Thực thi chính sách ĐTN cho LĐNT tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam
Đối với bất kỳ một nền kinh tế nào dù phát triển, đang phát triển hay là chậm phát triển thì nhiệm vụ đào tạo nghề luôn được chú trọng, quan tâm hàng đầu, bởi lẽ đây là lĩnh vực có vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia.
Là một nước chịu nhiều tổn thất do chiến tranh liên miên, thiên tai địch họa thường xuyên. Việt Nam bước vào thời kỳ xây dựng đất nước với nền kinh tế nông nghiệp kém phát triển, sản xuất mang nặng tính tự cung, tự cấp, trình độ thâm canh và năng suất lao động thấp, năng suất cây trồng vật nuôi phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, tỉ lệ lao động nông thôn trong cơ cấu lao động còn khá cao (70%). Tuy nhiên thực tế hiện nay lực lượng lao động nông thôn được đào tạo và bồi dưỡng kiến thức về nghề nghiệp chiếm tỷ lệ rất thấp. Hầu hết các kiến thức, kinh nghiệm người lao động sử dụng đều thông qua sự đúc rút kinh nghiệm trong quá trình làm việc và truyền dạy của các thế hệ trước, vì vậy mà cơ hội tìm kiếm việc làm chưa cao, mức sống của người lao động nông thôn còn khá thấp.
Nhận thức được điều đó trong thời gian vừa qua Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương và chính sách có liên quan đến công tác ĐTN cho LĐNT. Tại Quyết định số 1956/QĐ -TTg của Thủ tướng Chính phủ, đã chỉ ra rằng: “ĐTN cho LĐNT là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và xã hội nhằm nâng cao chất lượng lao động nông thôn, đáp ứng yêu cầu CNH – HĐH nông nghiệp nông thôn”.
Huyện Nông Sơn – tỉnh Quảng Nam là một huyện có thế mạnh về nông nghiệp, cơ cấu lao động nông nghiệp vẫn chiếm phần lớn. Tuy nhiên hoạt động sản xuất nông nghiệp nơi đây vẫn còn chịu nhiều ảnh hưởng của rủi ro như thời tiết, giá cả thị trường… nên đời sống người dân còn nhiều khó khăn. Bên cạnh đó hàng năm có một lượng lớn số lao động dôi ra nhưng rất khó để bố trí việc làm, vấn đề cơ cấu lại lực lượng lao động là một trong những khó khăn ở địa bàn bởi những lao động này chưa được đào tạo hoặc một số được đào tạo nhưng không đáp ứng được yêu cầu của công việc đòi hỏi trình độ ngày càng cao.
Trong thời gian đó huyện thực hiện chương trình “Nông thôn mới”. Quá trình thực hiện NTM địa phương đã lồng ghép việc ĐTN cho LĐNT theo đề án 1956 của TTg-CP. Sau một thời gian triển khai chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn trên địa bàn đã đạt được một số thành tựu nhất định, công tác đào tạo và giải quyết việc làm đã và đang góp phần phát huy được tác dụng góp phần vào sự phát triển kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, việc triển khai Đề án cũng gặp không ít những khó khăn như năng lực của một số cán bộ địa phương, cơ sở dạy nghề còn hạn chế, đội ngũ giáo viên cơ hữu còn thiếu và yếu, cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy và thực hành chưa đảm bảo. Từ đó đã tác động không nhỏ đến số lượng và chất lượng ngành nghề đã được đào tạo. Để đánh giá được những kết quả đã đạt được trong việc triển khai Đề án 1956 của Thủ tướng Chính phủ khi triển khai ở địa phương. Vì vậy câu hỏi đặt ra là quá trình phân cấp, tổ chức, thực hiện ở huyện như thế nào?; Tình hình thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT trên địa bàn huyện trong thời gian qua ra sao?; Những yếu tố nào ảnh hưởng tới tình hình thực hiện chính sách ĐTN trên địa bàn?; Cần phải có những giải pháp chủ yếu nào để thực hiện tốt chính sách ĐTN cho LĐNT của địa phương trong thời gian tới?.
Xuất phát từ những vấn đề lý luận và thực tiễn nêu trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Thực thi chính sách ĐTN cho LĐNT tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam” để làm luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu tình hình thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT trên địa bàn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp chủ yếu để thực hiện tốt chính sách đào tạo nghề, góp phần vào việc giải quyết việc làm và tăng thu nhập cho lao động nông thôn trên địa bàn huyện Nông Sơn trong thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục đích trên tôi có các nhiệm vụ sau:
Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách ĐTN cho LĐNT và nghiên cứu tình hình thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT.
Đánh giá thực trạng tình hình thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT trên địa bàn huyện Nông Sơn.
Xác định những yếu tố ảnh hưởng tới tình hình thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT trên địa bàn huyện.
Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm thực hiện tốt chính sách góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác ĐTN cho LĐNT trên địa bàn huyện.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quá trình thực thi chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về không gian nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác thực thi đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam
Về thời gian nghiên cứu: Quá trình thực thi chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam từ năm 2017 đến 2019.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận án sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin; tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng và Nhà nước về công tác ĐTN cho LĐNT làm phương pháp luận.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp khảo cứu tài liệu.
Dựa trên các tài liệu thống kê, các chính sách hiện có của Đảng và Nhà nước và chính sách của huyện Nông Sơn trong việc phát triển nguồn nhân lực nói chung.
Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp. Ngoài ra luận văn còn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khác.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Giúp cho học viên áp dụng những kiến thức đã học vào thực tế, tạo điều kiện cho sinh viên tích lũy kiến thức và kinh nghiệm trong thực tiễn.
Rèn luyện các kỹ năng thu thập và xử lý số liệu, viết báo cáo.
Dùng làm tài liệu tham khảo
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài cũng góp phần nêu lên những yêu cầu cơ bản của phát triển ĐTN, đề làm rõ thêm việc ĐTN cho LĐNT là một trong những điều kiện quan trọng phát triển nền kinh tế tri thức.
Luận văn kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở khoa học về thực hiện chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn.
Chương 2: Thực trạng thực thi chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam.
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện thực thi chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam.
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN
1.1. Lao động nông thôn và chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn
1.1.1. Lao động nông thôn
1.1.1.1. Khái niệm lao động nông thôn
Thuật ngữ “LĐNT” được tiếp cận dưới nhiều chiều cạnh không giống nhau. Quan niệm cho rằng: “LĐNT là những người thuộc lực lượng LĐNT và tham gia hoạt động trong hệ thống các ngành kinh tế nông thôn như: trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ trong nông thôn” [1, tr.54]. Từ cách tiếp cận này giúp xác định thành phần LĐNT bao gồm: lao động trực tiếp sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, làm nghề rừng, ngư nghiệp, diêm nghiệp); lao động làm dịch vụ kinh tế – kỹ thuật phục vụ sản xuất nông nghiệp (thú y, bảo vệ thực vật, giống và vật tư nông nghiệp, chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm, quản lý khai thác công trình thủy lợi, nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn); lao động công nghiệp và lao động làm công ăn lương ở khu vực nông thôn [1, tr.55].
Trong luận văn này tác giả cho rằng: LĐNT là một bộ phận dân số sinh sống và làm việc ở nông thôn có khả năng lao động. Theo cách định nghĩa này, LĐNT là những người sống và làm việc ở nông thôn. Đây là điểm khác biệt với lao động ở thành thị. Thành phần quan trọng nhất của LĐNT là những người ở trong độ tuổi nhất định theo quy định của pháp luật. Ở Việt Nam, độ tuổi lao động tính từ 15 tuổi đến 60 tuổi đối với nam và từ 15 đến 55 tuổi đối với nữ. Tuy nhiên, lực lượng này chỉ gồm những người có khả năng lao động còn nếu mất khả năng lao động thì không được tính. Ngoài ra, LĐNT còn bao gồm những người ngoài độ tuổi lao động nhưng thực tế có tham gia lao động. Lực lượng này chiếm tỷ lệ không nhỏ ở nông thôn bởi vì LĐNT với những nét đặc trưng phù hợp đối với nhiều người. Theo quy định hiện hành, những người ngoài độ tuổi lao động gồm: (1) người lao động trên độ tuổi lao động: nam từ 61 tuổi trở lên và nữ từ 56 tuổi trở lên; (2) người lao động dưới độ tuổi lao động: từ 13 đến 14 tuổi đối với nam nữ.
LĐNT đóng vai trò quyết định cho sự phát triển kinh tế của mỗi hộ gia đình và là nguồn nhân lực chủ yếu phục vụ cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. ĐTN, nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ thuật để người lao động có việc làm ổn định, tăng thu nhập là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển nông thôn bền vững theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
1.1.1.2. Đặc điểm lao động nông thôn
Nông thôn là vùng lãnh thổ đặc thù, trong đó hoạt động sản xuất nông nghiệp diễn ra chủ yếu vì vậy LĐNT có những đặc điểm sau đây:
Thứ nhất, số lượng LĐNT chiếm tỷ lệ lớn trong lực lượng lao động cả nước và phân bố không đồng đều giữa các địa bàn, chủ yếu tập trung ở vùng đồng bằng. Điều này là dễ hiểu vì nước ta là một nước nông nghiệp và địa hình khá đa dạng trong đó địa hình đồng bằng tạo điều kiện thuận lợi cho người dân sinh sống và lao động sản xuất.
Thứ hai, chất lượng của LĐNT rất thấp (trình độ nghề nghiệp, kỹ năng lao động, thể lực, kiến thức xã hội, khả năng tiếp cận thị trường…). Đây là sản phẩm của tư duy “thuần nông” mang tính lịch sử. Vì thế, vấn đề đào tạo nâng cao chất lượng cho LĐNT trở nên cần thiết và cấp bách.
Thứ ba, LĐNT đa dạng, dễ thay đổi và mang tính thời vụ của sản xuất nông nghiệp dẫn đến dư thừa lao động vào những lúc nông nhàn. Để có việc làm tăng thu nhập, nông dân phải tham gia vào nhiều hoạt động lao động khác nhau, làm nhiều công việc ở những ngành nghề khác nhau. Đặc điểm này đặt ra những vấn đề cần quan tâm trong ĐTN cho đối tượng này.
Thứ tư, LĐNT đang có xu hướng già hóa do phần lớn lao động trẻ có tay nghề có xu hướng di cư ra những thành phố lớn tìm cơ hội việc làm và thậm chí có sự dịch chuyển cơ cấu lao động tại nông thôn theo hướng tăng tỷ trọng lao động trong ngành công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng lao động trong nông nghiệp.
1.1.2. Đào tạo nghề
Khoản 2 Điều 3 của Luật Giáo dục nghề nghiệp 2014 quy định: ĐTN là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành khóa học hoặc để nâng cao trình độ nghề nghiệp.
Từ những cách tiếp cận trên cho thấy ĐTN bao gồm hai quá trình có quan hệ hữu cơ không thể tách rời nhau đó là dạy nghề và học nghề. Thế nên trong nhiều trường hợp, dạy nghề và ĐTN được đồng nhất với nhau. Dạy nghề hiểu theo nghĩa chung nhất là tổng thể các hoạt động truyền nghề đến người học. Hiểu một cách đầy đủ, đó là quá trình giáo viên truyền bá những kiến thức về lý thuyết và thực hành để các học viên có được một trình độ, kỹ năng, kỹ xảo, sự khéo léo về nghề nghiệp.
Trong nghiên cứu này, tác giả tiếp cận thuật ngữ “ĐTN” như sau: ĐTN là quá trình trang bị kiến thức nhất định về trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho người lao động để họ có thể đảm nhận một công việc nhất định.
1.1.3. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn
1.1.3.1. Khái niệm đào tạo nghề cho lao động nông thôn
Nông thôn là vùng lãnh thổ rộng lớn trong đó hoạt động nông nghiệp đóng vai trò quan trọng và nông dân là bộ phận dân cư chủ yếu. Sự khác nhau giữa khái niệm ĐTN nói chung và ĐTN cho LĐNT là ở đối tượng của ĐTN đó là những người LĐNT và những điều kiện gắn với quá trình ĐTN đó.
Từ những khái niệm đã được luận giải ở trên, khái niệm ĐTN cho LĐNT được hiểu đó là quá trình trang bị những kiến thức nhất định về trình độ chuyên môn nghiệp vụ để những người LĐNT có được một trình độ, kỹ năng, kỹ xảo, sự khéo léo, thành thục nhất định về nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội nông thôn.
1.1.3.2. Đặc điểm của đào tạo nghề cho lao động nông thôn:
Về đối tượng đào tạo:
Số lượng lớn: trên thực tế, loài người xuất hiện bắt đầu từ hoạt động sản xuất nông nghiệp vì vậy đa phần dân số bắt đầu từ làm nông nghiệp. Ở nước ta, với xuất phát điểm là một nước nông nghiệp thuần túy, LĐNT chiếm tỉ lệ khá cao trong tổng lực lượng lao động xã hội.
Chất lượng thấp: chất lượng LĐNT được đo bằng các tiêu chí thể lực và trí lực. Trí lực chứa đựng nhiều nội dung như trình độ văn hóa, trình độ chuyên môn, tập quán, văn hóa, trình độ tổ chức cuộc sống… Thể lực được đo bằng sức khỏe và tuổi thọ của người lao động. Những tiêu chí này đối với người LĐNT đều thấp hơn so với lực lượng lao động ở thành thị vì vậy đặt ra nhiều yêu cầu cho công tác ĐTN.
Đa dạng: tính đa dạng của đối tượng đào tạo được biểu hiện qua tính đa dạng của nguồn LĐNT. Đa dạng về độ tuổi, sức khỏe, hoàn cảnh sống, điều kiện sản xuất… Với mỗi đối tượng trên, điều kiện tham gia đào tạo nâng cao chất lượng nguồn lao động nông nghiệp khác nhau.
Đối tượng của ĐTN chủ yếu là nông dân nên đòi hỏi nội dung đào tạo là các nghề trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản… Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp, dịch vụ nên người nông dân có khuynh hướng kiêm nghề, vì vậy ĐTN cũng cần tiếp cận để tổ chức hiệu quả.
Nguồn nội lực yếu: đối tượng học nghề là cư dân ở nông thôn có thu nhập thấp, chỉ đủ tái sản xuất giản đơn và chi dùng cho các nhu cầu đời sống tối thiểu. Thu nhập dành cho học tập và tham gia vào các quá trình ĐTN, nhất là học nghề thường hạn chế nên cần sự hỗ trợ của nhà nước và cộng đồng.
Lao động nông nghiệp làm việc có tính chất thời vụ nên người nông dân cần có việc làm trong những thời gian nông nhàn để tăng thu nhập đáp ứng yêu cầu cuộc sống. Vì vậy ĐTN cho LĐNT cần khuyến khích không chỉ các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng làm nghề nông, lâm, ngư mà còn khuyến công (đặc biệt là tiểu thủ công nghiệp) và khuyến thương (thương mại và dịch vụ).
Về chủ thể đào tạo: chủ thể đào tạo khá đa dạng, bên cạnh các cơ sở đào tạo chính thống, chuyên nghiệp còn nhiều chủ thể khác tham gia ĐTN như các doanh nghiệp, các hộ kinh doanh, các hợp tác xã, các tổ chức xã hội… Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên dạy nghề cũng có những nét riêng trong công tác ĐTN xuất phát từ những đặc thù của đối tượng đào tạo. Đặc điểm này đặt ra những gợi ý cho các nhà hoạch định chính sách.
Tính chất đào tạo: đào tạo cho LĐNT được thực hiện trong thời gian ngắn, lặp đi lặp lại, chủ yếu tập trung dạy thực hành, kĩ năng, linh hoạt về hình thức và phương pháp đào tạo. Không chỉ ĐTN trong các trường nghề, trung tâm dạy nghề mà cần tổ chức dạy nghề lưu động; dạy nghề tại chỗ (trên đồng ruộng, trang trại, miệt vườn); dạy nghề theo hình thức kèm cặp, cầm tay chỉ việc, truyền nghề tại các làng nghề; dạy nghề trên các phương tiện thông tin đại chúng…
Mục tiêu ĐTN cho LĐNT: Nâng cao chất lượng chuyên môn tay nghề cho LĐNT; Tăng năng suất lao động và phát triển kinh tế hộ gia đình; Giải quyết việc làm cho LĐNT, ổn định xã hội và phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
1.1.4. Chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn
Chính sách ĐTN cho LĐNT là một bộ phận hợp thành trong hệ thống các chính sách công của nhà nước do vậy trước khi đưa ra định nghĩa cần hiểu thống nhất về khái niệm chính sách công ở nước ta hiện nay. Có nhiều cách tiếp cận về chính sách công.
Thomas Dye (1972) đưa ra một định nghĩa súc tích về chính sách công như sau: chính sách công là bất kỳ những gì nhà nước lựa chọn làm hoặc không làm.
Tác giả William Jenkins (1978) tiếp cận cụ thể hơn, theo đó chính sách công là một tập hợp các quyết định liên quan với nhau được ban hành bởi một hoặc một nhóm các nhà hoạt động chính trị liên quan đến lựa chọn mục tiêu và các phương tiện để đạt mục tiêu trong một tình huống xác định thuộc phạm vi thẩm quyền.
Năm 1984, James Anderson phát triển các định nghĩa trên thành định nghĩa: Chính sách công là một đường lối hành động có mục đích được ban hành bởi một tập hợp các nhà hoạt động để giải quyết một vấn đề phát sinh hoặc vấn đề quan tâm.
Theo B. Guy Peter (1990), chính sách công là toàn bộ các hoạt động của nhà nước có ảnh hưởng một cách trực tiếp hay gián tiếp đến cuộc sống của mọi người dân.
Dựa trên các cách tiếp cận của các nhà nghiên cứu nước ngoài, tác giả Nguyễn Hữu Hải hình thành định nghĩa như sau: chính sách công là những hành động ứng xử của nhà nước với các vấn đề phát sinh trong đời sống cộng đồng được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau nhằm thúc đẩy xã hội phát triển.
Một quan niệm khác cho rằng: chính sách công là một chuỗi các quyết định hoạt động của nhà nước nhằm giải quyết một vấn đề đang đặt ra trong đời sống kinh tế xã hội theo mục tiêu xác định. Tại Nghị định 34/2016/NĐ-CP ngày 14/5/2016 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, chính sách là định hướng, giải pháp của Nhà nước để giải quyết vấn đề của thực tiễn nhằm đạt được mục tiêu nhất định.
Kế thừa các cách tiếp cận trên, tác giả luận án cho rằng: chính sách ĐTN cho LĐNT là tập hợp các quyết định của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm nâng cao chất lượng LĐNT đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
1.2. Mục đích, yêu cầu và nội dung cơ bản của chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn
1.2.1. Mục đích, yêu cầu của chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn
Mục đích
Mục đích của chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn là nhằm đào tạo, nâng cao chất lượng cho nguồn nhân lực ở khu vực nông thôn. Đa phần lao động ở nước ta mà nhất là lao động khu vực nông thôn có trình độ thấp, ít được tiếp cận với khoa học kỹ thuật và ứng dụng công nghệ thông tin. Qua đào tạo nghề sẽ giúp người lao động thay đổi nhận thức về ngành, nghề nào đó sau khi được đào tạo, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động từ đó tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Điều 33, Luật giáo dục 2005 và điều 4 Luật dạy nghề có nêu: “Mục tiêu dạy nghề là đào tạo nhân lực kỹ thuật trực tiếp trong sản xuất, dịch vụ có năng lực thực hành nghề tương xứng với trình độ đào tạo, có đạo đức, lương tâm nghề nghiệp, ý thức kỷ luật, tác phong công nghiệp, có sức khỏe nhằm tạo điều kiện cho người học nghề sau khi tốt nghiệp có khả năng tìm việc làm, tự tạo việc làm hoặc học lên trình độ cao hơn, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước”
Yêu cầu
Chính sách ĐTN cho LĐNT đã được Nhà nước ban hành và đang trong quá trình triển khai thực hiện trên phạm vi cả nước. Để quá trình triển khai chính sách đạt kết quả và hiệu quả cao, cần tuân thủ các yêu cầu sau đây:
Thứ nhất, thực hiện chính sách phải đảm bảo mục tiêu của chính sách
Đảm bảo mục tiêu chính sách là yêu cầu hàng đầu trong thực hiện bất kỳ chính sách nào. Nếu không tuân thủ nguyên tắc này, mọi hoạt động triển khai dù tốt đi chăng nữa cũng không mang lại giá trị gì. Mục tiêu của chính sách bao giờ cũng bao gồm mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể, mục tiêu cả nước, mục tiêu của vùng, mục tiêu của địa phương (mục tiêu của tỉnh, mục tiêu của huyện và mục tiêu của xã). Theo đó, đạt được mục tiêu của từng cấp sẽ góp phần đạt được mục tiêu cao nhất mà chính sách đã đề ra.
Thứ hai, thực hiện chính sách phải gắn với đặc điểm địa phương
Công tác ĐTN cho LĐNT với những mục tiêu, nội dung, các hoạt động chủ yếu trong từng giai đoạn đã được quy định hết sức cụ thể và rõ ràng trong các văn bản pháp luật, cụ thể là trong Quyết định 1956. Vì vậy, thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT gắn với đặc điểm địa phương và vùng là xu hướng cần phải nhìn nhận và áp dụng trong tương lai. Điều này giúp phát huy được lợi thế của từng vùng, miền, địa phương mà lại không rập khuôn, máy móc trong công tác chỉ đạo, điều hành, tránh bệnh thành tích, phong trào, hình thức, đảm bảo ĐTN cho LĐNT mang lại kết quả thực sự.
Thứ ba, thực hiện chính sách cần sự quyết tâm của toàn bộ hệ thống chính trị
Quá trình triển khai bất kỳ chính sách nào cũng là quá trình phức tạp, lâu dài vì thế cần sự chung tay, góp sức của toàn bộ hệ thống chính trị. ĐTN cho LĐNT được xác định là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và xã hội nhằm nâng cao chất lượng LĐNT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Thứ tư, thực hiện chính sách phải đảm bảo sự tham gia của người dân
Lý luận và thực tiễn chứng minh rằng sự tham gia của người dân là yếu tố tạo nên thành công của mọi chính sách trong đó chính sách ĐTN cho LĐNT cũng không ngoại lệ. Vì vậy, cần phải có các giải pháp đưa ra cần phát huy vai trò, vị trí của người dân trong quá trình thực hiện chính sách.
Thứ năm, thực hiện chính sách cần đảm đảm sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các nguồn lực
Hiệu quả là một thước đo hàng đầu để đo lường việc thực hiện chính sách. Rõ ràng, mục tiêu chính sách là cái hướng đến của quá trình thực hiện nhưng không phải đạt mục tiêu bằng bất kỳ giá nào mà cần cân nhắc đến chi phí và lợi ích. Công tác ĐTN cho LĐNT là một chủ trương lớn và đòi hỏi sự tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị với nguồn lực về tài chính, con người tương ứng thì bài toán hiệu quả cần phải được quan tâm hàng đầu. Nếu như không sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn lực thì nguồn lực sẽ hao mòn, cạn kiệt dần, chính sách không đủ khả năng đi vào đời sống, dẫn đến vấn đề không được giải quyết.
Thứ sáu, thực hiện chính sách cần bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình
Việc thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT đòi hỏi sự tham gia của nhiều cơ quan, nhiều cá nhân do vậy yêu cầu về minh bạch và trách nhiệm giải trình là rất cần thiết. Minh bạch giúp nhiều chủ thể khác nhau có thể tiếp cận được các công việc mà cơ quan nhà nước đang tiến hành, đồng thời giúp cho chính các cơ quan triển khai chính sách hạn chế những sai lầm trong quá trình ra quyết định. Ngoài ra, trách nhiệm giải trình giúp quá trình triển khai chính sách tránh được những thất thoát về nguồn lực và xác định được trách nhiệm khi có sai sót, vi phạm xảy ra từ đó kết quả thực hiện chính sách sẽ đạt được như mong đợi.
1.2.2. Nội dung chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn
Chính sách ĐTN cho LĐNT được thể chế hóa trong nhiều văn bản pháp luật do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Ngoài các văn bản quy định trực tiếp về người LĐNT, các quy định liên quan đến đội ngũ ĐTN, quy định về cơ sở ĐTN cũng cần được quan tâm để nhìn nhận chính sách ĐTN cho LĐNT một cách hệ thống hơn. Do vậy, chính sách ĐTN cho LĐNT bao gồm nhiều chính sách hợp phần. Trong luận án, tác giả tập trung nghiên cứu 3 chính sách hợp phần gồm: (1) Chính sách đối với LĐNT tham gia học nghề; (2) Chính sách đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp; (3) Chính sách đối với giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp.
Chính sách đối với LĐNT tham gia học nghề
Mục đích chính sách: hỗ trợ việc cung cấp kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp và thái độ làm việc cho LĐNT nhằm tạo cơ hội tìm việc làm hoặc tự tạo việc làm để cải thiện thu nhập, nâng cao đời sống.
Đối tượng tham gia học nghề là toàn bộ người lao động ở nông thôn. Mỗi đối tượng khác nhau, nhà nước đều có các chính sách hỗ trợ tương ứng. LĐNT là người khuyết tật được hỗ trợ chi phí học nghề ngắn hạn với mức tối đa 06 triệu đồng/người/khóa học; LĐNT thuộc hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo; người thuộc hộ nghèo ở các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn theo quy định của Thủ tướng Chính phủ được hỗ trợ chi phí học nghề ngắn hạn với mức tối đa 04 triệu đồng/người/khóa học; LĐNT là người dân tộc thiểu số, người thuộc diện được hưởng chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, người thuộc hộ nghèo, người thuộc hộ gia đình bị thu hồi đất nông nghiệp, đất kinh doanh, lao động nữ bị mất việc làm, ngư dân được hỗ trợ chi phí học nghề ngắn hạn với mức tối đa 03 triệu đồng/người/khóa học. Mức hỗ trợ tiền ăn 30.000 đồng/người/ngày thực học. Mức hỗ trợ tiền đi lại 200.000 đồng/người/khóa học nếu địa điểm đào tạo ở xa nơi cư trú từ 15 km trở lên. Riêng đối với người khuyết tật và người học cư trú ở xã, thôn, bản thuộc vùng khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn theo quy định của Thủ tướng Chính phủ: Mức hỗ trợ tiền đi lại 300.000 đồng/người/khóa học nếu địa điểm đào tạo ở xa nơi cư trú từ 5 km trở lên.
LĐNT thuộc hộ cận nghèo được hỗ trợ chi phí đào tạo trình độ sơ cấp và dưới 3 tháng với mức tối đa 2,5 triệu đồng/người/khóa học.
LĐNT khác được hỗ trợ chi phí đào tạo trình độ sơ cấp và dưới 3 tháng với mức tối đa 02 triệu đồng/người/khóa học.
Riêng ngư dân học các nghề: Vận hành tàu vỏ thép, tàu vỏ vật liệu mới, kỹ thuật khai thác, bảo quản sản phẩm theo công nghệ mới đối với tàu có tổng công suất máy chính từ 400CV trở lên được hỗ trợ 100% chi phí đào tạo và thực hiện theo quy định tại Nghị định của Chính phủ.
LĐNT sau khi ĐTN được vay vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm để tự tạo việc làm.
Chính sách đối với các cơ sở cơ sở giáo dục nghề nghiệp
Mục đích của chính sách: khuyến khích sự tham gia của các tổ chức nhà nước hoặc các tổ chức tư ĐTN cho LĐNT.
Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục, trung tâm học tập cộng đồng, trung tâm khuyến nông, lâm, ngư, doanh nghiệp, hợp tác xã, nông trường, lâm trường, trang trại và các cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ có đủ điều kiện hoạt động giáo dục nghề nghiệp được tham gia ĐTN cho LĐNT bằng nguồn kinh phí của Đề án 1956. Các cơ sở này được hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm giáo dục nghề nghiệp đối với giảng viên, giáo viên; kỹ năng dạy học đối với người dạy nghề; nghiệp vụ quản lý dạy nghề cho LĐNT đối với cán bộ quản lý.
Chính sách đối với giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp
Mục đích chính sách: hỗ trợ và khuyến khích giáo viên, người tham gia ĐTN cho LĐNT và cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp gắn bó, nhiệt huyết với công tác ĐTN.
Giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp thường xuyên phải xuống thôn, bản, phum, sóc thuộc vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn để dạy nghề từ 15 ngày trở lên trong tháng được hưởng phụ cấp lưu động hệ số 0,2 so với mức lương tối thiểu chung; giáo viên của các cơ sở dạy nghề công lập ở các huyện miền núi, vùng sâu, xa, biên giới, hải đảo, vùng có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số được giải quyết nhà công vụ; người dạy nghề được trả tiền công giảng dạy với mức tối thiểu 25.000 đồng/giờ; người dạy nghề là các tiến sĩ khoa học, tiến sĩ trong lĩnh vực nông nghiệp, nghệ nhân cấp tỉnh trở lên được trả tiền công giảng dạy với mức tối thiểu 300.000 đồng/buổi. Xây dựng các tiêu chuẩn, chế độ, cơ chế đãi ngộ phù hợp để thu hút những người giỏi, có năng lực đang hoạt động trên các lĩnh vực, mọi thành phần tham gia ĐTN.
1.3. Quy trình thực thi chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn
1.3.1. Lập kế hoạch triển khai thực thi chính sách
Thực hiện chính sách là quá trình lâu dài, phức tạp, vì vậy sau khi chính sách được ban hành cần có những văn bản hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền cũng như cần lập kế hoạch để các cơ quan cấp dưới triển khai thực hiện một cách chủ động.
Chính sách ĐTN cho LĐNT được ban hành ở trung ương sau đó các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ ban hành các văn bản hướng dẫn để làm rõ các nội dung trong chính sách. Tiếp đến, chính quyền cấp tỉnh căn cứ vào các văn bản của trung ương để ban hành các văn bản phù hợp với thực tiễn địa phương mình. Chính quyền địa phương các cấp tiến hành xây dựng các kế hoạch thực hiện chính sách theo từng giai đoạn hoặc từng năm.
Việc xây dựng kế hoạch nhằm mục đích thực hiện chính sách ĐTN cho LĐNT là nhằm hệ thống hóa các chỉ tiêu, xác định mục tiêu cụ thể cho từng thời gian nhất định cũng như cụ thể các giải pháp, các nguồn lực để đảm bảo đưa chính sách vào thực tiễn một cách khoa học, hợp lý tránh việc lãng phí, thất thoát trong quá trình thực hiện.
Kế hoạch cần đảm bảo những nội dung gồm: các mục tiêu cần đạt được trong khoảng thời gian xác định; dự kiến về hệ thống các cơ quan chủ trì và cơ quan phối hợp triển khai thực hiện; số lượng và chất lượng nhân sự tham gia triển khai chính sách; dự kiến về trang thiết bị kỹ thuật phục vụ, kinh phí thực hiện; dự kiến về tiến độ, hình thức, phương pháp kiểm tra, giám sát.
1.3.2. Phổ biến tuyên truyền chính sách
Công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách là một hoạt động quan trọng và có ý nghĩa rất lớn, không chỉ ở giai đoạn đầu mà là cả quá trình và diễn ra với tần suất thường xuyên, liên tục nhằm nâng cao sự hiểu biết nhất định về các nội dung của chính sách ĐTN cho LĐNT.
Công tác này được các cấp chính quyền tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như: trên các phương tiện thông tin đại chúng, đài phát thanh, các tờ báo của địa phương, tổ chức các hội nghị, cuộc họp, tập huấn tuyên truyền chính sách… Tùy vào từng hoàn cảnh, mục đích mà chính quyền địa phương sẽ lựa chọn hình thức tuyên truyền, phổ biến sao cho thích hợp nhất vừa đạt được mục tiêu đề ra, vừa đảm bảo tiết kiệm, tránh lãng phí.
Mục đích của công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách là giúp cho người LĐNT hiểu rõ về mục đích, yêu cầu của chính sách, cũng như tính đúng đắn của chính sách; giúp cho mỗi cán bộ, công chức nhận thức được đầy đủ quy mô, tầm quan trọng của chính sách đối với đời sống xã hội và chủ động tìm kiếm các giải pháp thực hiện chính sách một cách tối ưu nhất.
Nội dung của công tác này là tập trung vào phổ biến nội dung của chính sách ĐTN cho LĐNT đến các đối tượng LĐNT và đội ngũ cán bộ, công chức triển khai chính sách; tuyên truyền sự tác động tích cực của chính sách đối với đời sống của người lao động; vận động LĐNT tích cực tham gia thực hiện chính sách; vận động các cá nhân, tổ chức đóng góp các nguồn lực cho công tác ĐTN; vận động các cá nhân có năng lực phù hợp tham gia công tác ĐTN…
Chủ thể tiến hành công tác này thuộc trách nhiệm của nhiều cơ quan nhà nước khác nhau tuy nhiên để việc tuyên truyền chính sách có hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào vai trò của các tổ chức chính trị – xã hội. Chính các cơ quan này đại diện cho tiếng nói, quyền lợi của các thành viên tổ chức mình
Phân công, phối hợp thực hiện chính sách
Trong giai đoạn thực hiện chính sách, việc quan trọng nhất là công tác tổ chức bộ máy và phân công, phối hợp thực hiện chính sách. Có thể ví tổ chức bộ máy thực hiện chính sách như xây dựng bộ khung của một ngôi nhà. Khi người ta đã xây dựng được bộ khung với các trụ cột của ngôi nhà thì các công việc còn lại sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều.
Chính sách ĐTN cho LĐNT là một chính sách lớn được thực hiện trên phạm vi rộng vì thế số lượng cá nhân và tổ chức tham gia thực thi chính sách rất nhiều. Do vậy, chính sách này khi được thực hiện cần có sự chung tay thực hiện của nhiều cấp, nhiều ngành khác nhau cùng tham gia.
Trong quá trình tổ chức bộ máy và phân công thực hiện chính sách, vai trò của chính quyền địa phương là rất quan trọng. Trong đó, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm tiếp nhận các chỉ đạo của trung ương đồng thời có nhiệm vụ chỉ đạo, đôn đốc, hướng dẫn UBND cấp huyện và cấp xã tổ chức thực hiện chính sách. Ngoài cơ quan nhà nước chủ trì thực hiện, trong quá trình triển khai chính sách còn có sự tham gia của các ban, ngành, đoàn thể, vì thế yêu cầu đặt ra là cần có sự phân công khoa học và phối hợp chặt chẽ trong thực hiện chính sách.
Nội dung của công tác tổ chức bộ máy và phân công, phối hợp thực hiện chính sách tập trung vào kiện toàn, sắp xếp bộ máy sao cho phù hợp nhất; sắp xếp một cách hợp lý, khoa học nguồn nhân lực thực hiện chính sách; cũng như xây dựng được cơ chế phối hợp giữa UBND các cấp, các sở chuyên môn, các phòng chuyên môn, các tổ chức chính trị – xã hội nhằm mục đích thực hiện chính sách một cách linh hoạt, đồng bộ, hiệu quả.
Đôn đốc, kiểm tra thực hiện chính sách
Bất kì công việc gì, nếu không giám sát, kiểm tra thì khó đạt mục tiêu. Quá trình thực hiện chính sách trên thực tiễn muôn hình vạn trạng và không địa phương nào có thể bê nguyên si mô hình của nhau mà cần áp dụng một cách sáng tạo, linh hoạt. Sự sáng tạo này nhất định không được vượt quá thẩm quyền, không trái với quy định của nhà nước. Điều đó chỉ có thể đảm bảo khi các cơ quan trong hệ thống chính trị bằng các cách thức khác nhau theo dõi, kiểm tra việc thực hiện chính sách.
Chủ thể tiến hành kiểm tra thông thường là do các cơ quan quản lý trực tiếp cấp trên. Trong khi đó, vai trò giám sát của các tổ chức chính trị – xã hội khá quan trọng với tư cách là cơ quan giám sát “bên ngoài”. Thông qua kênh giám sát này, giúp cho chính quyền các cấp phát hiện các sai lệch, nhìn nhận một cách khách quan về năng lực thực hiện chính sách của đội ngũ cán bộ, công chức từ đó kịp thời đưa ra các biện pháp chỉ đạo kịp thời giúp chính sách ĐTN cho LĐNT đi đúng quỹ đạo.
E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN VIEN HAN LAM\VIEN HAN LAM DOT 11\SAU BAO VE\DOT 2/PHAM VAN BANG
