Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam
Tính cấp thiết của đề tài
Khiếu nại là quyền cơ bản của công dân, thể hiện ý chí của công dân mong muốn nhà nước xem xét lại những quyết định hành chính mà họ cho là trái pháp luật hoặc không hợp lý. Khiếu nại thể hiện mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân, là một trong những quyền tự do, dân chủ cơ bản của công dân để công dân đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, đã được Hiến pháp ghi nhận và được quy định cụ thể trong Luật Khiếu nại và các văn bản hướng dẫn thực hiện. Khiếu nại cũng là một trong những hình thức dân chủ trực tiếp để công dân tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội và giám sát hoạt động của cán bộ, công chức nhà nước.
Thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính nhằm bảo đảm thực hiện quyền cơ bản của công dân, thực hiện quyền dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần đấu tranh chống biểu hiện quan liêu, cửa quyền, thiếu dân chủ, tham nhũng và những biểu hiện tiêu cực khác trong cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức nhà nước; góp phần ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo quốc phòng – an ninh.
Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật đối với các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đặc biệt là quản lý nền kinh tế nhiều thành phần, phát triển theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, do còn có những chính sách, pháp luật bất cập, chưa phù hợp với thực tế nên khó tránh khỏi những mâu thuẫn giữa quyền và lợi ích của công dân, tổ chức với cơ quan hành chính nhà nước. Đây chính là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến khiếu nại.
Người đứng đầu một số cơ quan hành chính nhà nước chưa quan tâm đúng mức đến công tác tiếp công dân và giải quyết đơn thư; sự thiếu trách nhiệm, tham nhũng, tiêu cực trong quản lý nhà nước cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại. Bên cạnh đó, việc xử lý các sai phạm, các biện pháp khắc phục qua giải quyết khiếu nại chưa nghiêm; sự hạn chế về trình độ chuyên môn, năng lực, kinh nghiệm công tác của một bộ phận cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân, tham mưu giải quyết đơn thư cũng tác động tiêu cực rất lớn đến tình hình khiếu nại hành chính.
Huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam là trung tâm phát triển công nghiệp nhanh và mạnh nhất của tỉnh Quảng Nam, với Khu kinh tế mở Chu Lai được đánh giá là Khu kinh tế thành công nhất Việt Nam, trong đó có các Khu công nghiệp lớn như: Khu Công nghiệp cơ khí ô tô Chu Lai – Trường Hải, nhà máy kính nổi Chu Lai, Khu Công nghiệp Tam Hiệp, khu Công nghiệp Bắc Chu Lai, Khu Công nghiệp Hậu cần cảng Tam Hiệp, Khu công nghiệp Tam Anh… và các cảng biển như Cảng Tam Hiệp, Cảng Kỳ Hà, sân bay Chu Lai. Với tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa nhanh, công tác quản lý nhà nước về mọi mặt của đời sống xã hội ở Núi Thành đang đứng trước những thách thức và yêu cầu mới. Trong những năm qua, Núi Thành là một trong những địa phương có số lượng đơn khiếu nại lớn của tỉnh Quảng Nam, tăng dần qua các năm. Nhưng với sự quyết tâm cao và sự vào cuộc của cả hệ thông chính trị đã thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính, không để đơn thư khiếu nại vượt cấp, tồn đọng kéo dài. Bên cạnh những kết quả đạt được, cũng như nhiều địa phương khác trong tỉnh và cả nước, công tác giải quyết khiếu nại hành chính ở huyện Núi Thành vẫn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, làm giảm sút niềm tin của công dân vào Đảng và Nhà nước.
Vì vậy, nghiên cứu về thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn huyện Núi Thành là cần thiết. Từ cơ sở đó, đánh giá đúng thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện trong thời gian qua và rút ra những nhận xét, đánh giá làm cơ sở để đưa ra những quan điểm, đề xuất những giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trong thời gian đến.
Với những lý do nêu trên, tác giả chọn và nghiên cứu đề tài “Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam” nhằm đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trong thời gian qua, đồng thời đưa ra những quan điểm, đề xuất những giải pháp để góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của luận văn là nghiên cứu, phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của chính sách giải quyết khiếu nại hành chính; đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện và chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân chủ yếu. Trên cơ sở đó đưa ra những quan điểm, đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện hơn nữa chính sách giải quyết khiếu nại hành chính nhằm bảo vệ quyền công dân, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục đích nghiêm cứu trên, luận văn thực hiện những nhiệm vụ nghiên cứu sau:
– Làm rõ những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính.
– Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam và chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân chủ yếu.
– Trên cơ sở quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đưa ra các đề xuất, kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu trong luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
Luận văn tập trung đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam từ năm 2015 đến năm 2019.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam về chính sách giải quyết khiếu nại hành chính.
Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cơ bản: Thu thập số liệu, tổng hợp, phân tích, so sánh các số liệu thống kê từ các nguồn có sẵn liên quan đến đề tài nghiên cứu, như: Các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, các văn bản của bộ ngành ở Trung ương và địa phương có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính ở nước ta nói chung và thực tế tại huyện Núi Thành nói riêng. Đồng thời, vận dụng các lý thuyết của ngành chính sách công liên quan đến vấn đề thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Kết quả nghiên cứu, đánh giá của luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn trong việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính và cung cấp các luận cứ khoa học; đề xuất một số giải pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý; giải quyết kịp thời, đúng pháp luật, đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của nhân dân, tạo niềm tin cho nhân dân, góp phần phát huy dân chủ cơ sở, bảo vệ lợi ích hợp pháp của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn góp phần tổng kết kinh nghiệm về công tác giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Qua đó, chỉ ra các hạn chế, nguyên nhân và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện trong thời gian đến.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, hệ thống chữ viết tắt, mục lục, danh mục bảng biểu, tài liệu tham khảo. Nội dung chính của luận văn gồm có 03 chương, cụ thể:
Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
Chương 3: Quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH
GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Khái niệm chính sách
Từ điển bách khoa Việt Nam đã đưa ra khái niệm về chính sách như sau: “Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa…” [16].
Thuật ngữ chính sách được sử dụng rộng rãi và được hiểu theo nhiều góc độ khác nhau. Theo James Anderson: “Chính sách là một quá trình hành động có mục đích theo đuổi bởi một hoặc nhiều chủ thể trong việc giải quyết các vấn đề mà họ quan tâm”. Dưới góc độ quản lý, hiểu một cách giản đơn, chính sách là chương trình hành động do các nhà lãnh đạo hay nhà quản lý đề ra để giải quyết một vấn đề nào đó thuộc phạm vi thẩm quyền của mình.
1.1.1.2. Khái niệm khiếu nại hành chính
Khiếu nại được coi là quyền chủ thể của công dân, được quy định trong các bản Hiến pháp Việt Nam (Điều 29 Hiến pháp năm 1959, Điều 73 Hiến pháp năm 1980, Điều 74 Hiến pháp năm 1992 và Điều 30 Hiến pháp năm 2013). Hiến pháp năm 2013 quy định “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân” [30, tr.30]. Đây là điểm mới của Hiến pháp năm 2013 so với những bản Hiến pháp trước đây. Từ Hiến pháp năm 1946 trở đi có nhiều văn bản pháp luật quy định việc xem xét và giải quyết khiếu nại của công dân nhưng đều chưa có khái niệm cụ thể về khiếu nại; chỉ đến khi Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 mới có khái niệm khá rõ về khiếu nại. Khái niệm về khiếu nại thay đổi qua các giai đoạn lịch sử và theo xu hướng ngày càng mở rộng, đầy đủ, rõ ràng hơn, phản ánh quá trình phát triển kinh tế – xã hội, trình độ văn hóa dân chủ, đồng thời cũng thể hiện tính tích cực của công dân trong việc tham gia đấu tranh phòng, chống, ngăn chặn vi phạm pháp luật, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Luật Khiếu nại năm 2011 là văn bản pháp luật chuyên ngành hoàn thiện nhất từ trước đến nay về khái niệm khiếu nại: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình” [27, tr.8].
Như vậy, khiếu nại là quyền chủ thể của công dân, có quan hệ mật thiết với các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong các lĩnh vực hành chính, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và trong các lĩnh vực cá nhân. Khiếu nại là phương tiện pháp luật tự vệ khi các quyền chủ thể bị vi phạm, đồng thời là một phương tiện pháp luật mà nhờ đó cơ quan hành chính, những người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính kiểm tra được tính hợp pháp, hợp lý về các quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình.
1.1.1.3. Khái niệm giải quyết khiếu nại hành chính
Theo Từ điển Tiếng Việt năm 1996: “Giải quyết” là việc làm cho một sự việc không còn thành vấn đề, như giải quyết những khó khăn trong đời sống, giải quyết vấn đề mất trật tự công cộng, giải quyết vấn đề cần được giải quyết nhưng chưa được giải quyết…. Trong các văn bản về quản lý nhà nước, thuật ngữ “giải quyết” được hiểu là việc phải xem xét, kết luận và quyết định về một vấn đề nào đó theo quy định của pháp luật.
Theo Từ điển Luật học: “Giải quyết khiếu nại là xem xét, xác minh, kết luận và quyết định theo trình tự thủ tục do luật quy định các kiểu khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan nhà nước hoặc chủ thể có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Đề nghị xem xét lại quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính đó khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi hành chính đó là trái pháp luật, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức” [62].
Theo quy định của Luật Khiếu nại năm 2011 thì “Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại” [27, tr.9].
Như vậy, giải quyết khiếu nại hành chính là các hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc tiếp nhận, thụ lý; nghiên cứu hồ sơ và tài liệu, chứng cứ có liên quan; xác minh làm rõ nội dung khiếu nại; căn cứ vào kết quả kiểm tra, xác minh và đối chiếu với các quy định của pháp luật để kết luận nội dung khiếu nại; ban hành quyết định giải quyết và tổ chức thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại khi có hiệu lực pháp luật; đồng thời, khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại (nếu có).
1.1.1.4. Khái niệm chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Chính sách giải quyết khiếu nại hành chính xét về bản chất là chính sách công; là tập hợp các chủ trương, chính sách, quyết định, chương trình,… có liên quan của Nhà nước tập trung vào giải quyết vấn đề khiếu nại, giải quyết mối quan hệ khiếu nại giữa công dân với Nhà nước, giữa người khiếu nại, người bị khiếu nại, người giải quyết khiếu nại và người có liên quan.
Như vậy, chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là những chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đưa ra để cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại căn cứ để ban hành pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính và giải quyết, xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình giải quyết khiếu nại nhằm mục đích giải quyết các nội dung khiếu nại.
1.1.1.5. Khái niệm thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là để khẳng định tính đúng đắn của chính sách, điều này có nghĩa là chính sách đã ban hành được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền triển khai thực hiện đồng bộ trong đời sống xã hội và đã được xã hội chấp nhận. Qua việc thực hiện chính sách, đánh giá những vấn đề đặt ra trong giai đoạn hoạch định chính sách chưa phát sinh, bộc lộ hoặc đã phát sinh, bộc lộ nhưng các nhà hoạch định chưa phát hiện, đến giai đoạn tổ chức thực hiện mới nhận thấy. Quá trình thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính sẽ góp phần bổ sung, điều chỉnh và hoàn thiện để ban hành chính sách mới phù hợp hơn với thực tiễn, từng bước đáp ứng yêu cầu của cuộc sống. Thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính giúp cho việc đánh giá, phân tích chính sách có sức thuyết phục và đầy đủ hơn. Qua thực hiện chính sách, các cơ quan có thẩm quyền mới có thể biết được chính sách đề ra có đạt hiệu quả không, được xã hội và đại đa số nhân dân chấp nhận hay không, có đi vào thực tiễn cuộc sống hay không.
Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là hiện thực hoá chính sách, đưa chính sách vào đời sống xã hội, đây là khâu có vai trò rất quan trọng trong giải quyết khiếu nại hành chính. Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là khâu hợp thành chu trình chính sách, nếu thiếu khâu này thì chu trình chính sách không thể thực hiện được vì nó là một trong những khâu quan trọng kết nối các khâu trong chu trình chính sách thành một hệ thống. Cho dù chính sách có tốt đến đâu đi chăng nữa nhưng không được tổ chức thực hiện hay thực hiện không đúng thì cũng không mang lại hiệu quả cao, không đạt được mục tiêu đề ra và uy tín của Nhà nước cũng sẽ bị giảm sút. Mục tiêu của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính có liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực; thực hiện chính sách nhằm mục đích bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân nên không thể giải quyết hết tất cả cùng một lúc mà phải giải quyết từng bước một. Như vậy, có thể hiểu: Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình tổ chức triển khai thực hiện chính sách đã ban hành vào thực tiễn cuộc sống thông qua hoạt động của các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền và các công cụ quản lý để góp phần hiện thực hóa chính sách, nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra; qua đó phát hiện, khôi phục các quyền và lợi ích hợp pháp của người khiếu nại bị xâm hại bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của công dân và nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước.
1.1.2. Đặc điểm của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Đặc điểm của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình hiện thực hóa các chủ trương, chính sách; sử dụng các công cụ, giải pháp nhất định để thực hiện đảm bảo đúng quy định pháp luật thành những kết quả trên thực tế thông qua hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền và sự tham gia của các tổ chức, cá nhân trong xã hội; tạo nền tảng, tiền đề cho việc công khai minh bạch, dân chủ; tạo niềm tin cho nhân dân vào chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; góp phần ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước.
Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính xem xét, kịp thời giải quyết thông qua thụ lý đơn, kiểm tra, xác minh, kết luận và ban hành quyết định giải quyết khiếu nại hành chính. Qua đó, kịp thời khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của công dân bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính không đúng quy định pháp luật. Đây là một trong những đặc điểm khác biệt giữa thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính với thực hiện các chính sách khác như: Chính sách tài chính, chính sách kinh tế, chính sách an sinh xã hội,…
1.1.3. Vai trò của chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính giúp các nhà hoạch định, tổ chức thực hiện chính sách có sự nhìn nhận khách quan không chỉ đối với thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại mà còn các chính sách khác, như: Chính sách đất đai, chính sách môi trường, chính sách bồi thường thiệt hại, hỗ trợ và tái định cư… Qua đó, đưa ra các giải pháp hữu hiệu dựa trên các kết quả nghiên cứu từ thực tiễn. Kết quả thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là cơ sở, thước đo để đánh giá tổng kết một cách chính xác, khách quan chất lượng, hiệu quả của chính sách giải quyết khiếu nại hành chính đã được cấp có thẩm quyền ban hành.
Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là tiêu chuẩn để những người làm công tác chỉ đạo, quản lý hành chính nhà nước nhận biết được những yếu kém của mình trong các lĩnh vực để kịp thời cải cách, xử lý những hành vi vi phạm sao cho phù hợp nhất.
Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là biện pháp quan trọng và thiết thực để củng cố mối quan hệ giữa công dân với Đảng và Nhà nước. Thông qua công tác giải quyết khiếu nại tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền tự do, dân chủ; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; góp phần giải quyết các vấn đề xung đột, bức xúc trong xã hội. Mặt khác, thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính cũng giúp các cơ quan hành chính nhà nước cải tiến lề lối, tác phong làm việc, thực hành dân chủ; kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật nhằm giữ gìn kỷ cương, trật tự, tạo lòng tin của người dân vào chính quyền và cơ quan quản lý nhà nước, góp phần củng cố và xây dựng bộ máy nhà nước ngày càng trong sạch, vững mạnh, hiệu lực, hiệu quả hơn.
Ngoài ra, thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính còn giúp các cơ quan hành chính nhà nước kịp thời phát hiện những sai sót, hạn chế trong hoạt động của mình để uốn nắn, sửa chữa nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật phù hợp với tình hình thực tiễn của cuộc sống. Hơn thế nữa, việc thực hiện tốt chính sách giải quyết khiếu nại hành chính còn là động lực thúc đẩy công dân tích cực tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa.
1.1.4. Chủ thể thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại
Chủ thể thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính gồm chủ thể trực tiếp và chủ thể gián tiếp.
Nhà nước là chủ thể ban hành các chính sách và đóng vai trò chủ đạo trong việc tổ chức thực hiện các chính sách. Đại diện cho Nhà nước là cán bộ, công chức, cơ quan có thẩm quyền trong bộ máy Nhà nước. Chủ thể tổ chức triển khai thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là cơ quan Nhà nước, đứng đầu là Chính phủ, tiếp đến là các bộ, ngành từ Trung ương đến địa phương và UBND các cấp.
Để hoạch định chính sách chung và nghiên cứu, tham mưu, đề xuất về thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính, Chính phủ giao nhiệm vụ cho Thanh tra Chính phủ chủ trì thực hiện; là cơ quan chịu trách nhiệm chính trước Chính phủ về thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết đơn thư theo quy định của pháp luật. UBND các cấp có trách nhiệm chỉ đạo trực tiếp đến các cơ quan trực thuộc như: Thanh tra, Văn phòng HĐND và UBND, Ban Tiếp công dân, Tài nguyên và Môi trường, Kinh tế – Hạ tầng, Lao động – Thương binh và Xã hội, Trung tâm Phát triển quỹ đất, các cơ quan, đơn vị liên quan.v.v… tham mưu UBND cùng cấp thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính khi được cấp có thẩm quyền giao.
Chủ thể gián tiếp thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, các cá nhân, tổ chức nước ngoài tại Việt Nam cũng là chủ thể thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính như cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định khác.
1.2. Nội dung của thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
1.2.1. Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là việc rất cần thiết, vì quá trình thực hiện chính sách là quá trình phức tạp, diễn ra trong một thời gian dài, vì vậy cần xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách để các cơ quan hành chính nhà nước triển khai thực hiện.
Kế hoạch triển khai thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính bao gồm những nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện chính sách cần đảm bảo dự kiến về hệ thống các cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp; dự kiến về cơ chế trách nhiệm của cán bộ quản lý và công chức thực hiện; số lượng, chất lượng nhân sự tham gia tổ chức thực hiện và cơ chế tác động giữa các cấp thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính.
Thứ hai, xây dựng kế hoạch cung cấp các nguồn vật lực: Dự kiến các trang thiết bị kỹ thuật, cơ sở kiến trúc, nguồn lực tài chính, vật tư văn phòng phẩm,… phục vụ cho việc tổ chức thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính.
Thứ ba, xây dựng thời gian triển khai thực hiện cụ thể là dự kiến về thời gian duy trì và các bước tổ chức triển khai thực hiện chính sách từ khâu tuyên truyền đến khâu sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm. Mỗi bước đều có mục tiêu cụ thể và thời gian dự kiến cần đạt được cho việc thực hiện mục tiêu đó.
Thứ tư, xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách, cụ thể là hình thức, phương thức kiểm tra, giám sát, tiến độ tổ chức thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính.
Thứ năm, xây dựng nội quy, quy chế thực hiện chính sách; trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước; trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền hạn của cán bộ, công chức tham gia tổ chức điều hành chính sách; xây dựng kế hoạch khen thưởng cho các tập thể, cá nhân có thành tích và đưa ra các biện pháp kỷ luật tập thể, cá nhân có vi phạm trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách.
Thứ sáu, dự kiến kế hoạch thực hiện ở cấp nào thì do lãnh đạo cấp đó thông qua. Sau khi quyết định được thông qua, kế hoạch thực hiện chính sách mang giá trị pháp lý và được mọi người chấp hành thực hiện. Việc điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung kế hoạch do cấp có thẩm quyền thông qua kế hoạch quyết định. Các nội dung cụ thể nêu trên nếu được xây dựng một cách chính
xác, hợp lý và bảo đảm tính khả thi thì trong quá trình triển khai thực hiện chính sách sẽ không phải điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung; việc thực hiện chính sách sẽ thuận lợi và đạt hiệu quả cao. [2]
1.2.2. Phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Khi bản kế hoạch được thông qua, cơ quan hành chính nhà nước phải triển khai tổ chức thực hiện. Việc cần làm trước tiên là truyên truyền, vận động nhân dân tham gia thực hiện chính sách. Đây là một trong những hoạt động quan trọng và có ý nghĩa rất lớn trong việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính đối với cơ quan hành chính nhà nước và các đối tượng thực thi chính sách. Thực hiện tốt công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách giúp cho các đối tượng chính sách và mọi người dân tham gia thực hiện hiểu rõ được tính đúng đắn, mục đích, yêu cầu và tính khả thi của chính sách. Qua đó, họ tự giác thực hiện theo yêu cầu quản lý của nhà nước. Đồng thời, phổ biến, tuyên truyền thực hiện chính sách còn giúp cho mỗi cán bộ, công chức có trách nhiệm tổ chức thực thi nhận thức được đầy đủ tính chất, quy mô của chính sách với đời sống xã hội để chủ động tích cực tìm kiếm các giải pháp phù hợp và triển khai thực hiện có hiệu quả kế hoạch tổ chức thực hiện chính sách được giao [2].
Việc làm này cần được đầu tư về chuyên môn nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức, lý luận chính trị, trang thiết bị kỹ thuật,… nhằm nâng cao chất lượng tuyên truyền. Tuy nhiên, trong thực tế nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương do thiếu và yếu về năng lực trong công tác phổ biến, tuyên truyền; hình thức tuyên truyền chưa phong phú, chủ yếu tuyên truyền bằng miệng nên chất lượng không cao, làm cho quá trình thực hiện chính sách bị biến dạng, giảm sút lòng tin của nhân dân vào Nhà nước.
1.2.3. Phân công, phối hợp thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Công tác phân công, phối hợp các cơ quan, đơn vị, địa phương tổ chức thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính theo kế hoạch đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thống nhất phê duyệt. Việc phối hợp phải đảm bảo nguyên tắc tuân theo các quy định của pháp luật, đảm bảo phù hợp với các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đúng theo các quy định của Luật khiếu nại và pháp luật có liên quan. Có sự phân công trách nhiệm cụ thể trong các cơ quan phối hợp nhằm phát huy thế mạnh về chuyên môn của từng cơ quan và sức mạnh tổng hợp của tập thể đối với công tác này. Tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan có cử cán bộ, công chức tham gia phối hợp; phải có biện pháp theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, công chức được phân công phối hợp; nếu có vấn đề vướng mắc phát sinh hoặc vi phạm của cán bộ, công chức thì kịp thời phối hợp với cơ quan chủ trì xem xét giải quyết.
Những công việc cần phối hợp cụ thể như sau: Công tác đối thoại, tiếp công dân; giải quyết khiếu nại; công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khiếu nại; bồi dưỡng nghiệp vụ, tiếp công dân, xử lý đơn khiếu nại và phối hợp trong thi hành các quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật.
Hiệu quả trong công tác thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính phụ thuộc rất nhiều vào việc phân công, phối hợp trong quá trình tổ chức thực hiện và phù hợp với tình hình thực tiễn. Vì vậy, trong quá trình phân công, phối hợp thực hiện chính sách cần phải dựa trên năng lực công tác, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, am hiểu các chính sách, pháp luật có liên quan trong quá trình tham gia xử lý, giải quyết các công việc cụ thể; tránh tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm được phân công.
1.2.4. Duy trì thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Duy trì thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là quá trình làm cho chính sách phát huy tác dụng trong đời sống chính trị xã hội. Muốn duy trì thực hiện chính sách thì phải thống nhất, đồng thuận về mặt nhu cầu và quan điểm giữa chủ thể thực thi chính sách và đối tượng chính sách; sự tương tác và phối hợp giữa các cơ quan trong thực thi chính sách, năng lực của người thực thi chính sách, sự tham gia của xã hội và phải có môi trường tồn tại chính sách. Nếu việc thực thi chính sách gặp phải những khó khăn do môi trường thực tế biến động thì cơ quan nhà nước sử dụng hệ thống công cụ quản lý tác động nhằm mục đích tạo lập môi trường thuận lợi cho việc thực thi chính sách. Đồng thời, chủ động điều chỉnh chính sách cho phù hợp với hoàn cảnh hiện tại [2].
Duy trì chính sách là quá trình làm cho chính sách đó luôn luôn tồn tại và phát huy hết vai trò tác dụng của nó trong môi trường thực tế.
1.2.5. Điều chỉnh chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Trong quá trình thực hiện, do tác động của nhiều yếu tố, chính sách sẽ bộc lộ sự bất cập, hạn chế. Vì vậy, điều chỉnh chính sách là hoạt động cần thiết diễn ra thường xuyên trong tiến trình tổ chức thực hiện chính sách. Nó được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền để cho chính sách ngày càng phù hợp với yêu cầu quản lý và tình hình thực tế. Theo quy định, cơ quan nào ban hành chính sách thì được quyền điều chỉnh, nhưng trên thực tế, việc điều chỉnh các biện pháp, cơ chế chính sách diễn ra rất linh hoạt, vì thế các cơ quan quản lý nhà nước, các ngành, các cấp cần chủ động điều chỉnh biện pháp, cơ chế chính sách để thực hiện sao cho có hiệu quả, miễn là không làm thay đổi mục tiêu của chính sách. Tuy nhiên, khi thực hiện, chỉ được điều chỉnh các biện pháp, cơ chế thực hiện mục tiêu, hoặc bổ sung, hoàn chỉnh mục tiêu theo yêu cầu thực tế với nguyên tắc bất di bất dịch là để chính sách phải tiếp tục tồn tại.
Nếu cần bổ sung hay hoàn thiện mục tiêu chính sách, các cơ quan nhà nước, các ngành, địa phương cần chủ động đề xuất với cơ quan có thẩm quyền ban hành thực hiện. Nếu điều chỉnh mà làm thay đổi mục tiêu của chính sách, có nghĩa là làm thay đổi chính sách, thì coi như chính sách đó không còn tồn tại. Bên cạnh đó, hoạt động điều chỉnh chính sách đòi hỏi phải thật chính xác, hợp lý, không làm sai lệch, biến dạng chính sách, làm cho chính sách trở nên kém hiệu quả, thậm chí xã hội không đồng tình. Muốn vậy, cơ quan hành chính nhà nước các cấp, các ngành phải thường xuyên quan tâm theo dõi, kiểm tra, đôn đốc thực hiện mới kịp thời phát hiện những sai sót để kịp thời điều chỉnh, bổ sung. [2]
1.2.6. Theo dõi, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Khi triển khai thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính, trên thực tế không phải bộ phận nào cũng làm tốt, làm như nhau, vì thế cần có hoạt động theo dõi, kiểm tra, đôn đốc thực hiện chính sách.
Qua theo dõi, kiểm tra, đôn đốc thực hiện chính sách nếu phát hiện có những sơ hở, thiếu sót trong quản lý, tổ chức thực hiện thì cần đề xuất các giải pháp chấn chỉnh việc thực hiện, điều chỉnh các biện pháp, cơ chế chính sách kịp thời để góp phần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả chính sách giải quyết khiếu nại hành chính.
Đôn đốc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính là hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền thực hiện, thông qua các công cụ hữu ích nhằm làm cho các chủ thể nỗ lực nhiều hơn để hoàn thành nhiệm vụ, vừa phòng chống những hành vi vi phạm quy định trong quá trình thực hiện chính sách. [2]
1.2.7. Tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính
Thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính được tiến hành liên tục, thường xuyên trong thời gian duy trì chính sách. Trong quá trình đó có thể đánh giá từng phần hay toàn bộ kết quả thực hiện chính sách, trong đó đánh giá toàn bộ được thực hiện sau khi kết thúc chính sách. Tổng kết, đánh giá trong việc thực hiện chính sách được hiểu là quá trình xem xét, kết luận về chỉ đạo, điều hành và chấp hành chính sách của các đối tượng thực thi chính sách [2].
Qua công tác đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm việc thực hiện chính sách giải quyết khiếu nại hành chính cần tổng hợp những hạn chế, bất cập không phù hợp với thực tiễn để đưa ra các đề xuất, kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ, Thanh tra Chính phủ trong việc hoạch định, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện chính sách một cách hiệu quả hơn.
E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN VIEN HAN LAM\VIEN HAN LAM DOT 11\SAU BAO VE\DOT 1/ THAI THI KIM OANH
