Thực hiện chính sách đầu tư công từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, thực hiện chủ trương tái cấu trúc đầu tư công, tỷ trọng chi đầu tư công ở Việt Nam đang có xu hướng giảm dần theo sự dịch chuyển trong cơ cấu đầu tư công giữa Trung ương và địa phương, với mức độ phân cấp ngày càng tăng. Song, việc đầu tư của Trung ương giảm sẽ ảnh hưởng đến việc tập trung nguồn lực để thực hiện các dự án mục tiêu quan trọng quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh sự phối hợp vùng còn hạn chế. Bên cạnh đó, tỷ trọng đầu tư của địa phương cao có thể dẫn đến rủi ro đầu tư dàn trải và giảm hiệu suất đầu tư.
Đối với Quảng Ngãi, nền kinh tế đã đạt nhiều bước phát triển đáng kể. Kết quả của công cuộc đổi mới đã nâng cao thu nhập, chất lượng đời sống của người dân, cải thiện bộ mặt chung của cả xã hội. Để đạt được những thành tựu này, bên cạnh kết quả sản xuất kinh doanh của các thành phần kinh tế còn có phần đóng góp rất lớn từ các chính sách điều hành của chính quyền tỉnh thông qua các họat động quản lý nhà nước của các cơ quan hành chính, hoạt động đầu tư bằng vốn ngân sách vào các lĩnh vực phát triển hạ tầng kinh tế – xã hội.
Đầu tư công có ý nghĩa quan trọng, đóng vai trò tạo nền tảng vật chất kỹ thuật quan trọng cho đất nước, là “đòn bẩy” đối với một số ngành và vùng trọng điểm, đồng thời thực hiện các chính sách phúc lợi xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng. Đây là lý do tác giả lựa chọn và nghiên cứu đề tài “Thực hiện chính sách đầu tư công từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi” trong luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Dựa trên cơ sở lý luận về thực hiện đầu tư công trên quan điểm chính sách công, luận văn nghiên cứu việc thực hiện chính sách đầu tư công của Quảng Ngãi trong giai đoạn 2011 – 2015.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
– Hệ thống hóa lý luận về đầu tư công và thực hiện chính sách đầu tư công theo quan điểm chính sách công;
– Phân tích và đánh giá thực trạng công tác thực hiện chính sách đầu tư công ở tỉnh Quảng Ngãi từ 2011-2015, tổng kết và phát hiện những hạn chế trong thực hiện chính sách đầu tư công của tỉnh;
Trên cơ sở tìm hiểu nguyên nhân của những hạn chế nêu trên và định hướng chính sách trong thực hiện chính sách đầu tư công, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác thực hiện chính sách đầu tư công của tỉnh Quảng Ngãi.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: việc thực hiện chính sách đầu tư công của tỉnh Quảng Ngãi trong tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
– Về thời gian: nguồn số liệu được giới hạn trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến năm 2015.
– Về không gian: nghiên cứu trên toàn bộ địa bàn tỉnh Quảng Ngãi với 13 huyện và thành phố Quảng Ngãi.
– Về nội dung: Thực hiện chính sách đầu tư công từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
– Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu chính sách công kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và nghiên cứu thực tế với cách tiếp cận đa ngành, liên ngành về khoa học xã hội với quy phạm chính sách công về chu trình chính sách từ hoạch định đến xây dựng, thực hiện và đánh giá chính sách công.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
– Luận văn sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, khai thác thông tin từ các văn kiện, tư liệu, văn bản luật và văn bản quy phạm pháp luật của Đảng, Nhà nước, thu thập thông tin trên mạng internet, một số sách, báo, tạp chí và công trình nghiên cứu khác có liên quan đến đối tượng nghiên cứu của đề tài.
– Phương pháp nghiên cứu định tính
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Kết quả nghiên cứu của chính sách làm sáng tỏ, minh chứng cho các thuyết có liên quan đến chính sách công, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách đã ban hành.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn cũng là một tài liệu khoa học có ý nghĩa thiết thực trong quá trình hoạch định và thực thi chính sách một cách hiệu quả trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đầu tư công tại các tỉnh miền Trung và tỉnh Quảng Ngãi nói riêng
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục; phần nội dung của luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về đầu tư công và thực hiện chính sách đầu tư công.
Chương 2: Thực trạng công tác đầu tư công trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
Chương 3: Một số giải pháp thực hiện chính sách đầu tư công trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẦU TƯ CÔNG
VÀ CHÍNH SÁCH ĐẦU TƯ CÔNG
- 1.1. Tổng quan về đầu tư công
1.1.1. Khái niệm
Theo hiểu biết của tác giả và phạm vi nghiên cứu của đề tài thì có thể đưa ra khái niệm:
Đầu tư công là đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước theo quy định của pháp luật hiện hành, bao gồm: vốn ngân sách nhà nước, vốn tín dụng do nhà nước bảo lãnh, vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước, vốn đầu tư phát triển của các doanh nghiệp nhà nước và các vốn khác do nhà nước quản lý phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.
“Hoạt động đầu tư công” bao gồm toàn bộ quá trình lập, phê duyệt kế hoạch, chương trình, dự án đầu tư công; triển khai thực hiện đầu tư và quản lý khai thác, sử dụng các dự án đầu tư công.
1.1.2. Đặc điểm của đầu tư công
Đầu tư công của ngân sách nhà nước là khoản chi tích lũy
Quy mô và cơ cấu chi đầu tư công của ngân sách nhà nước không cố định và phụ thuộc vào chiến lược phát triển kinh tế xã hội của nhà nước trong từng thời kỳ và mức độ phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.
– Chi đầu tư công phải gắn chặt chi thường xuyên nhằm nâng cao hiệu quả vốn đầu tư.
1.1.3. Đối tượng đầu tư
Trong một nền kinh tế, tư bản tồn tại dưới nhiều hình thức và vì vậy cũng có nhiều loại đầu tư. Có 3 loại đầu tư chính sau:
Đầu tư vào tài sản cố định: là đầu tư vào nhà, xưởng, máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải…
Đầu tư vào tài sản lưu động: tài sản lưu động là những nguyên vật liệu thô, bán thành phẩm được sử dụng hết sau mỗi quá trình sản xuất.
1.1.4. Vai trò của đầu tư công đối với sự phát triển kinh tế – xã hội
Tóm lại vai trò của đầu tư công tại Việt Nam bao gồm:
– Tăng cường khả năng khoa học – công nghệ của đất nước
– Thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế
– Góp phần thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế
– Góp phần đảm bảo sự phát triển đồng đều giữa các vùng, khu vực
– Góp phần đảm bảo trật tự, ổn định và công bằng xã hội
– Góp phần duy trì và nâng cao năng lực hoạt động của cơ quan, tổ chức.
1.1.5. Các lý thuyết về đầu tư công
Quan điểm của trường phái tân cổ điển
Quan điểm ủng hộ sự can thiệp của nhà nước
Quan điểm về sự phát triển cân đối hay không cân đối
Thuyết tăng trưởng cân đối:
Thuyết tăng trưởng không cân đối
Hirchman chấp nhận có sự can thiệp của nhà nước nhưng ông cho rằng ý tưởng “cú huých” là không khả thi mà thay vào đó, sự phát triển tốt nhất là được tạo ra từ những mất cân đối như thế. Do nguồn vốn có hạn, chính phủ không thể bảo đảm đầu tư một cách rải đều cho tất cả các ngành khác để đảm bảo phát triển ngành này cũng là tạo điều kiện để ngành khác phát triển.
1.2. Lý luận về chính sách công và chính sách đầu tư công
1.2.1. Khái niệm và các thuộc tính của chính sách công
– Chính sách công là những hoạt động mà chính quyền chọn làm và không làm. Theo cách tiếp cận này thì các hoạt động mà chính quyền làm hoặc không làm phải có tác động, ảnh hưởng lâu dài và sâu sắc đến nhân dân thì mới là chính sách công.
Tóm lại chính sách công có các thuộc tính căn bản như: tính nhà nước, tính công cộng, tính hành động thực tiễn, tính hệ thống, tính kế thừa lịch sử và gắn với một quốc gia cụ thể với các điều kiện chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội nhất định. Đây là nhận thức bước đầu về chính sách công theo hướng tiếp cận của khoa học tổ chức nhà nước [32].
1.2.2. Chính sách đầu tư công
Nhưng không phải vì vậy mà có thể biện minh cho việc đầu tư kém hiệu quả kéo dài của khu vực nhà nước do những nguyên nhân chủ quan như chiến lược kinh doanh và đầu tư sai lầm, quản lý kém, thiếu trách nhiệm, lãng phí, tham nhũng [34].
1.3. Thực hiện chính sách đầu tư công
1.3.1. Xây dựng kế hoạch, tổ chức, điều hành
1.3.2. Triển khai thực hiện
1.3.3. Theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch đầu tư công
1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đầu tư công
1.4.1. Nhân tố chủ quan của địa phương và đơn vị thực hiện đầu tư
Công tác chuẩn bị đầu tư chưa được quan tâm đúng mức, chưa sát với tình hình thực tế, việc bố trí vốn chuẩn bị đầu tư chưa đáp ứng được yêu cầu, các huyện, các ngành chưa chủ động thực hiện việc chuẩn bị đầu tư, mặt khác do tính cấp bách nên một số dự án chưa hoàn thành thủ tục vẫn đưa vào kế hoạch đầu tư nên tiến độ triển khai rất chậm.
1.4.2. Các chính sách kinh tế của Trung ương và của địa phương
Các chính sách kinh tế của Trung ương và của địa phương
Công tác tổ chức quản lý vốn đầu tư và quản lý đầu tư xây dựng
Công tác giám định đầu tư các dự án cho cơ quan có thẩm quyền quyết định đầu tư
Công tác đấu thầu xây dựng theo quy chế
Về công nghiệp hoá
1.4.3. Năng lực của cơ quan nhà nước
Đây là yếu tố mang tính quyết định đến kết quả đạt được của dự án. Để dự án đạt được kết quả mong muốn, các cơ quan thực hiện đầu tư công và quản lý đầu tư công cần phải bảo đảm nguồn nhân lực về số lượng và chất lượng (sự hiểu biết, trình độ, năng lực).
1.4.4. Những chính sách khác ảnh hưởng đến công tác thực hiện chính sách đầu tư công
Chính sách đầu tư bao gồm một hệ thống đồng bộ các chính sách, công cụ, cơ chế khuyến khích đầu tư như: chính sách thuế, lãi suất, tín dụng, lao động, tiền lương, đất đai, chính sách khuyến khích đầu tư theo vùng, ngành. Đối với những vùng, miền ưu tiên thì cần phải có những chính sách cụ thể, nhất quán, mang tính ổn định và lâu dài.
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐẦU TƯ CÔNG TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI
2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội của Quảng Ngãi
Quảng Ngãi nằm ở miền Nam Trung bộ, có nhiều núi đồi cao, gò, thung lũng và biển cả chia làm các miền riêng biệt. Miền núi chiếm gần bằng 2/3 diện tích. Miền đồng bằng: đất đai phần lớn là phù sa nhiều cát, đất xấu.
2.1.2. Tình hình kinh tế xã hội của tỉnh Quảng Ngãi
Quảng Ngãi là một tỉnh nghèo, nông nghiệp giữ vai trò quan trọng với gần 67% dân số sống bằng nghề nông, xuất phát nền kinh tế thấp và quy mô nhỏ.
2.1.3. Tình hình phát triển công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi
Phát triển công nghiệp là nhiệm vụ đột phá của tỉnh trong quá trình phát triển kinh tế, do đó ngành công nghiệp được tập trung ưu tiên phát triển và đã đạt được những thành tựa đáng kể thể. Trong phần này chúng ta sẽ đánh giá toàn diện sự phát triển của ngành công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi.
2.1.4. Tăng trưởng sản xuất công nghiệp
Giá trị sản xuất công nghiệp (theo giá năm 1994) của tỉnh vào năm 2000 đạt 968,6 tỷ đồng, năm 2005 đạt 1.793,4 tỷ đồng, năm 2011 ước đạt 17.759,72 tỷ đồng.
2.1.5. Chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp
Công nghiệp sản xuất và phân phối điện nước cũng có sự phát triển theo sự phát triển của công nghiệp chế biến tuy nhiên tỷ trọng của nó vẫn giảm vì tăng chậm hơn. Tuy nhiên tình hình này cũng cho thấy sự không cân đối trong cơ cấu này.
2.1.6. Tình hình phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Quảng Ngãi từ 2011 đến 2015
Tình hình y tế, văn hóa, giáo dục – đào tạo, khoa học công nghệ được cải thiện tốt. Công tác cải cách hành chính được đẩy mạnh, tạo lập môi trường pháp lý thuận lợi hơn. Thực hiện tốt Đề án phát triển nguồn nhân lực, chính sách thu hút nhân sự có trình độ cao công tác tại tỉnh. Công tác an ninh – quốc phòng, trật tự xã hội được đảm bảo. Kết hợp chặt chẽ giữa an ninh với quốc phòng và phát triển KT – XH. [35].
2.1.7. Cơ cấu đầu tư công trên địa bàn tỉnh
Đầu tư khu vực công chủ yếu tập trung vào kết cấu hạ tầng kinh tế nhằm tạo điều kiện cải thiện cuộc sống dân cư. Giai đoạn 2011 – 2015 cơ cấu kinh tế của Tỉnh được xác định là công nghiệp – thương mại, dịch vụ – nông nghiệp. Tỷ trọng ngành công nghiệp trong GRDP giai đoạn 2011 – 2015 giao động từ 44 – 47 %, giai đoạn này cơ cấu đầu tư có sự thay đổi rất rõ rệt, đầu tư khu vực công tập trung mạnh vào đường sá, hạ tầng ngoài hàng rào các khu, cụm công nghiệp nhằm đẩy mạnh thu hút đầu tư, tạo bước đột phá trong tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
2.2. Thực trạng thực hiện và kết quả thực hiện chính sách đầu tư công trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
2.2.1. Quan điểm thực hiện chính sách đầu tư công
Thứ nhất, xây dựng và điều hành kế hoạch đầu tư công từng thời kỳ phải tuân thủ triệt để khung kế hoạch tài chính ngân sách tương ứng. Đây phải được xem là nguyên tắc không được vi phạm.
Thứ hai, giải quyết dứt điểm nguồn ứng trước ngân sách của các cấp.
Thứ ba, điều chỉnh cơ cấu chi đầu tư công từ NSNN theo hướng tập trung đầu tư trọng tâm, trọng điểm theo thứ tự ưu tiên hợp lý.
Thứ tư, mở rộng huy động vốn đầu tư của tư nhân vào phát triển kết cấu hạ tầng thông qua các hình thức đầu tư PPP (kết hợp đầu tư công- tư).
Thứ năm, thực hiện đúng trách nhiệm ngân sách các cấp, ngân sách trung ương không làm thay ngân sách địa phương và ngược lại.
Thứ sáu, nâng cao hiệu quả cơ chế giám sát, công khai quá trình thực hiện kế hoạch đầu tư công của các cấp [38].
2.2.2. Thực trạng công tác thực hiện chính sách đầu tư công ở tỉnh Quảng Ngãi
2.2.2.1. Tổ chức thực hiện kế hoạch đầu tư công
Tổ chức điều hành: Căn cứ nghị quyết của Quốc hội, quyết định giao kế hoạch của cấp có thẩm quyền, nghị quyết của Hội đồng nhân dân các cấp về kế hoạch đầu tư công và hằng năm, bộ, ngành và địa phương, Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã và các cơ quan, đơn vị sử dụng vốn đầu tư công quyết định các giải pháp tổ chức điều hành kế hoạch đầu tư công thuộc nguồn vốn do cấp mình quản lý.
Tổ chức chấp hành: Bộ, ngành và địa phương, Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã:
a) Thông báo hoặc quyết định giao kế hoạch đầu tư công cho các cơ quan, đơn vị sử dụng vốn đầu tư công;
b) Báo cáo cấp có thẩm quyền về việc giao kế hoạch đầu tư công.
2.2.2.2. Triển khai thực hiện
Nhìn chung qua các năm thì số dự án được đầu tư ngày càng tăng, kế hoạch vốn giao ngày càng tăng. Tuy nhiên tỷ lệ giải ngân ngày càng giảm (năm 2011 là 96%, đến năm 2015 là 63,82% và năm 2016 là 85%). Các dự án chậm tiến độ vẫn còn diễn ra qua các năm; năm 2011 có 61 dự án, năm 2012 là 192 dự án, năm 2013 là 22 dự án, năm 2014 là 37 dự án. Nguyên nhân chủ yếu do công tác giải phóng mặt bằng, năng lực các của Chủ đầu tư và của nhà thầu, chậm trong khâu bố trí vốn và do một số nguyên nhân khác.
2.2.2.3. Theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch đầu tư công
Việc lâp, thẩm định, quyết định đầu tư
Công tác lập, thẩm định và phê duyệt các dự án đầu tư tuân thủ theo quy định của Luật Xây dựng, các luât liên quan và các văn bản hướng dẫn dưới luật.
Tình hình lập, thẩm định phê duyệt thiết kế kỹ thuật, dự toán
Công tác lập, thẩm định và phê duyệt thiết kế kỹ thuật, dự toán cơ bản tuân thủ đúng quy định của Luật Xây dựng, các luật khác liên quan và các văn bản hương dẫn dưới luật
Tình hình thực hiện các dự án
Việc quản lý thực hiện dự án: Trong quá trình thực hiện dự án, hầu hết các dự án đều được các chủ đầu tư lập kế hoạch tổng thể và kế hoạch chi tiết tiến độ thực hiện.
Tình hình thực hiện dự án đầu tư: Tiến độ thực hiện các dự án đầu tư cơ bản đảm bảo theo tiến độ được ký kết giữa chủ đầu tư và các nhà thầu tư vấn, thi công xây dựng công trình.
Tình hình thực hiện kế hoạch vốn đầu tư: Trong năm 2016, việc giải ngân tạm ứng, thu hồi tạm ứng được thực hiện theo đúng quy định.
2.2.3. Kết quả thực hiện chính sách đầu tư công trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
2.2.3.1. Về phát triển kinh tế
2.2.3.2. Về kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội được đầu tư xây dựng và phát huy có hiệu quả
Đối với tình hình thực hiện kế hoạch vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước năm 2016, theo báo cáo tại cuộc họp, tổng vốn đầu tư xã hội năm 2016, dự kiến huy động đạt 16.670 tỷ đồng, tăng 5,11% so với năm 2015. Trong đó, vốn ngân sách nhà nước do tỉnh quản lý là 3.520,991 tỷ đồng.
2.2.4. Nguyên tắc thực hiện chính sách đầu tư công
2.2.4.1. Chiến lược quy hoạch phát triển
Thực tế những năm qua, việc quyết định đầu tư cơ sở hạ tầng của cả xã hội là rất cần thiết và đã đem lại hiệu quả. Tuy nhiên, cũng không ít những trường hợp do chỉ suy tính đến phát triển của địa phương mà chưa tính đến quy hoạch chung nên hiệu quả chưa đạt được như mục tiêu đã đề ra.
2.2.4.2. Cơ chế quản lý đầu tư công
Quá trình hoàn thiện cơ chế quản lý này không ngoài mục đích là ngày càng tác động một cách tích cực, hiệu quả lên hoạt động đầu tư nhằm đảm bảo cho lĩnh vực hoạt động này thực hiện được tốt nhất chức năng quan trọng của mình đối với quá trình xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật cho nền kinh tế – xã hội.
2.2.4.3. Năng lực cán bộ trong hệ thống quản lý Nhà nước
Trong cơ chế giám sát, đánh giá hiện nay, các cơ quan dân cử như Hội đồng nhân dân còn chưa phát huy được tiếng nói, vai trò của mình. Nhiều trường hợp bức xúc được đại biểu Hội đồng nhân dân phản ánh qua các phiên họp; Tuy nhiên qua đến các phiên họp sau, vấn đề vẫn còn nguyên như vậy, chưa được giải quyết.
2.2.4.4. Thủ tục hành chính và các văn bản quy phạm pháp luật
– Các vấn đề trong quy định về thực hiện thi công.
Các vấn đề trong quy định về thực hiện đấu thầu.
Vấn đề đánh giá hiệu quả kinh tế – xã hội trong thẩm định dự án.
2.3. Thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đầu tư công tại Quảng Ngãi
2.3.1. Nhân tố chủ quan của Quảng Ngãi và đơn vị thực hiện đầu tư
Chính sách thu hút đầu tư vào phát triển công nghiệp ở tỉnh Quảng Ngãi Là một tỉnh nghèo, chưa cân đối được thu, chi NSNN; nguồn vốn đầu tư phát triển của Quảng Ngãi trong những năm qua còn rất hạn chế.
2.3.2. Các chính sách kinh tế của Trung ương và của địa phương
Chính sách thu hút đầu tư vào phát triển công nghiệp ở tỉnh Quảng Ngãi Là một tỉnh nghèo, chưa cân đối được thu, chi NSNN; nguồn vốn đầu tư phát triển của Quảng Ngãi trong những năm qua còn rất hạn chế. Mâu thuẫn giữa nhu cầu và khả năng về nguồn vốn đầu tư là vấn đề bức xúc, hơn nữa với xuất phát điểm về kinh tế còn thấp, cơ sở hạ tầng còn thiếu và yếu, việc thu hút vốn đầu tư từ bên ngoài là rất khó khăn. Chính điều này công tác thu hút đầu tư phát triển công nghiệp ngày càng quan trọng hơn.
Quảng Ngãi trong những năm qua đã chú trọng thực hiện quảng bá hình ảnh của mình đặc biệt là hình ảnh công nghiệp, nhất là khi Nhà máy lọc dầu Dung Quất đi vào hoạt động.
Hệ thống chuẩn mực, định mức áp dụng để quản lý đầu tư công còn nhiều hạn chế
Năng lực chủ đầu tư, tư vấn và đơn vị thi công
Tiến độ giải ngân vốn đầu tư công
Cơ cấu đầu tư dàn trải
Tiến độ thực hiện đầu tư
* Những hạn chế và nguyên nhân:
Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một số hạn chế:
– Về nguồn vốn: Trong điều kiện khó khan chung của cả nước, vốn đầu tư phát triển ngân sách nhà nước ngày càng giảm, các dự án khai thác quỹ đất chậm thu hồi vốn, vốn huy động từ các thành phần kinh tế tham gia đầu tư hạ tầng chưa nhiều do đó khó thực hiện đạt được mục tiêu đề ra.
– Trong công tác lập kế hoạch đầu tư: vẫn còn hiện tượng dàn trải, đăng ký quá nhiều so với khả năng cân đối , chưa sắp xếp thứ tự ưu tiên, dẫn đến có những dự án cần đầu tư trước nhưng chưa lập danh mục nên sau đó phải đầu tư khẩn cấp.
– Về phân bổ vốn: Do nguồn lực có hạn lại thường xuyên phát sinh những nhiệm vụ chi khẩn cấp nên việc phân bổ vốn thường bị động.
– Về tổ chức thực hiện dự án: năng lực của một số đơn vị được giao quản lý còn hạn chế dẫn đến một số dự án chậm tiến độ, phát sinh khối lượng phải điều chỉnh dự án trong quá trình thi công, chất lượng một số công trình thấp.
– Về công tác xử lý nợ đọng: Theo chỉ thị số 14/CXT-TTg ngày 28/6/2013 của Thủ tướng chính phủ, các địa phương tập trung trả nợ, không để phát sinh nợ mới. Tuy nhiên, số nợ đọng trong xây dựng cơ bản của tỉnh ta đến nay vẫn còn rất cao (đến cuối năm 2016 còn nợ 24 tỷ đồng).
* Nguyên nhân của những hạn chế:
– Nguyên nhân khách quan: Trong cơ chế chính sách: Chưa có hướng dẫn rõ ràng các cơ chế, chính sách của Trung ương. Chính sách về bồi thường, tái định cư chưa phù hợp với thực tế, dẫn đến khó khăn trong quá trình tổ chuức thực hiện.
– Nguyên nhân chủ quan:
+ Về phân bổ chi ngân sách cho đầu tư phát triển: Trong phẩn bổ chi ngân sách nhà nước chưa thật sự ưu tiên cho đầu tư phát triển mà còn phụ thuộc nhiều về nguồn vốn từ Trung ương.
+ Về công tác điều hành: Công tác quản lý điều hành dự án còn thiếu tích cực, thiếu đôn đốc và chưa kịp thời giải quyết vướng mắc trong công tác đầu tư xây dựng cơ bản. Năng lực của một số đơn vị được giao làm chủ đầu tư, một số nhà tư vấn, thi công xây dựng còn hạn chế, thiếu tích cực, chưa làm hết trách nhiệm của mình.
+ Về sự phối hợp thực hiện: Công tác phối hợp giải quyết các thủ tục trong đầu tư XDCB còn hạn chế trong khâu thẩm định ý kiến phê đuyệt dự án. Sự phối hợp giữa các sở, ngành và địa phương chưa chặt chẽ, thiếu tích cực.
CHƯƠNG 3
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐẦU TƯ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI
3.1. Định hướng, mục tiêu, quan điểm của Việt Nam nói chung và của Quảng Ngãi nói riêng trong những năm tới
3.1.1. Định hướng, mục tiêu, quan điểm của Việt Nam
Tiêu chí phản ánh trình độ phát triển của nền kinh tế (GDP bình quân đầu người, tỷ trọng gia tăng công nghiệp chế tạo, tỷ trọng nông nghiệp, tỷ lệ đô thị hóa, điện bình quân đầu người).
Đầu tư công trong chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh
Mục tiêu tổng quát của tỉnh Quảng Ngãi trong 05 năm tới là: Đảm bảo tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, tạo sự chuyển biến căn bản về chất lượng tăng trưởng kinh tế.
3.1.2. Chỉ đạo của UBND tỉnh về thực hiện đầu tư công
Chủ tịch UBND tỉnh có văn bản yêu cầu các sở, ban, ngành, đơn vị trực thuộc UBND tỉnh; UBND các huyện, thành phố và các đơn vị có liên quan thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 70/NQ-CP ngày 03/8/2017 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công.
Khẩn trương hoàn thành việc giao kế hoạch vốn
Đẩy nhanh tiến độ giải ngân và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn
Nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu
3.1.3. Những quyết định có tính nguyên tắc khi thực hiện chính sách đầu tư công
Tuân thủ các quy chuẩn về thủ tục và quy trình đầu tư, thực hiện đấu thầu thực chất và rộng rãi cho mọi thành phần kinh tế với các nguồn đầu tư công.
3.2. Các giải pháp hoàn thiện công tác thực hiện chính sách đầu tư công trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
3.2.1. Hoàn thiện chính sách marketing địa phương để thu hút vốn đầu tư phát triển công nghiệp
Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước như Sở Công Thương, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch.
Cần phải chuẩn bị tốt chương trình hoạt động phối hợp và các nguồn lực ñể thực hiện.
Đổi mới phương thức xúc tiến đầu tư Tăng cường và đa dạng hóa các hoạt động xúc tiến đầu tư, đề xuất các cơ chế, chính sách phát triển các khu vực động lực về kinh tế, phát triển dịch vụ, du lịch, tài chính, đào tạo nhân lực,..
Chính sách hỗ trợ đầu tư: tỉnh cần phải có chính sách hỗ trợ chi phí cho doanh nghiệp hay tổ chức đào tạo theo nhu cầu của doanh nghiệp công nghiệp
3.2.2. Hoàn thiện chính sách thu hút vốn đầu tư
Thu hút vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước, Vay từ ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng đầu tư trên địa bàn thuộc hệ thống ngân hàng phát triển; Thành lập Quỹ đầu tư phát triển của tỉnh; Huy động vốn đầu tư của các doanh nghiệp.
Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)
Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, tập trung vốn đầu tư các công trình ngoài hàng rào các khu, cụm công nghiệp theo quy hoạch đã được duyệt để tạo điều kiện cho các nhà đầu tư đẩy nhanh quá trình thực hiện dự án.
Thu hút vốn viện trợ phát triển chính thức (ODA)
Muốn công việc chuẩn bị tiếp nhận và quản lý nguồn viện trợ được tốt, tỉnh cần tập hợp một nhóm chuyên viên nghiên cứu và quản trị dự án đầu tư thuộc nguồn vốn tài trợ không hoàn lại đáp ứng yêu cầu của nhà tài trợ.
3.2.3. Cải thiện điều kiện thu hút vốn đầu tư phát triển công nghiệp
– Phát triển một số cơ sở ñào tạo lao động trên địa bàn, đồng thời phát triển xuất khẩu lao động theo hướng tu nghiệp nhằm đào tạo lực lượng lao động.
– Xây dựng và thực hiện kế hoạch ñào tạo, bồi dưỡng về kiến thức hội nhập kinh tế và các kiến thức liên quan đến vấn đề hội nhập.
Hỗ trợ hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng phục vụ đầu tư
– Về cải cách thủ tục hải quan:
+ Nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức của ñội ngũ công chức ngành hải quan.
– Về cải cách thủ tục về thuế
+ Hoàn thiện và nâng cao chất lượng hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ các đối tượng nộp thuế.
3.2.4. Phát triển thích ứng thị trường trái phiếu
Hình thức huy động vốn trong nước phổ biến hiện nay của chính quyền ñịa phương là phát hành trái phiếu xây dựng công trình. Do đó, ñề nghị Chính phủ, các Bộ, ngành có liên quan tạo điều kiện thật tốt ñể thị trường trái phiếu hoạt động có hiệu quả nhằm tạo thuận lợi cho chính quyền địa phương phát hành trái phiếu xây dựng công trình kết cấu hạ tầng và nhà đầu tư dễ dàng chuyển hóa đồng vốn của mình ñể ña dạng hóa hình thức ñầu tư vốn.
3.3. Cần thiết phải xây dựng và thực hiện các phương án sinh kế của người dân, phục hồi sinh kế người dân khi bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
Trường hợp người được hỗ trợ có nhu cầu được đào tạo, học nghề thì phải được hỗ trợ vào các cơ sở đào tạo nghề và được miễn học phí đào tạo cho ít nhất một khóa học nghề đối với các đối tượng trong độ tuổi lao động.
3.3.1. Việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải gắn với thực hiện các chính sách xã hội
Cần thiết thực hiện quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội
3.3.2.Cần thiết phải xây dựng cơ chế giải quyết khiếu nại tố cáo trong thực hiện chính sách
Tuy nhiên, sự tham gia của hệ thống chính trị cơ sở và người dân là rất cần thiết trong giai đoạn thu hồi đất bảo đảm tiếng nói người dân được lắng nghe. Tòa án hành chính cần được sẵn sàng mở trong mọi trường hợp xung đột mâu thuẫn không được hòa giải.
3.3.3. Cần phải giám sát và đánh giá thực hiện chính sách đầu tư công
Cần thiết tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn xã, huyện và thành phố đảm bảo chính sách được thực hiện đầy đủ và nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm; phát hiện những thiếu sót vi phạm, khó khăn, vướng mắc để tháo gỡ và đưa ra những kiến nghị nhằm đưa công tác quản lý nhà nước về đất đai vào trật tự, kỷ cương và phục vụ tốt nhiệm vụ phát triển KT-XH.
3.3.4. Cần phải tăng cường sự tham gia của các chủ thể chính sách
Nhà đầu tư có lợi ích từ việc các công trình, dự án đầu tư. Nhà đầu tư cần thiết được tham gia vào quá trình tương xứng với trách nhiệm và lợi ích mong đợi của họ. Hơn nữa nhà đầu tư cũng mong muốn thực hiện đúng tiến độ và đảm bảo sự minh bạch từ phía chính quyền trong quá trình triển khai dự án.
3.3.5. Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản pháp luật
Trong công tác tuyên truyền cần chú ý kết hợp nhiều loại hình, nhiều kênh thông tin khác nhau làm cho người dân đi từ hiểu đến đồng tình và tự giác chấp hành chính sách đất đai ngày một tốt hơn. Đồng thời, thông qua công tác tuyên truyền kịp thời sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện các văn bản đã ban hành thuộc thẫm quyền của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh như: hướng dẫn về giao đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; mua bán đất đảm bảo đúng pháp luật về đất đai và phù hợp với tình hình thực tế ở Quảng Ngãi.
Thực hiện tái định cư phải đi đôi với định canh, nếu định cư mà không kịp thời định canh, người dân khu tái định cư sẽ lầm vào tình trạng tái nghèo.
3.4.Tăng cường lãnh đạo của các cấp ủy Đảng
Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy và vai trò của người đứng đầu từ tỉnh tới huyện, xã, thôn, nhằm góp phần nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của dự án. Qua đó, để người dân hiểu, đồng tình, ủng hộ và tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai thực hiện dự án. Xác định đây chính là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên của cả hệ thống chính trị, để từ đó quan tâm bố trí đội ngũ cán bộ viên chức trực tiếp làm công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng phải có trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức và có trách nhiệm với dân.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Quảng Ngãi trong những năm gần đây, kinh tế tăng trưởng ở tốc độ cao, cơ cấu chuyển dịch theo hướng công nghiệp tăng nhanh. Công nghiệp phát triển đã là động lực, tạo ra bước đột phá cho nền kinh tế của tỉnh Quảng Ngãi. Kết quả đó gắn liền với quá trình thu hút vốn đầu tư vào địa bàn của tỉnh trong những năm qua. Hoạt động thu hút vốn đầu tư công đã góp phần quan trọng đưa Quảng Ngãi từ tỉnh thuần nông, kinh tế, công nghiệp nhỏ bé, vươn lên xếp hạng thứ 7 trong số 63 tỉnh, thành phố cả nước về sản xuất công nghiệp. Tuy nhiên trong điều kiện hiện nay, việc thu hút vốn đầu tư để phát triển công nghiệp đang gặp khó khăn, tốc độ bị chậm lại, chưa thực sự phát huy hết thế mạnh và tương xứng với tiềm năng của Quảng Ngãi, ảnh hưởng rất lớn và trực tiếp tới quá trình phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh, nó đang đòi hỏi một cơ chế hoàn chỉnh về thu hút vốn đầu tư để phát triển công nghiệp, nhất là công nghiệp phụ trợ, công nghiệp địa phương. Trên đây luận văn đã trình bày một cách khái quát về thực trạng phát triển công nghiệp địa phương, về các KCN của tỉnh Quảng Ngãi. Các quá trình hình thành và phát triển, các chính sách thu hút vốn đầu tư để phát triển công nghiệp, các kết quả thu hút vốn đầu tư, thực trạng, những mặt tích cực, hạn chế và những nguyên nhân. Trên cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn thành công của một số quốc gia và địa phương trong việc thu hút vốn đầu tư để phát triển công nghiệp, luận văn đã đề ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế thu hút vốn đầu tư để phát triển công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi trong điều kiện hiện nay.
Với nội dung nghiên cứu của luận văn được trình bày ở các phần trên đã minh chứng rằng, trong thời gian qua đầu tư công đã có tác động tích cực không những đến tăng trưởng kinh tế của Quảng Ngãi mà cả trong lĩnh vực an sinh xã hội, thu hút đầu tư. Tuy nhiên, hiệu quả đầu tư công chưa cao, do nền kinh tế Quảng Ngãi có điểm xuất phát thấp nên phải đầu tư nhiều vào các công trình kết cấu hạ tầng, loại dự án này đòi hỏi vốn lớn, thời gian thu hồi vốn chậm, tác động đến tăng trưởng GRDP có độ trễ nhất định.
Với nhu cầu đầu tư giai đoạn tới rất lớn nhưng nguồn lực nhà nước có hạn, Tỉnh cần có những cơ chế, chính sách hợp lý để các thành phần kinh tế cùng tham gia đầu tư, kinh doanh cơ sở hạ tầng bằng các hình thức thích hợp để góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, rút ngắn tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá của Tỉnh.
Thực tế chứng minh rằng, sự phát triển của xã hội trong giai đoạn kinh tế thị trường hiện đại đã cho thấy đầu tư công hoàn toàn không mất đi mà trái lại nó tạo ra sự tái phân phối giữa các khu vực trong nền kinh tế mà Chính phủ là người đóng vai trò là một trung tâm của quá trình tái phân phối thu nhập thông qua các khoản đầu tư công.
Với ý nghĩa đó, đầu tư công đóng vai trò rất quan trọng trong giai đoạn nền kinh tế đang có những bước chuyển đổi nhằm sử dụng các nguồn vốn đầu tư có hiệu quả. Đặc biệt, trong thời kỳ đổi mới, đầu tư công chuyển mạnh sang đầu tư cho phát triển các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, cho sự nghiệp giáo dục, y tế, xoá đói giảm nghèo và nguồn vốn từ ngân sách nhà nước có một vai trò rất lớn trong đầu tư công để tạo những bước đột phá phát triển đất nước. Bên cạnh đầu tư từ các khu vực ngoài quốc doanh, khu vực nước ngoài, đầu tư công đã và đang đóng góp đáng kể vào phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Tuy nhiên để đáp ứng đòi hỏi đặt ra cho phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh, công tác quản lý đầu tư công của tỉnh cần phái có hiệu quả cao hơn nữa. Để giải quyết được vấn đề này, thông qua việc đánh giá, phân tích tình hình quản lý đầu tư công trên địa bàn tỉnh tác giả nhận thấy hiệu quả quản lý đầu tư công chưa cao. Do vậy, tác giả đã để xuất một số giải pháp để tỉnh có thể đưa vào áp dụng trong những thời gian tới
E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN VIEN HAN LAM\VIEN HAN LAM DOT 6\CHINH SACH CONG\NGUYEN THI VU HA VINH
