luận văn quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk tô
luận văn quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk tô. BHXH là chính sách xã hội trụ cột của hệ thống ASXH. Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới rất coi trọng chính sách BHXH, bởi vì việc thực hiện tốt chính sách BHXH sẽ giúp bảo đảm ổn định cuộc sống cho NLĐ nói chung, góp phần ổn định chính trị, đảm bảo an toàn xã hội, ASXH.
Quỹ BHXH là xương sống của bất kỳ một hệ thống BHXH nào. Bởi vì các chế độ BHXH đều nhằm mục đích đảm bảo an toàn về đời sống của NLĐ, quỹ BHXH góp phần ổn định cuộc sống cho NLĐ và gia đình họ. Đồng thời hạn chế những tệ nạn xã hội xảy ra do nguyên nhân của thất nghiệp và nghèo đói. Mặt khác cũng giúp cho chủ SDLĐ ổn định sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả kinh doanh. Nhờ vậy mà kinh tế đất nước phát triển, bền vững, tăng trưởng về chất, đảm bảo ASXH.
Công tác thu BHXH là đầu vào của công tác chi, ảnh hưởng, tác động trực tiếp đến công tác chi và thực hiện chính sách BHXH hiện tại và cả tương lai. Nếu thu không đạt, mức thu thấp, thu không được BHXH… thì quỹ BHXH thất thu, thu không đủ bù chi, không có nguồn để chi trả cho các chế độ BHXH cho NLĐ. Do đó, công tác thu BHXH đóng một vai trò hết sức quan trọng, then chốt, đảm bảo ổn định cho cuộc sống của NLĐ cũng như các đơn vị SDLĐ được hoạt động bình thường.
Trong những năm qua, công tác thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Tô đã có nhiều tiến bộ khởi sắc và có thành tích tương đối tốt, luôn hoàn thành và vượt kế hoạch được giao. Tuy nhiên trong thời gian vừa qua, công tác thu BHXH còn những tồn tại, hạn chế như: số đơn vị SDLĐ, số lao động chưa tham gia BHXHBB còn rất nhiều, độ bao phủ BHXH tăng chậm, tỷ lệ gia tăng về mức lương, tiền công tham gia hàng năm chưa cao, số đơn vị nợ đọng, trốn đóng, đóng không đủ số người, đóng không đủ mức lương bắt buộc phải tham gia theo quy định của loại hình BHXHBB, số người hưởng BHXH 1 lần tăng nhanh, tình trạng gian lận, trục lợi BHXH chậm được khắc phục, quỹ hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong dài hạn, số lao động tham gia BHXHTN còn chưa tương xứng với tiềm năng, hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH chưa theo kịp tình hình kinh tế xã hội, chưa thích ứng với quá trình già hóa dân số và sự xuất hiện các quan hệ lao động mới (NQ 28-TQ/TW)…vv, gây ra những ảnh hưởng về quyền lợi cho NLĐ, về ASXH.
Nhằm giảm những hạn chế trên, phát triển, mở rộng nguồn thu BHXH, tăng trưởng, ổn định bền vững quỹ BHXH, rất cần có những giải pháp thiết thực, hiệu quả trong thời gian tới.
Với tư cách là một cán bộ đang làm thực tiễn trong lĩnh vực BHXH của BHXH huyện Đăk Tô và để khắc phục những hạn chế nêu trên, nhằm mở rộng, tăng trưởng nguồn thu, phát triển bền vững quỹ BHXH trên địa bàn huyện Đăk Tô, rất cần có những giải pháp cụ thể để tăng cường công tác quản lý thu BHXH, nên học viên đã chọn đề tài “quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk tô, tỉnh Kon Tum ” làm Luận văn nghiên cứu để áp dụng thực tiễn.
2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
Trên cơ sở lý luận cơ bản về BHXH, cơ sở lý luận công tác thu BHXH, luận văn làm rõ và đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Đăk Tô giai đoạn năm 2014-2018. Bên cạnh đó, luận văn đã đề xuất những giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH nói chung và trên địa bàn huyện Đăk Tô nói riêng.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Đánh giá một cách tổng quát và có hệ thống thực trạng công tác quản lý thu BHXH trong những năm vừa qua. Rút ra những bài học kinh nghiệm, những mặt còn hạn chế để đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH trong hiện tại và tương lai để đạt mục tiêu nâng cao hiểu biết của NLĐ về chính sách BHXH, mọi NLĐ thuộc diện phải tham gia BHXHBB được tham gia BHXHBB, mở rộng tỷ lệ bao phủ BHXHTN và đảm bảo thực hiện các quy định của Nhà nước về BHXH có hiệu quả.
– Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH.
– Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Tô. Chỉ ra những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đó.
– Đề xuất những giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum.
– Đối tượng nghiên cứu: công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum.
– Phạm vi nghiên cứu:
- Phạm vi nội dung: công tác quản lý thu BHXH (BHXHBB và BHXHTN), thực tiễn áp dụng tại BHXH huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum.
- Phạm vi không gian: BHXH huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum.
- Phạm vi thời gian: Thực trạng quản lý thu của BHXH huyện Đăk Tô giai đoạn 2014-2018. Đề xuất các giải pháp tăng cường công tác quản lý thu tại BHXH huyện Đăk Tô.
– Công tác quản lý thu tại BHXH huyện Đăk Tô có vướng mắc gì? Thực trạng công tác thu tại BHXH huyện Đăk Tô từ 2014-2018? Nhân tố, nguyên nhân nào ảnh hưởng đến công tác thu? (còn tình trạng nợ đọng, trốn đóng, đóng không đủ mức tiền lương, tiền công theo quy định; tỷ lệ tham gia BHXHBB và BHXHTN còn không đúng với tiềm năng…).
– Cần có những giải pháp, đề xuất, kiến nghị nào để hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Đăk Tô?
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài đã sử dụng số liệu thống kê, báo cáo qua các năm từ 2014-2018 tại BHXH huyện Đăk Tô. Các bài viết, bài báo về thực hiện chính sách, pháp luật về công tác BHXH. Trên cơ sở lý luận cơ bản về BHXH và nghiên cứu một cách khoa học về quản lý thu BHXH, Luận văn sẽ làm rõ thực trạng công tác quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Tô từ năm 2014 – 2018. Đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý thu BHXH mà cụ thể là đề xuất giải pháp tăng cường công tác phát triển đối tượng tham gia, thu hồi nợ của các đơn vị nợ đọng… Các phương pháp cụ thể như sau:
- Phương pháp thu thập dữ liệu
Luận văn thu thập thông tin số liệu thứ cấp: là những thông tin có sẵn được cơ quan, đơn vị tổng hợp lưu trữ từ các năm trước và đã được thẩm định (Hồ sơ thu BHXH; Báo cáo thu theo biểu mẫu quy định; Báo cáo tổng kết của BHXH huyện Đăk Tô và thông qua các sách, tạp chí, báo chí, thu thập từ các văn bản quy phạm pháp luật, niên giám thống kê huyện Đăk Tô…).
– Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp: Nguồn thông tin sơ cấp được thu thập qua điều tra, khảo sát, phỏng vấn đối tượng nghiên cứu, các DN và NLĐ trên cơ sở mẫu phiếu điều tra được chuẩn bị trước với nội dung phù hợp (để có đủ cơ sở thực tiễn kết luận cho đề tài. Tác giả đã thực hiện khảo sát 300 người đóng BHXH trên địa bàn huyện Đăk Tô). Tổng số phiếu phát ra 300 phiếu, thu về 290 phiếu trong đó có 290 phiếu hợp lệ chiếm gần 98%. Với mẫu n=290 lớn hơn 30 đạt điều kiện về độ tin cậy khi thực hiện thống kê khảo sát. Mặt khác với số khảo sát 290 chiếm khoảng 10% tổng số mẫu hằng năm nộp BHXH của huyện, đạt độ tin cậy cao.
- Phương pháp phân tích
+ Phương pháp thống kê mô tả: là thu thập tài liệu, phân tích, tổng hợp; So sánh các chỉ tiêu, dữ liệu ở các thời điểm, thời kỳ khác nhau. Thông qua việc xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê toán học trên excel, thấy được sự thay đổi và mức độ đạt được của các hiện tượng, chỉ tiêu cần phân tích trong công tác quản lý thu tại BHXH huyện Đăk Tô. Từ đó rút ra những vấn đề còn vướng mắc trong công tác quản lý thu BHXH, đề xuất giải pháp hoàn thiện.
+ Phương pháp chuyên gia: giúp thu thập, chọn lọc những thông tin, ý kiến trao đổi của các nhà quản lý có liên quan đến công tác quản lý thu BHXH trên các tạp chí, báo chí của ngành…
+ Phương pháp kế thừa: tổng hợp và kế thừa có chọn lọc những kết quả nghiên cứu của một số tác giả có công trình nghiên cứu liên quan đến công tác quản lý thu BHXH.
Về mặt lý luận: Luận văn hoàn thiện cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH tại BHXH huyện Đăk Tô.
Về mặt thực tiễn: Luận văn đã phân tích được thực trạng quản lý thu tại BHXH huyện Đăk Tô. Từ đó đề ra những giải pháp khả thi và hiệu quả cho hoạt động quản lý thu BHXH tại đơn vị. Học viên kỳ vọng Luận văn sẽ là cơ sở thực tiễn để hoàn thiện những giải pháp để quản lý công tác thu BHXH tại BHXH tỉnh nói chung và BHXH huyện Đăk Tô nói riêng, góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển đối tượng tham gia BHXH trên địa bàn huyện Đăk Tô; ổn định phát triển bền vững quỹ BHXH; khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức quản lý công tác thu BHXH; cũng như đảm bảo an ninh chính trị-xã hội, đảm bảo ASXH trên địa bàn…luận văn quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk tô
. KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1.1. Khái niệm về BHXH, quản lý thu BHXH
Đến nay, có nhiều định nghĩa về Luật BHXH, bởi lẽ BHXH là đối tượng nghiên cứu của nhiều môn khoa học khác nhau như kinh tế, xã hội, pháp lý…
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam “BHXH là sự đảm bảo, thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm đảm bảo an toàn đời sống cho NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội”.luận văn quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk tô
Theo Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về BHXH như sau: “BHXH là sự bảo vệ mà xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về kinh tế và xã hội dẫn đến việc ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, tuổi già, và chết; đồng thời bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con”. Khái niệm này đã phản ánh được sự kết hợp hai mặt của BHXH là mặt kinh tế và mặt xã hội.
Còn theo quan niệm của BHXH Việt Nam: “BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với NLĐ thông qua việc huy động các nguồn đóng góp để trợ cấp cho họ, nhằm khắc phục những khó khăn về kinh tế và xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn, thất nghiệp, mất khả năng lao động, tuổi già và chết. Đồng thời, bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các thân nhân trong gia đình NLĐ, để góp phần ổn định cuộc sống của bản thân NLĐ và gia đình, góp phần an toàn xã hội”.
Theo Luật BHXH: “BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH.”
Tóm lại các khái niệm, quan niệm nêu trên không có gì khác biệt. Tuy nhiên khái niệm về BHXH theo Từ điển Bách khoa được trình bày chi tiết phù hợp với cách tiếp cận BHXH có sự bảo hộ của nhà nước. Quan niệm của BHXH Việt Nam “đã phản ánh đầy đủ hai mặt của BHXH là mặt kinh tế và mặt xã hội, thể hiện bản chất của BHXH”. Còn khái niệm BHXH theo Luật BHXH phù hợp hơn với xu thế của nền kinh tế mở, được khái quát một cách cao nhất, đầy đủ nhất từ khi có Luật BHXH.luận văn quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk tô
b.Khái niệm về quản lý thu BHXH
Quản lý thu BHXH là hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát của cơ quan BHXH nhằm đảm bảo đơn vị SDLĐ, NLĐ, người dân chấp hành hành nghĩa vụ nộp BHXH theo quy định của pháp luật. Cụ thể quản lý thu BHXH nhằm mục đích xác định chính xác số lao động, quỹ lương, số tiền phải thu, số tiền đã nộp, số tiền lãi, số tiền nợ, số tiền nộp thừa của người SDLĐ; các dữ liệu vê nhân thân, thời gian nộp, mức tiền lương, thời gian nâng lương, giữ bậc, tiền công nộp BHXH của NLĐ, đồng thời xác nhận việc thực hiện chính sách, chế độ BHXH của cơ quan BHXH đối với đơn vị SDLĐ và người tham gia BHXH từng thời điểm và theo yêu cầu quản lý. Tình hình chấp hành các nguyên tắc, quy định của Nhà nước về thu BHXH và một số nội dung khác.
Quản lý thu BHXH tốt sẽ đảm bảo cho chính sách BHXH được thực thi nghiêm chỉnh trong thực tiễn. Vì vậy, có thể khẳng định quản lý thu BHXH có vai trò quyết định đối với sự ổn định và phát triển quỹ BHXH.
1.1.2. Đối tượng tham gia BHXH
Đối tượng tham gia BHXH là cá nhân hoặc tổ chức có trách nhiệm đóng góp để tạo lập nên quỹ BHXH. Nói cách khác, những NLĐ và người SDLĐ tham gia đóng góp vào quỹ BHXH đều là đối tượng tham gia BHXH. Hoạt động BHXH được thực hiện bắt buộc ở hầu hết các nước trên thế giới. Nhưng có nước lại thực hiện cả BHXHBB và BHXHTN (ở Việt Nam hiện nay thực hiện cả 02 loại hình bảo hiểm này). Vì thế, cần xác định cụ thể hơn đối tượng tham gia BHXHBB và đối tượng tham gia BHXHTN.
- BHXHBB là loại hình BHXH mà NLĐ và người SDLĐ phải tham gia (được quy định cụ thể trong Điều 2, Luật BHXH và Điều 4, Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14/4/2017 của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam).
- BHXHTN là loại hình BHXH mà NLĐ tự nguyện tham gia (trừ những người thuộc diện tham gia BHXHBB), được lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình để hưởng BHXH. Người tham gia BHXHTN là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng quy định của BHXHBB (cụ thể được quy định trong trong khoản 4, Điều 2, Luật BHXH và Điều 8, Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14/4/2017 của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam).
Ở Việt Nam, Luật BHXH 2014 quy định thực hiện 5 chế độ trong 9 chế độ BHXH nêu trên (Ốm đau; Thai sản; Tai nạn lao động & bệnh nghề nghiệp; Hưu trí; Tử tuất).
Chế độ BHXH gồm 02 loại hình: BHXHBB và BHXHTN.
Loại hình BHXHBB, Luật BHXH Việt Nam quy định phải tham gia và được hưởng 5 chế độ BHXH như đã đề cập
Loại hình BHXHTN chỉ tham gia và được hưởng 02 chế độ Hưu trí; Tử tuất.
1.1.4. Quỹ BHXH và nguồn hình thành
Quỹ BHXH là quỹ tài chính độc lập, tập trung nằm ngoài ngân sách nhà nước, được Nhà nước bảo hộ và bù thiếu. “Mục đích tạo lập quỹ là dùng để chi trả cho NLĐ, giúp họ ổn định cuộc sống khi gặp các biến cố hoặc rủi ro. Chủ thể của quỹ BHXH chính là những người tham gia đóng góp để hình thành nên quỹ, do đó có thể bao gồm cả NLĐ, người SDLĐ và Nhà nước. Quỹ BHXH được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau: đóng góp của NLĐ và người SDLĐ; sự hỗ trợ của Nhà nước và một số nguồn khác” [19]. luận văn quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện đăk tô
1.1.5. Khái niệm, vai trò, đặc điểm, nguyên tắc của công tác thu BHXH
- Khái niệm
Thu BHXH là việc Nhà nước sử dụng quyền lực của mình thông qua Luật và các Nghị định, Thông tư để tổ chức thực hiện công tác thu BHXH dưới 02 hình thức bắt buộc và tự nguyện theo quy định hoặc cho phép BHXHTN được tự nguyện tham gia lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành quỹ BHXH.
- Vai trò của công tác thu BHXH
“Hoạt động của công tác thu BHXH ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chi và quá trình thực hiện chính sách BHXH trong dài hạn. Do BHXH dựa trên cơ sở nguyên tắc có đóng có hưởng. Nếu không thu được BHXH thì quỹ BHXH không có nguồn để chi trả các chế độ và thực hiện chính sách BHXH. Do đó thực hiện công tác thu BHXH đóng một vai trò quyết định, then chốt trong quá trình đảm bảo ổn định cuộc sống của NLĐ, cũng như các DN được hoạt động bình thường” [29].
- Đặc điểm hoạt động thu BHXH
– Hoạt động thu BHXH là hoạt động không vì lợi nhuận. Mục đích tạo lập quỹ BHXH là nhằm chi trả các chế độ cho NLĐ bị ốm đau, thai sản, dưỡng sức, hưu trí, TNLĐ-BNN, tử tuất.
– Hoạt động thu BHXH có sự kết hợp giữa tính bắt buộc và tự nguyện. Ngoài hình thức BHXHBB, Nhà nước còn quy định loại hình BHXHTN để mọi người có thể tham gia BHXHTN nhằm mở rộng tỷ lệ tham gia, góp phần lớn thực hiện ASXH và đáp ứng nhu cầu của người tham gia BHXH.
– BHXH là một quĩ độc lập, chịu sự chi phối của Nhà nước về cơ chế chính sách, phạm vi thu BHXH, theo đúng qui định của pháp luật..
- Đặc điểm quản lý thu BHXH
Trên cơ sở nhiệm vụ của công tác thu là phải thu đúng, thu đủ
– Số đối tượng phải thu là rất lớn và gia tăng theo thời gian, nên công tác quản lý thu BHXH là rất khó khăn và phức tạp.
– Công tác thu mang tính chất định kỳ, lặp đi lặp lại do đó khối lượng công việc là rất lớn đòi hỏi độ chính xác cao, thường xuyên, liên tục, có sự biến động về mức đóng và số lượng người tham gia, cũng như nguồn nhân lực và cơ sở vật chất phục vụ cho công tác thu… cũng phải tương ứng.
– Thu BHXH kết quả, đơn vị tính là tiền nên dễ xảy ra sai phạm, dễ vi phạm đạo đức và lạm dụng quỹ.
Các đặc điểm trên có ảnh hưởng lớn đến công tác quản lý thu BHXH của cơ quan BHXH các cấp. “Do vậy, công tác quản lý thu BHXH cũng là nhiệm vụ quan trọng và khó khăn của ngành BHXH. Để công tác thu BHXH đạt hiệu quả cao thì đòi hỏi phải có quy trình quản lý thu chặt chẽ hợp lý, khoa học nhất là trong thời đại công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Vì vậy, công tác quản lý thu BHXH phải được tổ chức chặt chẽ, thống nhất trong cả hệ thống từ lập kế hoạch thu, phân cấp thu, ghi kết quả đặc biệt là quản lý tiền thu quỹ BHXH…” [29]
- Nguyên tắc quản lý thu BHXH
Nguyên tắc 1. Đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời
Nguyên tắc 2: Đảm bảo tập trung, thống nhất, công bằng, công khai
Nguyên tắc 3: Đảm bảo an toàn, hiệu quả
