CÁC TỘI PHẠM VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM: TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA
- Tính cấp thiết của đề tài
Ma túy và tội phạm ma túy đã và đang trở thành hiểm họa đối với mọi quốc gia trên toàn thế giới. Hậu quả của nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi mặt đời sống, kinh tế, văn hóa, xã hội; là nguồn gốc phát sinh, phát triển các loại tội phạm, gây mất an ninh trật tự; là nguyên nhân chính lây, truyền căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của các tội phạm về ma túy, tình hình các tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 đến năm 2014, nguyên nhân và điều kiện của loại tội phạm này, luận văn đề xuất hệ thống các giải pháp phòng ngừa các tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được các mục đích nghiên cứu trên đây, luận văn tập trung thực hiện các nhiệm vụ dưới đây:
– Nghiên cứu tài liệu chuyên ngành tội phạm học, các tài liệu văn bản pháp luật về phòng, chống ma tuý, các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, chương trình kế hoạch của Trung ương và địa phương;
– Tiến hành thu thập số liệu thống kê thường xuyên, các báo cáo tổng kết năm của các cơ quan Tư pháp hình sự và thu thập hồ sơ, bản án cụ thể;
– Phân tích, đánh giá tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 đến năm 2014;
– Phân tích các nguyên nhân điều kiện của tình hình tội phạm đó trên địa bàn tỉnh Quảng Nam;
– Tiến hành dự báo tình hình tội phạm về ma tuý trong thời gian tới và đề xuất các biện pháp phòng ngừa tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
– Đối tượng nghiên cứu: Trên cơ sở xem tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam là một hiện tượng xã hội tiêu cực, luận văn muốn tìm hiểu xem hiện tượng này có mối liên hệ với các hiện tượng, quá trình kinh tế – xã hội khác như thế nào, tức là nghiên cứu quy luật của sự phạm tội về ma túy ở Quảng Nam.
– Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu dưới góc độ tội phạm học, sử dụng các số liệu thống kê, đặc biệt là thống kê xét xử hình sự sơ thẩm các tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 – 2014.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được thực hiện trên cơ sở của phương pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng cộng sản Việt Nam và chính sách, pháp luật của nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội phạm. Trong quá trình nghiên cứu tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: hệ thống; thống kê; tổng hợp; phân tích; so sánh; quy nạp, diễn dịch; trao đổi chuyên gia; nghiên cứu hồ sơ…
6. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận văn
– Các vấn đề được đặt ra từ đề tài nghiên cứu, từ thực trạng của tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 – 2014, các yếu tố tiêu cực tạo thành nguyên nhân và điều kiện của thực trạng đó, cho đến hệ thống các biện pháp phòng ngừa tội phạm về ma túy trên địa bàn Quảng Nam mà đề tài nêu ra là những đóng góp mới của luận văn.
7. Cấu trúc của Luận văn
Ngoài phần mở đầu và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm ba chương. Cụ thể là:
Chương 1: Tình hình các tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 đến năm 2014
Chương 2: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
Chương 3: Các giải pháp phòng ngừa tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam
TÌNH HÌNH CÁC TỘI PHẠM VỀ MA TUÝ
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM
TỪ NĂM 2010 ĐẾN NĂM 2014
1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của các tội phạm về ma túy theo pháp luật hình sự Việt Nam.
Các tội phạm ma tuý cũng có những đặc điểm chung như các tội phạm khác về tính nguy hiểm cho xã hội, tính có lỗi, tính trái pháp luật hình sự và phải chịu trách nhiệm hình sự. Song, tội phạm về ma tuý còn có những điểm riêng so với các tội phạm khác như:
– Khách thể của các tội phạm về ma túy: Các tội phạm về ma túy xâm phạm tới sự độc quyền quản lý của Nhà nước về các chất ma túy, xâm phạm đến trật tự an toàn xã hội.
Đối tượng của các tội phạm về ma túy là các chất ma túy. Chất ma túy là các chất gây nghiện, chất hướng thần, được quy định trong các danh mục do Chính phủ ban hành.Tiền chất dùng vào việc sản xuất trái phép chất ma túy: là các hóa chất không thể thiếu được trong quá trình điều chế, sản xuất chất ma túy, được quy định trong danh mục do Chính phủ ban hành.
– Mặt khách quan của các tội phạm về ma túy: Đó là tổng hợp những dấu hiệu hành vi nguy hiểm cho xã hội
– Chủ thể của các tội phạm về ma túy: là bất kỳ người nào có đủ năng lực trách nhiệm hình sự theo Luật Hình sự quy định.
– Mặt chủ quan của các tội phạm về ma túy: Tội phạm về ma túy được thực hiện do lỗi cố ý. Người phạm tội nhận thức được hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước được hậu quả, tác hại cho xã hội của hành vi do mình gây ra nhưng vẫn thực hiện.
1.2. Tình hình các tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng nam từ năm 2010 đến năm 2014
Tình hình tội phạm là hiện tượng tâm – sinh lý – xã hội tiêu cực, vừa mang tính lịch sử và lịch sử cụ thể, vừa mang tính pháp lý hình sự với hạt nhân là tính giai cấp, được biểu hiện thông qua tổng thể các HVPT cùng với các chủ thể đã thực hiện các hành vi đó trong một đơn vị thời gian và không gian nhất định. [20, tr.56].Bản chất của THTP được phản ánh thông qua bốn thông số của nó là:
- Mức độ (hay thực trạng) của THTP;
- Động thái (hay diễn biến) của THTP;
- Cơ cấu của THTP;
- Tính chất của tình hình tội phạm.
1.2.1. Phần hiện của tình hình tội phạm về ma tuý
Phần hiện của THTP là toàn bộ các HVPT và các chủ thể của các hành vi đó đã được phát hiện, xử lý theo quy định của pháp luật hình sự và có ghi nhận trong thống kê hình sự.
Phần hiện của THTP về ma túy được xác định thông qua hai loại số liệu sau:
Thứ nhất: Số tội phạm và người phạm tội qua xét xử hình sự và đã có bản án kết tội của Tòa án.
Thứ hai: Số tội phạm và người phạm tội không qua xét xử.
1.2.1.1. Mức độ (thực trạng )của tình hình các tội phạm về ma tuý
Mức độ của tình hình tội phạm là số lượng các hành vi phạm tội và các chủ thể đã thực hiện các hành vi đó ở một địa bàn hành chính-lãnh thổ nhất định và trong một khoảng thời gian nhất định [25, tr.61].
1.2.1.2. Diễn biến (động thái) của tình hình tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam
Diễn biến (động thái) của tình hình tội phạm là sự vận động, thay đổi mức độ và cơ cấu của tình hình tội phạm theo từng khoảng thời gian.
1.2.1.3. Cơ cấu của tình hình tội phạm về ma tuý
Tình hình tội phạm về ma túy có nhiều cơ cấu khác nhau, mỗi cơ cấu là một hệ thống bên trong của THTP. Nó là đặc điểm định tính của THTP và cho biết về tỷ lệ tương quan của các tội phạm về ma túy trong tổng thể tội phạm ma túy, là cơ sở để nhận biết tính chất của THTP về ma túy, làm nền tảng cho việc xác định nguyên nhân và điều kiện của tội phạm, đồng thời cũng là cơ sở để đề ra các biện pháp phòng ngừa tội phạm.
1.2.1.4 Tính chất của tình hình các tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 đến năm 2014
Qua những phân tích, đánh giá về mức độ, cơ cấu, diễn biến của tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 đến năm 2014 có thể rút ra một số tính chất đặc trưng của THTP về ma túy trên địa bàn tỉnh như sau:
Tình hình tội phạm về ma túy xảy ra trên địa tỉnh Quảng Nam trong những năm qua không nhiều, phức tạp so với tình hình chung trên phạm vi cả nước, và các tỉnh trọng điểm về ma túy trong nước, nhưng không kém về mức độ nghiêm trọng và phương thức thủ đoạn hoạt động của đối tượng cũng không kém phần tinh vi, xảo quyệt và có xu hướng phát sinh, diễn biến phức tạp, tăng dần cả số vụ và số bị cáo theo từng năm.
1.2.2. Phần ẩn của tình hình tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam
Phần ẩn của THTP (hay còn gọi là tội phạm ẩn) được tạo nên bởi tổng thể các HVPT đã xảy ra trong thực tế, song không được phát hiện, không bị xử lý theo quy định của pháp luật hình sự hoặc không có trong thống kê tội phạm [20, tr.100]. Tội phạm ẩn có hai loại chính là tội phạm ẩn khách quan và tội phạm ẩn chủ quan, ngoài ra còn có loại tội phạm ẩn thống kê.
Tội phạm ẩn khách quan là khái niệm bao hàm tất cả các tội phạm đã xảy ra trong thực tế, song các cơ quan có thẩm quyền giải quyết vụ án hình sự không có thông tin về chúng. Lý do ẩn bắt nguồn từ bản thân sự kiện phạm tội, xuất phát từ phía chủ thể của HVPT, người bị hại, người làm chứng… nên trong thực tế vẫn còn nhiều hành vi phạm tội không được các cơ quan có thẩm quyền phát hiện, xử lý.
Tội phạm ẩn chủ quan là khái niệm dùng để chỉ toàn bộ các tội phạm đã xảy ra mà thông tin về nó đã được các chủ thể có thẩm quyền giải quyết vụ án hình sự, song vì các động cơ khác nhau, các tội phạm đó trong một thời gian nhất định hoặc vĩnh viễn không bị xử lý đúng theo quy định của pháp luật hình sự. Tội phạm ẩn chủ quan có hai dạng là cố ý và vô ý. Lý do ẩn vì không khởi tố vụ án hình sự, tìm lý do để đình chỉ, tạm đình chỉ rồi không phục hồi điều tra, bỏ lọt tội phạm…
Tội phạm ẩn thống kê là một loại tội phạm ẩn chủ quan, bao gồm các HVPT đã bị xử lý hình sự, song vì quy định của thống kê còn có sai sót, chưa hợp lý nên đã bị đẩy ra ngoài con số thống kê hình sự hàng năm.
Trên địa bàn tỉnh Quảng Nam phần ẩn các tội phạm về ma túy cao hơn so với các tội phạm khác nó tồn tại trên cả ba loại ẩn khách quan, ẩn chủ quan và ẩn thống kê, trong đó tội phạm ẩn khách quan là chính vì các lý do sau:
Thứ nhất, những đối tượng thực hiện HVPT về ma túy đều do cố ý nên phải tìm mọi cách để che giấu HVPT với nhiều phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt, sử dụng mọi cách để che giấu như đã phân tích ở phần cơ cấu theo phương thức thực hiện tội phạm.
Thứ hai, do xuất phát từ nhân thân của người phạm tội: các đối tượng hoạt động phạm tội về ma túy thường là các đối tượng phạm tội nhiều lần, có tiền án, tiền sự về ma túy hoặc tội phạm khác, . Vì vây, trong thực tế, đa số các đối tượng đã hàng chục lần, vài chục lần thực hiện trót lọt HVPT mới bị phát hiện xử lý.
Thứ ba, do xuất phát từ người làm chứng: Quần chúng nhân dân là yếu tố quan trọng trong việc kịp thời phát hiện mọi HVPT đã xảy ra, việc tích cực tố giác và khai báo về những HVPT mà họ biết đóng vai trò to lớn trong việc phát hiện tội phạm, tức là không để cho tội phạm đã xảy ra rơi vào trạng thái ẩn Do vậy, để tăng cường sự hợp tác của nhân dân cần phải làm tốt công tác tuyên truyền, phát động mạnh mẽ phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc” để quần chúng nhân dân nêu cao tinh thần cảnh giác, tích cực tố giác và đấu tranh với tội phạm về ma túy.
Về ẩn chủ quan: xuất phát từ các lý do như các cơ quan chức năng trực tiếp phát hiện các hành vi có dấu hiệu tội phạm hoặc tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm nhưng do đặc thù của tội phạm về ma tuý nên tin báo, tố giác thường không đầy đủ, phần nhiều là những thông tin mang tính cảm quan, thường phản ánh sự việc đã rồi.
Về ẩn thống kê: như đã đề cập ở trên tội phạm ẩn thống kê là một loại tội phạm ẩn chủ quan, bao gồm các HVPT đã bị xử lý hình sự, song vì quy định của thống kê còn có sai sót, chưa hợp lý nên đã bị đẩy ra ngoài con số thống kê hình sự. Tội phạm ẩn thống kê tồn tại ở những tội phạm đã được xử lý theo quy định của pháp luật nhưng không được thống kê vì ngành Tòa án thống kê theo nguyên tắc vụ án và bị cáo theo tội danh nghiêm trọng nhất và hình phạt cao nhất. Do vậy đối với những trường hợp bị cáo bị tuyên phạt về nhiều tội danh thì chỉ thống kê theo một vụ án với tội danh nghiêm trọng nhất, mức hình phạt cao nhất còn tội danh khác sẽ không được đưa vào số liệu thống kê tội phạm. Đây là tội phạm ẩn thống kê.
Như vậy, với những đặc điểm và tình hình thực tế của các tội phạm về ma túy như đã phân tích cho thấy phần ẩn của nó chiếm tỷ lệ cao, nhưng muốn thấy được, đánh giá đúng về thực trạng tình hình các tội phạm về ma túy làm cơ sở đề ra các kế hoạch, biện pháp phòng ngừa đạt hiệu quả thì cần phải hạn chế tỷ lệ ẩn của tội phạm này. Để hạn chế và từng bước loại trừ nó đòi hỏi phải nghiên cứu nắm các đặc điểm, phương thức, thủ đoạn, hoạt động che giấu HVPT của loại tội phạm này và hoàn thiện các quy định của pháp luật với những vấn đề có liên quan để đấu tranh với loại tội này trong thời gian đến đạt hiệu quả hơn.
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM: TÌNH HÌNH,
NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA
CỦA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VỀ MA TUÝ
2.1. Nhận thức chung về nguyên nhân và điều kiện của tình hình các tội phạm về ma túy
Việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện hay tính nhân – quả của THTP về ma túy hay HVPT về ma túy đều phải dựa theo qui luật cơ bản mà cơ chế vận hành của nó được khái quát hóa bằng công thức S – X – R, trong đó S gọi là kích thích khách thể, là các yếu tố tác động của môi trường sống; X là kính thích phương tiện, là các yếu tố tâm – sinh lý (lý trí và ý chí) của chủ thể hành vi giữ vai trò điều chỉnh bên trong của lối xử sự của chủ thể; còn R là hành động trả lời các kích thích đó theo một quá trình đầy đủ gồm ba khâu: động cơ hóa hành vi; kế hoạch hóa hành vi; hiện thực hóa HVPT về ma túy
2.2. Hệ thống các yếu tố làm phát sinh THTP về ma tuý ở tỉnh Quảng Nam
2.2.1. Các yếu tố tiêu cực thuộc môi trường sống
Gia đình là xã hội đầu tiên của con người, là tế bào của xã hội có chức năng nuôi dưỡng và giáo dục con người. Mỗi sai lệch đối với chức năng này đều để lại dấu ấn trong nhân cách còn trẻ. Thực tế của THTP về ma túy ở Quảng Nam cho thấy, sự lệch lạc nhân cách của con người thường xảy ra khi có các yếu tố tiêu cực sau:
– Hoàn cảnh gia đình khó khăn, cha mẹ ly hôn, không có cha, mẹ
– Gia đình thường xuyên có mâu thuẫn, căng thẳng trong quan hệ, đối xử thô bạo, không tôn trọng các giá trị đạo đức của xã hội
– Gia đình không muốn, không biết cách giáo dục con cái hoặc không có khả năng thực hiện chức năng giáo dục và kiểm tra đối với các thành viên trong gia đình
– Gia đình có các thành viên nghiện ma túy hoặc là có những thành viên có hành vi phạm tội về ma túy.
2.2.1.2. Môi trường nhà trường
Vai trò nhà trường đóng một vị trí quan trọng trong việc hình thành phẩm chất cá nhân của mỗi thành viên trong xã hội. Nhà trường không chỉ đào tạo những kiến thức cơ bản, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài mà còn giáo dục đạo đức, lý tưởng, nhân cách.
2.2.1.3. Môi trường xã hội với Nhà nước là chủ thể quản lý
Đối với sự xuất hiện tội phạm trong xã hội, Nhà nước cũng phải chịu trách nhiệm, song không phải mọi cái tiêu cực hiện đang tồn tại trong xã hội ta đều do sự yếu kém trong quản lý của Nhà nước gây ra. Vì thế phải đánh giá cho công bằng, tức là phải có cái khách quan và cái chủ quan. Và để bảo đảm tính toàn diện, tránh bỏ sót trong việc xác định hệ thống những yếu tố làm phát sinh tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, hệ thống những yếu tố này cần được phân thành những yếu tố khách quan và những yếu tố chủ quan trên cơ sở lấy Nhà nước làm trung tâm để phân biệt.
a. Những yếu tố khách quan
Một là, do hậu quả của xã hội cũ (trước 1975).
Hai là, sự thù địch và chống phá của nhiều thế lực trong và ngoài nước.
Ba là, mặt trái nền kinh tế thị trường đã tác động đến việc hình thành những chuẩn mực đạo đức, tâm lý sai lệch trong một bộ phận nhân dân .
Bốn là, do chịu ảnh hưởng gián tiếp của THTP ma túy trên toàn thế giới,
Năm là, với vị trí địa lý thuận lợi là nằm ở trung độ của cả nước, trên trục giao thông Bắc – Nam về đường bộ, đường sắt, đường thủy và đường hàng không… nên là địa bàn thuận lợi để các đối tượng bên ngoài đưa ma túy vào tỉnh để tiêu thụ
b. Những yếu tố chủ quan – sai sót trong việc quản lý và kiểm soát xã hội đối với những hành vi tiêu cực và tệ nạn
Những năm qua, mặc dù các cấp uỷ Đảng và chính quyền tỉnh Quảng Nam đã triển khai nhiều biện pháp đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy nên đã thu được nhiều kết quả, kiềm chế sự gia tăng của tội pham ma túy. Nhưng nhìn chung hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Sự sai lầm, nóng vội, thiếu trách nhiệm, yếu kém… đều góp phần tạo môi trường xã hội của HVPT về ma túy.
2.2.2. Các yếu tố tiêu cực thuộc cá nhân người phạm tội về ma túy
2.2.2.1. Sai lệch trong ý thức pháp luật cá nhân
– Ấu trĩ pháp luật: là sự non nớt, nông cạn, trình độ hiểu biết thấp hay là sự ngộ nhận về pháp luật. . Ấu trĩ về pháp luật lại đối mặt với những xung đột về tâm lý và pháp lý là đặc điểm thứ hai thuộc về kích thích phương tiện [20, tr.203].
– Hư vô pháp luật: Do ấu trĩ về pháp luật, thiếu tri thức pháp luật thì đương nhiên dẫn tới sự méo mó của tình cảm pháp lý có thể dẫn đến hư vô pháp luật. Hư vô là hiểu biết lơ mơ về pháp luật, hiểu mà như không hiểu, hiểu biết một cách lệch lạc, mơ hồ về quy định pháp luật.
– Xem thường các nghĩa vụ:
Một trong những sai lệch thuộc nhân thân người phạm tội là do thái độ xem thường các nghĩa vụ xã hội và nghĩa vụ pháp luật mà mọi người phải tôn trọng đó là những chuẩn mực đạo đức, nhân cách, sống theo pháp luật.
2.2.2.2. Những sai lệch trong quá trình động cơ hóa hành vi
Trong THTP về ma túy hiện nay ở tỉnh Quảng Nam cho thấy rõ trong quá trình động cơ hóa hành vi, các đối tượng phạm tội có những sai lệch như sau:
– Sai lệch về nhu cầu
Tính chất siêu lợi nhuận từ việc mua bán ma túy cộng với bản tính tham lam của con người, tư tưởng làm giàu bằng mọi cách để thỏa mãn nhu vật cầu đặt ra đã kích thích đối tượng phạm tội nảy sinh ý định phạm tội, và đương nhiên con đường ngắn nhất để làm giàu là con đường phạm tội.
– Sai lệch về phương pháp thỏa mãn nhu cầu:
Phương pháp thỏa mãn nhu cầu là cách thức hành động của chủ thể để đạt được mong muốn, nguyện vọng, đòi hỏi của bản thân. Một khi chủ thể đã hình thành nhu cầu và ý thức về lợi ích của mình từ đó sẽ hình thành động cơ tư tưởng cho hành động và hình thành phương pháp, cách thức để thỏa mãn nhu cầu đó.
– Sai lệch về sở thích:
Hiện nay một bộ phận không nhỏ thanh thiếu niên bị ảnh hưởng lối sống thực dụng, thích hưởng thụ, thích ăn chơi, đua đòi, muốn tạo khoái cảm… nên sử dụng ma túy là một trong những sở thích của giới thanh thiếu niên hiện nay để chứng tỏ mình.
2.2.2.3. Sai lệch trong quá trình kế hoạch hành vi phạm tội về ma túy
Khi có nhu cầu và đã nhìn thấy lợi ích thì chủ thể hành vi sẽ định ra kế hoạch hành động. Đây chính là bước chuẩn bị cho thực hiện hành vi. Chủ thể xác định mục đích trực tiếp, đối tượng tác động của hành vi, phương tiện, địa điểm, thời gian thực hiện và xác định cả phương thức giải quyết hậu quả của hành vi.
2.2.2.4. Sai lệch trong việc hiện thực hóa hành vi phạm tội về ma túy
Đây là giai đoạn tội phạm đã xảy ra nhưng không ngăn chặn kịp thời được là do:
– Cũng như ở giai đoạn kế hoạch hóa HVPT, ở giai đoạn này cũng không có tác động nào hoặc tác động không đủ mức độ từ phía xã hội tác động đến quá trình hiện thực hóa hành vi, dẫn đến HVPT được thực hiện.
– Tội phạm về ma túy hoạt động với nhiều thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt hơn nên gây không ít khó khăn cho hoạt động phát hiện, điều tra.
– Công tác tiếp nhận, kiểm tra, xử lý tin báo tội phạm về ma tuý ở một số địa phương chưa đảm bảo đúng quy trình, chưa tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân cung cấp tin, một số trường hợp gây phiền hà hoặc xác minh giải quyết kéo dài không tạo được sự đồng tình trong nhân dân.
– Việc đấu tranh, khai thác mở rộng điều tra trong nhiều vụ án chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến công tác đấu tranh phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm chưa được triệt để, còn sót lọt tội phạm.
– Công tác tuyên truyền, vận động quần chúng nhân dân về PCMT còn nhiều hạn chế, chưa làm chuyển biến mạnh mẽ nhận thức của quần chúng về quyền và nghĩa vụ của công dân trong PCTP về ma túy.
– Ngoài ra, do chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước trong việc bắt, giữ, xử lý tội phạm nên chưa đủ tính răn đe, giáo dục nên đối tượng vẫn tiếp tục thực hiện HVPT.
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM: TÌNH HÌNH,
NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA
CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH CÁC TỘI PHẠM VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM
3.1. Dự báo tình hình tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam
Dự báo THTP là nhiệm vụ đặc biệt của tội phạm học và nó được thực hiện bằng cả triết lý nghiên cứu của tội phạm học như đã đề cập ở trên mà cơ sở của nó không ngoài triết học mác-xít kết hợp với thực tế của THTP về ma túy, cái đã được nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam năm 2010 – 2014. Điều mới mẻ trong công tác dự báo tội phạm là nhận thức về THTP tiềm tàng. Đây là khái niệm mới và sự tiếp thu nó hoàn toàn không làm đảo lộn trật tự nghiên cứu của tội phạm học vốn đã hình thành cho đến nay. Kết quả nghiên cứu về thực trạng của THTP về ma túy được minh họa ở chương 1 chính là cơ sở trực tiếp và vững chắc nhất để nhận thức về THTP tiềm tàng đối với tội phạm về ma túy ở thời gian tới. Nó chính là đáp án có cơ sở thực tế hơn cả của việc dự báo về THTP về ma túy ở Quảng Nam trong thời gian tới cả về mức độ và cơ cấu.
Dựa vào sự phân tích, đánh giá THTP về ma túy, kết hợp phân tích nguyên nhân, điều kiện của THTP này trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ năm 2010 – 2014 và tình hình phát triển kinh tế, xã hội của cả nước và tỉnh Quảng Nam trong thời gian tới, cho phép đưa ra một số dự báo cơ bản về THTP về ma túy trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới như sau:
Thứ nhất, với điều kiện địa lý đã nêu ở trên, cùng với sự tác động và ảnh hưởng của THTP ma túy quốc tế, các nước trong khu vực và trong nước nên diễn biến THTP về ma túy trên địa bàn tỉnh rất khó lường, tìm ẩn nguy cơ phức tạp, theo chiều hướng gia tăng về quy mô, tính chất và mức độ phạm tội.
Thứ hai, số người nghiện ma túy trong cộng đồng và ngoài xã hội vẫn còn nhiều tiềm ẩn, phức tạp.
Thứ ba, trong thời gian tới, tội phạm về ma tuý sẽ có sự thay đổi về phương thức, thủ đoạn hoạt động phạm tội phù hợp với tình hình chung, sẽ khai thác triệt để các thành tựu mới của khoa học kỹ thuật và công nghệ vào quá trình phạm tội, đối phó với các cơ quan chức năng. .
Thứ tư, đối tượng hoạt động phạm tội về ma túy thời gian tới tập trung vào số đã có tiền án, tiền sự về ma túy, số đối tượng nghiện ma túy. Tỷ lệ nam giới vẫn ở mức cao hơn so với nữ phạm tội
Thứ năm, về địa bàn trọng điểm nhất ở tỉnh vẫn là TP Tam Kỳ, TP Hội an huyện Điện bàn và 02 huyện miền núi Phước Sơn và Nam Giang .
3.2. Hệ thống các giải pháp phòng ngừa tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam
Để bảo đảm tính khả thi và phù hợp với tình hình mới, hệ thống các biện pháp phòng ngừa tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Quảng Nam cần được nhìn nhận ở hai bộ phận: một bộ phận gồm các biện pháp tác động vào Nhân, tức là nguyên nhân, được gọi là những biện pháp loại trừ tội phạm; một bộ phận khác gồm các biện pháp tác động vào Quả, tức là phản ứng trực diện với hiện trạng của THTP về ma túy ở Quảng Nam, cái đã được đánh giá là THTP tiềm tàng. Bộ phận này được gọi là những biện pháp ngăn chặn tội phạm về ma túy (ngăn chặn không cho tội phạm xảy ra; ngăn chặn không cho tội phạm thực hiện được đến cùng và ngăn chặn không cho tái phạm). [20, tr.248]
3.2.1. Các giải pháp loại trừ tội phạm
Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá việc triển khai thực hiện các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng về công tác PCMT, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các cán bộ, Đảng viên vi phạm và xem đây là một trong những tiêu chí quan trọng để bình xét danh hiệu thi đua, khen thưởng, đánh giá chất lượng đảng viên; lãnh đạo, chỉ đạo và làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia đấu tranh PCMT. Xây dựng hệ thống cung cấp thông tin, xử lý thông tin rộng rãi, thuận tiện.
3.2.1.2 Các giải pháp về kinh tế – văn hoá – xã hội
Khoa học tội phạm học và thực tế chỉ ra rằng phát triển biện pháp phát triển kinh tế, nâng cao tinh thần văn hóa để không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân là một trong những biện pháp để phòng ngừa tội phạm nói chung và tội phạm về ma túy nói riêng.
Để đảo đảm cho các biện pháp phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân để loại trừ THTP nói chung và tội phạm về ma túy nói riêng khỏi đời sống xã hội là nhiệm vụ của các chủ thể có nhiệm vụ quản lý nhà nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế – văn hóa – xã hội.
3.2.1.3. Các giải pháp về giáo dục và tuyên truyền phổ biến pháp luật về phòng, chống ma tuý; đẩy mạnh phong trào toàn dân bảo vệ An ninh tổ quốc, tham gia đấu tranh phòng, chống ma tuý
Công tác tuyên truyền là một khâu vô cùng quan trọng, vì qua đó đưa đường lối, quan điểm, nghị quyết, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về PCMT đến tận người dân, làm cho mỗi người dân ý thức được trách nhiệm của mình, thấy được tác hại của ma tuý đối với cá nhân và cộng đồng, từ đó nâng cao ý thức của toàn dân trong PCMT. Để thực hiện giải pháp tuyên truyền, giáo dục cần phải:
Tổ chức tuyên truyền sâu rộng, đa dạng hoá hình thức tuyên truyền để thu hút sự chú ý của nhân dân, như tuyên truyền trực tiếp thông qua tập huấn, hội họp, nói chuyện chuyên đề, mít tinh, hội thảo và tuyên truyền miệng thông qua cộng tác viên, tuyên truyền viên cũng cần được chú trọng, nhằm phát huy vai trò của các cơ quan đoàn thể xã hội trong việc tuyên truyền vận động nhân dân. Tổ chức các cuộc thi sáng tác nghệ thuật về âm nhạc, điện ảnh, sân khấu về chủ đề PCMT, tổ chức các buổi tọa đàm, các cuộc thi tìm hiểu về ma túy, đẩy mạnh công tác tuyên truyền trực quan bằng Pano, băng rôn cổ động, các hội diễn văn nghệ, Tập trung xây dựng các chuyên mục về PCMT trên đài phát thanh, truyền hình và các đài truyền thanh, huyện, thành phố.
Đưa nội dung giáo dục PCMT vào chương trình đào tạo của các nhà trường sao cho phù hợp với các cấp học, bậc học. Tăng cường mối quan hệ thường xuyên với phụ huynh học sinh, sinh viên bằng nhiều hình thức như thông qua sổ liên lạc, trao đổi thông tin giữa nhà trường và gia đình, các buổi họp… gắn trách nhiệm giữa gia đình, nhà trường và xã hội thành mối quan hệ thống nhất và bằng các quy chế phối hợp cụ thể để phòng ngừa, xử lý vi phạm trong học sinh, sinh viên.
Nội dung tuyên truyền chủ yếu tập trung vào các phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm ma túy, trách nhiệm của công dân trong đấu tranh PCMT để quần chúng nhân dân nâng cao ý thức cảnh giác và tham gia tích cực vào công tác này. Tạo điều kiện thuận lợi để quần chúng nhân dân tố giác tội phạm ma túy và đảm bảo an toàn tuyệt đối cho những người tố giác. Cảm hoá, giáo dục những người đã lầm lỗi, sa vào tệ nạn ma túy, tạo điều kiện cho họ tái hoà nhập cộng đồng. Kết hợp gia đình, nhà trường và xã hội thành một chỉnh thể thống nhất, gắn bó mật thiết với nhau để giáo dục cho thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên không tham gia vào các hoạt động liên quan đến ma túy.
3.2.1.4. Các giải pháp về pháp luật – Hoàn thiện các quy định của pháp luật về đấu tranh chống tội phạm về ma tuý
Với chức năng điều chỉnh hành vi, điều chỉnh các quan hệ xã hội và tác động vào ý thức của con người, pháp luật có vai trò đặc biệt to lớn đối với phòng ngừa tội phạm. Để pháp luật có thể thực hiện được chức năng của mình và thực sự giữ được vai trò phòng ngừa tội phạm của nó, thì pháp luật phải là pháp luật tốt. Trong hệ thống các biện pháp đấu tranh PCMT, các biện pháp luật có vai trò tác động trực tiếp để thúc đẩy nâng cao hiệu quả đấu tranh góp phần tích cực trong việc răn đe, phòng ngừa tội phạm. Do vậy việc sửa đổi, bổ sung pháp luật cho phù hợp và đồng bộ với các chính sách xã hội khác có thể được coi là biện pháp góp phần đấu tranh PCTP về ma túy có hiệu quả.
Tuy nhiên, các văn bản pháp luật về đấu tranh, PCMT còn nhiều bất cập, đây là nội dung rất thiết thực cần tổ chức nghiên cứu để sớm sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đáp ứng được yêu cầu trong tình hình mới
3.2.1.5. Các giải pháp quản lý
* Nâng cao hiệu quả công tác quản lý chất ma tuý, cai nghiện và quản lý sau cai
* Nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra, truy tố, xét xử tội phạm về ma túy
– Tăng cường sự phối hợp hoạt động giữa các cơ quan tư pháp trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy:
Các ngành cần có quy chế phối hợp trong công tác điều tra, truy tố, xét xử, tập trung xét xử nhanh chóng các bị cáo phạm có tổ chức, phạm tội nguy hiểm, phạm tội nhiều lần, tái phạm, tái phạm nguy hiểm, phạm tội có tính chất chuyên nghiệp, xúi giục người chưa thành niên phạm tội…
Đối với cơ quan Công an là lực lượng nòng cốt trong đấu PCTP, là Cơ quan thường trực trong công tác PCTP, PCMT, cần phải: tham mưu cho các cấp ủy đảng, chính quyền, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các chủ trương, kế hoạch, biện pháp PCMT trên địa bàn tỉnh
Đối với VKSND với chức năng kiểm sát tuân theo pháp luật, thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong đấu tranh PCTP. Viện kiểm sát có vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh PCMT. Đối với TAND, việc áp dụng pháp luật đúng đắn trong công tác xét xử các vụ án phạm tội về ma túy có ý nghĩa phòng ngừa to lớn. Tòa án cần thường xuyên tổ chức hội thảo, tổ chức trao đổi, rút kinh nghiệm về nghiệp vụ trong nghiên cứu hồ sơ, đánh giá chứng cứ, kỹ năng xét xử, định tội danh và lượng hình phạt đối với những vụ án phạm tội về ma túy.
– Nâng cao trình độ, năng lực và trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ làm công tác tư pháp trong lĩnh vực đấu tranh phòng, chống tội phạm:
* Củng cố tổ chức, biên chế, phương tiện nghiệp vụ cho các cơ quan chuyên trách phòng, chống ma tuý
* Hoàn thiện phương pháp thống kê người nghiện ma túy và tội phạm về ma túy
3.2.2. Các giải pháp ngăn chặn tội phạm về ma tuý
3.2.2.1. Những biện pháp ngăn chặn tội phạm tiềm tàng
Những biện pháp không cho tội phạm xảy ra được thiết kế trên cơ sở của trạng thái chưa xảy ra của tội phạm về ma túy, nhưng sắp xảy ra, nó đang tiềm tàng ở Quảng Nam
Nên biện pháp ngăn chặn ở đây phải bao hàm ba nhóm biện pháp:
- Một là, biện pháp làm tê liệt quá trình chuẩn bị và thực hiện hành vi phạm tội.
- Hai là, tác động những đối tượng có nguy cơ cao, có điều kiện, khả năng thực hiện hành vi phạm tội (chủ thể tiềm tàng của tội phạm về ma túy):
Ba là, tác động vào nạn nhân tiềm tàng của tội phạm về ma túy: 3.2.2.2. Những giải pháp ngăn chặn tội phạm đang xảy ra
Phải được thực hiện bởi các chủ thể chuyên nghiệp như Công an, lực lượng tuần tra, cơ động, trực ban v.v… và chủ thể không chuyên nghiệp, tức là mọi người dân sở tại.
Hai là chặn đứng quá trình lặp lại của HVPT, không để cho tội phạm được thực hiện nhiều lần. Các biện pháp ngăn chặn đối với trường hợp này phải là phát hiện sớm, tố giác ngay, khởi tố và xử lý kịp thời.
3.2.2.3. Những giải pháp ngăn chặn
Quy luật hoạt động của tội phạm cho thấy: HVPT của những người đã có hành vi vi phạm trước đó, bị xử lý hình sự, bị kết án và chấp hành xong án phạt tù mà tiếp tục thực hiện HVPT tiếp theo thường có tính chất nguy hiểm và gây hậu quả nghiêm trọng hơn. Do vậy, phòng ngừa tái phạm tội có ý nghĩa rất lớn trong công tác đấu tranh PCTP nói chung và tội phạm ma túy nói riêng.
- Sự tác động của nhà nước và xã hội bao gồm việc tạo công ăn, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, sự động viên, giáo dục của gia đình, người thân và bạn bè giúp cho đối tượng nhận thức được hành vi sai trái, từ bỏ hành vi sai trái, tư tưởng sai trái, tái hòa nhập cộng đồng. Sự tác động của cơ quan chuyên môn, đặc biệt là cơ quan Công an thể hiện theo một quá trình chặt chẽ: giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục cải tạo bằng lao động trong thời gian thụ án ở các nhà giam, quản lý chặt chẽ diễn biến động thái của họ khi mãn hạn thi hành án về sống với cộng đồng.
- Quá trình tái hòa nhập cộng đồng bao gồm các giai đoạn nối tiếp nhau bắt đầu từ việc chuẩn bị cho người phạm tội đang chấp hành hình phạt tù những điều kiện cần thiết về nhận thức, tâm lý, học tập, lao động trong quá trình giáo dục, cải tạo tại nơi giam giữ và kết thúc khi họ có được cuộc sống bình thường trong xã hội.
- Gia đình và người thân là những chủ thể quan trọng đóng vai trò trước hết trong việc cảm hóa, giáo dục, động viên tinh thần cho những người có quá khứ lầm lỡ, phạm tội, động viên, giúp họ xóa bỏ mặc cảm, tích cực rèn luyện bản thân trong cả giai đoạn chấp hành hình phạt tù và sau khi được ra tù.
- Chính quyền địa phương cần phải tích cực tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ về vốn, đào tạo nghề, giới thiệu, tìm việc làm hoặc bố trí việc làm cho các đối tượng được ra tù trở về cộng đồng, đây là biện pháp hữu hiệu để giúp họ sớm hòa nhập cộng đồng
Ở Quảng Nam, trong những năm qua cấp ủy, chính quyền các cấp, các cơ quan, ban, ngành đoàn thể đã triển khai nhiều biện pháp đấu tranh PCTP về ma túy đạt hiệu quả cao làm kiềm chế gia tăng tội phạm và tệ nạn ma túy, góp phần giữ vững sự ổn định trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh, tạo môi trường lành mạnh phục vụ phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, THTP về ma túy trên địa bàn vẫn đang diễn biến phức tạp có xu hướng gia tăng về tính chất và mức độ sẽ gây ra tác hại hết sức nghiêm trọng đối với tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội ở địa phương.
Nguyên nhân và điều kiện chủ yếu của tình hình trên là do một số cấp ủy đảng, chính quyền địa phương còn chưa quan tâm đúng mức đến công tác PCMT. Trong thời gian đến do ảnh hưởng của THTP ma túy quốc tế, các nước trong khu vực và trong nước nên diễn biến tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh rất khó lường, tìm ẩn nguy cơ phức tạp, theo chiều hướng gia tăng về quy mô, tính chất và mức độ phạm tội; phương thức thủ đoạn hoạt động ngày càng tinh vi, xảo quyệt, manh động. Do vậy, để đấu tranh PCTP này có hiệu quả cần làm tốt những biện pháp cơ bản sau đây:
Thứ nhất, kiến nghị Nhà nước bổ sung, hoàn thiện các văn bản pháp luật liên quan đến công tác phòng, chống ma túy cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế – xã hội, tình hình diễn biến của tội phạm này.
Thứ hai, các cấp ủy Đảng, chính quyền, các ngành chức năng cần tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo trong công tác đấu tranh PCMT; có biện pháp khắc phục những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự trên lĩnh vực PCMT.
Thứ ba, tập trung làm tốt công tác giáo dục và tuyên truyền phổ biến pháp luật về PCMT.
Thứ tư, chú trọng tập trung làm tốt công tác cai nghiện và quản lý sau cai, để đạt hiệu quả hơn .
Thứ năm, tăng cường lực lượng chuyên trách trực tiếp đấu tranh PCMT, ưu tiên đầu tư kinh phí mua sắm công cụ hỗ trợ, phương tiện nghiệp vụ cho các cơ quan chuyên trách PCMT.
Thứ sáu, nâng cao hoạt động điều tra, truy tố, xét xử tội phạm.
Một số giải pháp và kiến nghị đề xuất của luận văn có thể được sử dụng, vận dụng trong công tác thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn ma túy trong thời gian tới trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, cần phải thấy rằng, cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy trong những năm tới còn rất nhiều khó khăn, thách thức mới và sẽ còn tiếp diễn phức tạp, đòi hỏi sự nỗ lực, quyết tâm rất cao của các cấp ủy Đảng, Chính quyền, lực lượng chuyên trách và nhân dân, mới có thể làm hạn chế và tiến tới loại trừ tội phạm và tệ nạn ma túy ra khỏi đời sống xã hội.
Do thời gian tiếp cận nghiên cứu có hạn, kinh nghiệm chưa nhiều nên chắc chắn luận văn còn nhiều hạn chế, thiếu sót, chưa thể đáp ứng một cách đầy đủ và toàn diện các yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn đặt ra.
Rất mong đón nhận được sự tham gia đóng góp về các giải pháp để luận văn hoàn thiện hơn./.
E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN VIEN HAN LAM\LUAT HINH SU DOT 2\TOI PHAM HOC\PHAN VAN DUNG\New folder
