nội dung:

Nhìn chung, phần lớn trẻ thể hiện nội dung phù hợp với đề tài nhưng chưa phong phú. Với các đề tài hầu như trẻ đều thể hiện cảm xúc và ý nghĩ, bản sắc, cá tính của cá nhân còn mang tính chung chung. Một số ít trẻ cũng thể hiện nội dung một cách độc lập theo suy nghĩ riêng của mình.

+ Bố cục

Khảo sát sản phẩm của trẻ và cả qua quá trình dự giờ cho thấy phần lớn tác phẩm của trẻ chưa thể hiện luật phối cảnh. Trẻ chưa biết thể hiện sự biến đổi màu sắc và kích thước theo độ xa, gần. Đối với các sản phẩm nặn, cắt dán thì các phần của tác phẩm chưa thật sự cân đối. Tuy nhiên, gần như hầu hết trẻ đều thể hiện quan hệ không gian trên – dưới.

+ Màu sắc

Trẻ được hoàn toàn tự do lựa chọn màu sắc để thể hiện theo ý mình. Tuy nhiên, phần lớn khi thực hiện trẻ thường dùng màu sắc quen thuộc, một số ít trẻ thể hiện được sự biến đổi màu sắc của sự vật hiện tượng theo thời gian. Màu sắc trẻ sử dụng thì tươi sáng nhưng chưa có sự phối hợp màu, số trẻ thể hiện phối hợp màu sắc để sản phảm đẹp là rất hiếm.

+ Hình dáng của sản phẩm

Phần lớn chưa diễn tả được đối tượng, đường nét chưa sắc sảo, sản phẩm không được mềm mại, sản phẩm thể hiện được đặc điểm riêng của đối tượng, nhưng các chi tiết, bộ phận trong đối tượng chưa được nhuần nhuyễn.

Tóm lại, với kết quả trên thì khả năng sáng tạo của trẻ ở các trường mầm non chỉ đạt ở mức độ trung bình.

Tiểu kết Chương 2

Qua nghiên cứu thực trạng có thể rút ra một số tiểu kết sau:

– Giáo viên đều nhận thấy việc phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ MG 5 – 6 tuổi trong HĐTH là rất cần thiết đối với sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ.

– Giáo viên có soạn đầy đủ giáo án, nội dung dạy đúng theo quy định, khi lên tiết dạy, có đồ dùng, đồ chơi… Tuy nhiên, trong giờ học hoàn toàn làm theo yêu cầu của cô và không có sự khởi sướng từ trẻ, điều này vô tình đã làm hạn chế khả năng sáng tạo của trẻ.

– Khả năng sáng tạo của trẻ đạt ở mức độ trung bình, rất ít trẻ có sáng tạo trong HĐTH. Nguyên nhân chủ yếu chính là cách tổ chức và hướng dẫn HĐTH của cô chưa gợi cho trẻ biết cách thể hiện tác phẩm sao cho sinh động và sáng tạo, kỹ năng tạo hình của trẻ còn hạn chế. Giáo viên chỉ tập trung sử dụng các phương pháp dạy học đặc trưng trong hoạt động tạo hình.

CHƯƠNG 3

CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN TÍNH SÁNG TẠO THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO TRẺ 5-6 TUỔI TẠI CÁC TRƯỜNG MẦM NON QUẬN SƠN TRÀ THÀNH PHỐ

ĐÀ NẴNG

Nguyên tắc đề xuất các biện pháp

+ Đảm bảo mục tiêu giáo dục mầm non.

+ Đảm bảo nguyên tắc “Lấy trẻ làm trung tâm”.

+ Đảm bảo nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn về vấn đề nghiên cứu.

+ Đảm bảo nguyên tắc tích hợp, linh hoạt, sáng tạo và có yêu cầu ngày càng cao đòi hỏi trẻ phải nỗ lực cố gắng khi tham gia HĐTH.

+ Đảm bảo tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, địa phương.

Tóm lại, các nguyên tắc trên là những cơ sở khoa học để giúp chúng tôi đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thông qua HĐTH.

Các biện pháp phát triển tính sáng tạo cho trẻ 5-6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình

3.2.1. Biện pháp 1: Sử dụng hệ thống câu hỏi kích thích thích tính tích cực sáng tạo của trẻ

* Mục đích, ý nghĩa

Thông qua việc trả lời hệ thống câu hỏi mà giáo viên nêu ra trong quá trình tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ, tính tích cực, tưởng tượng sáng tạo của trẻ sẽ được phát huy cao độ.

* Yêu cầu

Để thực hiện biện pháp này yêu cầu giáo viên phải có kinh nghiệm trong việc đặt câu hỏi. Mỗi câu hỏi chính giáo viên cần phải xây dựng những câu hỏi phụ để gợi ý, điều chỉnh tư duy của trẻ đi đúng hướng, trả lời đúng nội dung vấn đề cần tìm kiếm. Tất cả các câu hỏi phải tạo ra ở trẻ sự hứng thú, nhu cầu vận dụng sự hiểu biết, tình cảm của mình để trả lời. Tạo bầu không khí thoải mái, tránh để trẻ rơi vào tình trạng căng thẳng, mệt mỏi, sợ sệt khi buộc phải trả lời câu hỏi của giáo viên. Cần chú ý đưa ra câu hỏi chung cho cả lớp, cả nhóm rồi gọi trẻ trả lời, yêu cầu các trẻ khác lắng nghe và nhận xét. Không nên chỉ định trước một trẻ đứng lên và đặt câu hỏi cho riêng trẻ đó. Cuối cùng, giáo viên giúp tất cả trẻ xây dựng mô hình về đối tượng cần miêu tả theo ý kiến riêng của mình và hướng dẫn trẻ thể hiện mô hình đó qua phương tiện tạo hình.

3.2.2. Biện pháp 2: Tập cho trẻ miêu tả chủ đề tạo hình theo nhiều phương án khác nhau

* Mục đích, ý nghĩa

Tập cho trẻ miêu tả chủ đề tạo hình theo nhiều phương án khác nhau sẽ giúp cho tư duy sáng tạo của trẻ phát triển mạnh mẽ

* Yêu cầu

– Tổ chức các hoạt động tạo hình theo nhóm để mỗi trẻ có điều kiện trình bày ý đồ sáng tạo của mình. Đảm bảo thời gian hợp lí dành cho hoạt động tạo hình, đảm bảo sự phát triển chung của cả nhóm. Giáo viên dự kiến các mẫu mô hình và vấn đề định miêu tả như nội dung, hình thức diễn đạt. Lựa chọn trong chương trình các bài tạo hình với các nội dung. Giúp trẻ xây dựng các mô hình khác nhau về đối tượng cần miêu tả. Có thể cho trẻ tự lựa chọn các thể loại tạo hình khác để thể hiện các mô hình về đề tài mà mình đã xây dựng được hoặc cho trẻ thể hiện các mô hình đã xây dựng qua một thể loại của hoạt động tạo hình. Cho trẻ nhận xét sản phẩm tạo hình của mình, của bạn. So sánh sự khác nhau của việc thể hiện các mô hình qua các hoạt động khác nhau của hoạt động tạo hình

3.2.3. Biện pháp 3: Tạo điều kiện cho trẻ tạo hình ở mọi lúc mọi nơi

* Mục đích, ý nghĩa

Biện pháp này giúp trẻ vận dụng các kiến thức đã thu lượm được từ các nội dung giáo dục khác phục vụ cho mục đích hoạt động sáng tạo của hoạt động tạo hình và ngược lại, trẻ mang các kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo của hoạt động tạo hình để giải quyết các vấn đề mà các hoạt động giáo dục khác đặt ra.

* Yêu cầu

– Khi thực hiện biện pháp này giáo viên cần phải xây dựng thời khóa biểu một cách cân đối, hợp lí cho các hoạt động của trẻ. Đảm bảo đủ trang thiết bị, nguyên vật liệu cần thiết để có thể hoạt động tạo hình ở mọi nơi mọi lúc. Thiết kế, xây dựng chương trình chi tiết cho mọi hoạt động giáo dục hằng ngày của trẻ. Có các tác động chuyên biệt nâng cao tính tích cực của mọi trẻ. Tránh tình trạng cho trẻ hoạt động một cách tùy tiện sẽ gây ra tác dụng ngược lại. Tạo môi trường thuận lợi cho trẻ thực hiện hoạt động tạo hình khi tham gia các hoạt động giáo dục khác và ngược lại. Giáo viên đưa ra các nội dung hoạt động hoặc gợi ý để trẻ đưa ra các nội dung hoạt động và hướng dẫn trẻ trình bày ý tưởng của mình với mỗi nội dung đưa ra. Hướng dẫn từng trẻ thực hiện ý tưởng của mình hoặc hướng dẫn các nhóm trẻ cùng sáng tạo sản phẩm chung. Điều chỉnh, cân đối các nội dung hoạt động để phát triển tính sáng tạo của trẻ. Động viên, khen thưởng kịp thời những trẻ có thành tích. Lưu giữ sản phẩm tạo hình của trẻ đạt yêu cầu cao.

3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức hoạt động tạo hình theo hướng tích hợp

* Mục đích, ý nghĩa

Kích thích được ở trẻ hứng thú, sự say mê tìm tòi, khám phá, phát hiện ra mối liên hệ giữa các tri thức với nhau, các hình thức tồn tại, biểu hiện, ứng dụng các hình thức đó.

* Yêu cầu

Tránh tích hợp quá nhiều nội dung kiến thức vào một bài tạo hình. Nội dung kiến thức tích hợp phải sát với nội dung của hoạt động tạo hình và phù hợp với trình độ phát triển của trẻ. Tích hợp trong nội bộ hoạt động tạo hình phải đảm bảo tính cân đối, phù hợp. Phải kích thích trẻ huy động các giác quan, các kinh nghiệm đã có để giải quyết các vấn đề giáo viên đưa ra. Chuẩn bị điều kiện vật chất cần thiết cho mỗi bài tạo hình. Tạo cơ hội cho trẻ thể nghiệm những điều mà trẻ đã biết. Động viên, khuyến khích trẻ nổ lực tham gia các hoạt động. Rút kinh nghiệm sau mỗi bài hoạt động tạo hình.

3.2.5. Biện pháp 5: Sử dụng các nguyên vật liệu mở, nguyên vật liệu từ thiên nhiên cho trẻ tạo hình

* Mục đích, ý nghĩa

Trẻ em thời nay được thỏa thích vui chơi với nhiều món đồ chơi được sản xuất trong và ngoài nước, rất đẹp và tinh xảo. Có thể nói việc sử dụng nguyên vật liệu mở trong việc tổ chức các hoạt động không có gì mới đối với giáo viên mầm non.

*Yêu cầu:

– Biết tự tìm kiếm và tận dụng các phế liệu từ phụ huynh. Các nguyên vật liệu này phải đảm bảo các yêu cầu. Sắp xếp cho trẻ hoạt động với các nguyên vật liệu này ở những địa điểm thích hợp. Tổ chức và hướng dẫn trẻ hoạt động một cách thoải mái.

3.3. Thực nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi thông qua hoạt động tạo hình

3.3.1. Khái quát về tổ chức thực nghiệm

3.3.1.1. Mục tiêu thực nghiệm

– Quá trình thực nghiệm nhằm kiểm nghiệm những biện pháp đưa ra nhằm phát huy tính tích cực và sáng tạo cho trẻ trong quá trình tổ chức hoạt động tạo hình.

3.3.1.2. Đối tượng thực nghiệm

Tiến hành thực nghiệm ở 2 lớp Blue Sky và lớp Lá 4 (MG 5-6 tuổi) của trường Mầm non Wonderland và trường MN Trúc Quỳnh. Số trẻ ở mỗi lớp là 30 cháu, được chọn ngẫu nhiên theo danh sách của giáo viên trong lớp cung cấp.

Thời gian thực nghiệm: Thực nghiệm được tiến hành từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2020

3.3.1.3. Nội dung thực nghiệm

Thực nghiệm được tiến hành bằng cách vận dụng phối hợp đồng bộ các biện pháp.

Áp dụng các biện pháp đã nêu ở nhóm thực nghiệm thông qua các đề tài.

Lớp đối chứng cũng thực hiện các đề tài trên nhưng không thực nghiệm các biện pháp. Trong mỗi buổi tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ, chúng tôi tiến hành phối hợp một cách linh hoạt các biện pháp đề xuất trong nghiên cứu này nhằm nâng cao khả năng sáng tạo cho trẻ.

3.3.1.4. Tổ chức thực nghiệm

Điều kiện thực nghiệm

– Tại nhóm đối chứng (ĐC): Mọi nội dung, hình thức, phương pháp, biện pháp cho trẻ HĐTH đều được thực hiện như quy định của chương trình hiện hành.

– Tại nhóm thử nghiệm (TN): Chúng tôi đưa ra các biện pháp để tham khảo ý kiến của GVMN, thống nhất với GVMN cách thức tổ chức biện pháp theo mục đích nghiên cứu.

3.3.2. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm

3.3.2.1. Kết quả đo đầu vào trước khi tiến hành thực nghiệm

Chúng tôi dự giờ hoạt động học có chủ đích trong đó hoạt động tạo hình là hoạt động trọng tâm về vẽ theo ý thích: “Vẽ quà tặng Ba, Mẹ” ở lớp đối chứng và lớp thực nghiệm. Qua việc phân tích sản phẩm tranh vẽ của trẻ chúng tôi thu được kết quả như sau:

3.3.2.2. Kết quả sau thực nghiệm:

Chúng tôi cùng với giáo viên đã chọn 2 nhóm khá tương đồng nhằm đảm bảo kết quả ban đầu là không có sự khác biệt. Ở các tiêu chí sự chênh lệch giữa nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm là không đáng kể. Để khẳng định sự tương đồng này, chúng tôi đã sử dụng kiểm nghiệm t để kiểm định thì sig của các tiêu chí và tổng điểm đều lớn hơn α = 0.05 rất nhiều, chỉ có hình dáng nhỏ hơn α, cho thấy giữa nhóm đối chứng và nhóm thử nghiệm không có sự khác biệt ý nghĩa về mặt thống kê. Bên cạnh đó, việc chọn lựa không chỉ căn cứ trên kết quả mức độ khả năng sáng tạo thể hiện trên sản phẩm mà còn có sự đánh giá của các giáo viên giảng dạy lớp. Nhìn tổng quan, nhóm TN khả năng sáng tạo của trẻ có phần thấp hơn so với nhóm ĐC. Đây chính là cơ sở để tiến hành thực nghiệm nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ trong hoạt động tạo hình.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

Kết luận

Qua nghiên cứu, tìm hiểu và thực nghiệm một số biện pháp phát triển khả năng sáng tạo của trẻ thông qua hoạt động tạo hình, chúng tôi có một số kết luận sau:

• Hoạt động sáng tạo là quá trình hoạt động của con người tạo ra những giá trị vật chất và tinh thần, có ý nghĩa trên bình diện cá nhân và xã hội. Sáng tạo là một khả năng tiềm ẩn trong mỗi con người, được hình thành và phát triển trong quá trình hoạt động của họ. Do vậy, mỗi người đều có khả năng sáng tạo với mức độ cao thấp khác nhau ở một hoạt động nào đó. Cho nên tính sáng tạo là một phẩm chất quan trọng không thể thiếu được của con người lao động mới, sáng tạo luôn chú trọng vào quá trình hình thành các ý tưởng cá nhân thông qua sự khám phá và thử nghiệm.
• Bồi dưỡng khả năng sáng tạo của trẻ là một việc làm cần thiết và vô cùng quan trọng, nó không những giúp trẻ phát triển hài hòa về thể chất, tâm lí, nhân cách mà còn có nghĩa to lớn trong giáo dục trẻ thành người sáng tạo thực sự sau này.
• Đối với trẻ mẫu giáo, khả năng sáng tạo của trẻ có từ rất sớm. Nếu được giáo dục và hướng dẫn kĩ thì khả năng này sẽ được phát triển tốt, góp phần vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ, đồng thời là tiền đề cơ sở để phát triển sáng tạo cho trẻ sau này.
• Tạo hình là một hoạt động đặc biệt, có vai trò to lớn trong việc phát triển khả năng sáng tạo của trẻ mẫu giáo. Tuy nhiên trên thực tế, một số trường mầm non ở Quận Sơn Trà đã chưa thực sự coi trọng nhiệm vụ phát triển sáng tạo của trẻ trong các hoạt động tạo hình. Chính vì thế mà công tác bồi dưỡng, phát triển khả năng sáng tạo của trẻ chưa đạt hiệu quả cao, giáo viên chưa tổ chức nhiều hình thức, cũng như chưa biết vận dụng linh hoạt các biện pháp để phát triển khả năng sáng tạo của trẻ.
• Để giúp khả năng sáng tạo của trẻ được nâng cao hơn, chúng tôi đã đề xuất một số biện pháp nhằm bồi dưỡng khả năng này của trẻ trong hoạt động tạo hình cùng với những tiêu chí đánh giá cụ thể. Và qua quá trình thực nghiệm chúng tôi cũng đã thu được một số kết quả nhất định.

Khuyến nghị:

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, chúng tôi có một số kiến nghị như sau:

• Đối với Ban Giám hiệu nhà trường mầm non:

– Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nhận thức cho giáo viên về tầm quan trọng của việc phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ cũng như bồi dưỡng các hình thức, phương pháp, biện pháp cụ thể để phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ.

– Cần có các chương trình hướng dẫn cụ thể, rõ ràng cho giáo viên, đặc biệt là những hướng dẫn về hoạt động tạo hình để giáo viên có những cơ sở nhất định, từ đó phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ thông qua hoạt động này.

– Trường mầm non nên tổ chức hội thảo, tập huấn, báo cáo điển hình các biện pháp tổ chức hoạt động tạo hình nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo một cách thường xuyên hơn để giáo viên có điều kiện, cơ hội trao đổi, học hỏi lẫn nhau, nâng cao nhận thức về việc phát triển khả năng sáng tạo và tầm hiểu biết của mình hơn về biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ mẫu giáo.

– Cần có sự đầu tư đúng mức về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động tạo hình. Đồng thời cần có những biện pháp, hình thức kiểm tra thiết thực, thường xuyên để kiểm soát được hiệu quả của việc sử dụng đồ dùng, đồ chơi trong hoạt động tạo hình ở trường mầm non đối với sự phát triển khả năng sáng tạo của trẻ.

– Thường xuyên kiểm tra, đánh giá, khuyến khích giáo viên tích cực, chủ động tìm tòi, khám phá các biện pháp và áp dụng các biện pháp mới vào quá trình tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ. Cần có sự động viên, khen thưởng kịp thời đối với các giáo viên sử dụng có hiệu quả các biện pháp tổ chức hoạt động tạo hình nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ.

• Đối với các cơ sở đào tạo GV mầm non:

Thường xuyên tiếp cận với thực tế và đảm bảo lý luận đi đôi với thực tiễn để thực hiện tốt mục tiêu đào tạo giáo viên của mình. Tổ chức cho sinh viên thực hành tốt việc tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho chúng.

• Đối với cô giáo mầm non:

Là người trực tiếp quyết định chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ, trong quá trình tổ chức hoạt động tạo hình, giáo viên mầm non cần:

– Quan tâm nhiều hơn đến biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ.

– Giáo viên phải biết tận dụng, khai thác các nguyên vật liệu mở, nguyên vật liệu thiên nhiên sẵn có để tổ chức cho trẻ nhiều hình thức hoạt động hấp dẫn giúp phát huy tối đa khả năng sáng tạo của trẻ.

– Giáo viên phải thường xuyên học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nhận thức đúng bản chất của hoạt động tạo hình, tôn trọng tính tự do, tự nguyện và nhu cầu được sáng tạo của trẻ.

LIỆN HỆ:

SĐT+ZALO: 0935568275

E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\DAI HOC DA NANG\GUAO DUC MAM NON\HUYNH THI THE