Cải cách hành chính theo cơ chế một cửa từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cải cách hành chính là là nội dung tất yếu nền hành chính, được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm. CCHC ở nước ta được Đảng và Nhà nước ta được quan tâm đến hành chính dân chủ, minh bạch, chuyên nghiệp hiện đại. CCHC bảo đảm thực hiện đổi mới đất nước, kinh tế, xây dựng KTTT định hướng XHCN; hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền dân chủ, bảo đảm quyền con người và hội nhập nền kinh tế quốc tế.Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 38/CP cải cách TTHC trong giải quyết công việc của công dân và tổ chức, tạo một bước đột phá lớn trong việc thực hiện đơn giản hóa TTHC góp phần trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế Nhà nước. Tiếp đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành một loạt các văn bản liên quan đặt biệt là Nghị quyết 30c/2011/NQ-CP của Chính phủ ngày 08/11/2020 ban hành chương trình tổng thể cải cách hành chính năm 2011-2020 và Nghị định 61/2018/NĐ-CP về thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết thủ tục hành chính. Thủ tướng Chính phủ ban hành Đề án “Đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức” ban hành kèm theo Quyết định số 1557/QĐ-TTg ngày 18/10/2012.
Hiện nay trong cả nước và tỉnh Quảng Nam, tại các cơ quan quản lý nhà nước đặc biệt là UBND các cấp đã và đang mô hình “một cửa” trong CCHC được nhân rộng. Hòa chung vào công cuộc CCHC trong cả nước và các địa phương của tỉnh Quảng Nam, UBND huyện Thăng Bình cũng đã tiến hành triển khai cơ chế “một cửa” đồng loạt tại cấp huyện và 22 xã, thị trấn vào tháng 8 năm 2009. Trên cơ sở học hỏi mô hình của các huyện bạn đã triển khai có hiệu quả, chuẩn bị tốt về mặt cơ sở vật chất và tuyển chọn đội ngũ CBCC nhiệt tình, có trình độ chuyên môn. Bộ phận “một cửa” của UBND huyện trực thuộc quản lý của Văn phòng HĐND & UBND huyện hoạt động độc lập, mang lại hiệu quả cao, được đông đảo nhân dân đồng thuận và ủng hộ. Bên cạnh những kết quả đạt được như TTHC được công khai, hạn chế tình trạng gây phiền hà cho tổ chức, công dân; nâng cao tinh thần trách nhiệm, trình độ chuyên môn của cán bộ, công chức được nâng lên nhưng vẫn còn những tồn tại hạn chế nhiều vấn đề thủ tục hành chính còn rườm rà, chồng chéo, gây khó khăn cho trong quá trình giải quyết hồ sơ cho công dân, tổ chức. Những hạn chế này, cần phải được khắc phục để thay đổi thực tiễn địa phương. Để hiểu rõ một cách cụ thể, lý giải những vấn đề đang còn khúc mắc do những bất cập hiện nay ở công tác hành chính gây ra hiện nay và nhận thức được thực trạng cũng như vai trò và ý nghĩa và tầm quan trọng đó, tôi nhận thấy việc hoàn thiện công tác cải cách hành chính là vấn đề cấp thiết. Xuất phát từ lí do đó, tác giả lựa chọn nội dung:
“Cải cách hành chính theo cơ chế một cửa từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam” làm đề tài nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần hoàn thiện hướng cải cách hành chính, qua đó góp phần tạo động lực phát triển kinh tế chính trị của huyện Thăng Bình và tỉnh Quảng Nam trong thời gian tới và góp phần làm tiêu điểm cho việc đi đầu của Quảng Nam.
Với mong muốn hoàn thiện kiến thức ở trường, áp dụng có hiệu quả vào công tác quản lý hành chính của bản thân hiện đang trực tiếp công tác, đóng góp ý kiến để nâng cao chất lượng mô hình “một cửa” đang được thực hiện tại huyện Thăng Bình. Do kinh nghiệm và thời gian nghiên cứu có hạn của bản thân còn hạn chế nên không tránh khỏi những sai sót. Vì vậy tác giả rất mong được sự đóng góp ý kiến của thầy cô và các bạn để bài luận văn của mình thêm hoàn thiện.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
– Những lý luận và thực tiễn về TTHC theo cơ chế “một cửa”.
– Phân tích, đánh giá thực trạng và cải cách thủ tục hành chính cho việc xác định nguyên nhân của từng mặt hạn chế chủ yếu còn tồn tại của mô hình “một cửa” đang vận hành hiện nay ở UBND huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề xuất một số giải pháp mục tiêu cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả của công tác cải cách TTHC theo cơ chế “một cửa”, phục vụ cho công tác quản lý và điều hành hoạt động phù hợp với thực tiễn tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
– Các quy phạm pháp luật về giải quyết TTHC đối với các công việc liên quan đến quyền lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, tập trung nghiên cứu các Nghị định của chính phủ, quy định về kiểm soát TTHC, các quyết định của Thủ tướng chính phủ về giải quyết TTHC theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông hiện đại và các quy định về giải quyết TTHC do cơ quan Nhà nước cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung Ương ban hành theo thẩm quyền.
– Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quan hệ phát sinh từ thực tiễn thực hiện pháp luật về giải quyết TTHC của cơ quan nhà nước cấp huyện và tình hình cải cách hành chính theo cơ chế một cửa.
– Những thủ tục hành chính được giải quyết tại UBND huyện Thăng Bình và cơ chế phối hợp giũa các cơ quan, phòng, ban chức năng qua mô hình “một cửa”. Tổng hợp tình hình thực tiễn để cung cấp những căn cứ chính xác cho việc đánh giá hiệu quả hoạt động cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” ở địa phương. Đồng thời, nghiên cứu thêm những quy trình xử lý và giải quyết thủ tục hành chính ở các địa phương khác để có cái nhìn tổng quát hơn về CCHC và giải quyết thủ tục hành chính đang áp dụng trong thực tế.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
– Phạm vi về không gian: Đề tài được tiến hành nghiên cứu tại bộ phận một cửa của Ủy ban nhân dân huyện Thăng Bình.
– Về thời gian: Luận văn nghiên cứu các báo cáo, tài liệu thứ cấp giai đoạn 2015-2020; nghiên cứu số liệu điều tra tại thời điểm cuối năm 2020.
– Về nội dung: Trong khuôn khổ giới hạn của một luận văn thạc sỹ, luận văn không nghiên cứu về pháp luật quy định TTHC nói chung, tác giả tập trung nghiên cứu pháp luật về giải quyết TTHC và thực tiễn thực thi pháp luật của các cơ quan huyện Thăng Bình đối với thủ tục liên quan đến quyền và lợi ích của tổ chức cá nhân.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước qui định về CCHC, trực tiếp là cải cách TTHC theo cơ chế một của. Luận văn dựa trên phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để tìm ra mối liên hệ giữa các hiện tượng nhằm đánh giá các vấn đề nghiên cứu một cách khoa học, nhằm tạo được sự logic cho luận văn. Đánh giá và phân tích những thuận lợi, khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại huyện Thăng Bình. Từ đó đề xuất giải pháp đổi mới cải cách hành chính theo cơ chế một cửa tại huyện Thăng Bình.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
– Phương pháp thống kê thu thập số liệu: Số liệu được thu thập tại Bộ phận Văn phòng một cửa của huyện Thăng bình, các phòng TM&MT, Tài chính- Kế hoạch, Lao động thương binh xã hội, Tư pháp, Chi cục Thống kê và 22 xã, thị trấn thuộc huyện (Xã Bình Minh, Bình Dương, Bình Hải, Bình Nam, Bình Sa, Bình Đào, Bình Giang, Bình Lãnh, Bình Quý, Bình Triều, Bình Nguyên, Bình Chánh, Bình Trung, Bình Phục, Bình Định Bắc, Bình Định Nam, Bình Trị, Bình An, Bình Phú, Bình Tú, Bình Lãnh, Thị trấn Hà Lam) về các qui trình giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến 5 lĩnh vực được thực hiện ở Văn phòng một cửa. Về các tiêu chí đánh giá chất lượng, mức độ hình thành công việc của cán bộ, công chức: giới tính, cơ cấu tuổi, như trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ để mô tả thực trạng công việc và đánh giá hiệu quả công việc của cán bộ, công chức.
– Phương pháp điều tra xã hội học: Đề tài sử dụng thu thập thông tin bằng bảng hỏi, phương pháp phỏng vấn ngẫu nhiên, lập phiếu điều tra.
– Đối tượng điều tra:
+ Tiến hành điều tra 5 phòng thuộc lĩnh vực phải giải quyết thủ tục hành chính tại Bộ phận một cửa của huyện Thăng Bình.
+ Tổng số phiếu phát ra 100 phiếu, trong đó cán bộ, công chức 50 phiếu (mẫu phiếu điều tra được đính kèm tại phụ lục 2), công dân và tổ chức tới làm việc tại Bộ phận một cửa và các xã, thị trấn 50 phiếu (mẫu phiếu điều tra được đính kèm tại phụ lục 1).
+ Phương thức phát phiếu: Phát phiếu trực tiếp cho đối tượng cần điều tra.
– Phương pháp: quan sát đối tượng để thu thập thông tin về hành động, biểu hiện thái độ, điều kiện, cơ sở vật chất làm việc của CBCC xã, thị trấn.
– Phương pháp phỏng vấn: Trong phạm vi đề tài, tác giả tập trung phỏng vấn Trưởng phòng Nội vụ, Phó chánh Văn phòng HĐND & UBND phụ trách Bộ phận Một cửa, chuyên viên phòng Nội vụ phụ trách cán bộ, công chức, Chủ tịch các xã, thị trấn và người dân để làm rõ thực trạng chất lượng giải quyết thủ tục hành chính tại Bộ phận một cửa; làm rõ thực trạng và chất lượng CBCC, nhận và trả kết quả tại Bộ phận một cửa của huyện và xã, tìm ra nguyên nhân của thực trạng để từ đó đề ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng CBCC thực hiện nhiệm vụ nhận và trả kết quả tại Bộ phận một cửa của huyện và xã.
Ngoài ra tác giả còn sử dụng một số phương pháp như phương pháp thu thập số liệu và tài liệu thứ cấp. Nguồn số liệu: Qua các báo chí, tạp chí, Website hành chính huyện, các dự án nghiên cứu, đề tài, tài liệu hội thảo có liên quan đến luận văn, các báo cáo tổng kết về cải cách hành chính giai đoạn 2015-2020, về tình hình cán bộ công chức viên chức Phòng nội vụ huyện Thăng Bình và số liệu điều tra thực tế. Tác giả đã sử dụng phương pháp phân tích, thống kê, so sánh và tổng hợp, nghiên cứu các lý thuyết, khảo sát tình hình thực tiễn để nghiên cứu các nhóm đối tượng nêu trên.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
– Phân tích thực trạng công tác cải cách thủ tục hành chính theo Đề án cơ chế một cửa, một cửa liên thông hiện đại.
– Đánh giá thực trạng của công tác cải cách và giải pháp đổi mới cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại UBND huyện Thăng Bình qua đó xác định nguyên nhân của những thành công và hạn chế, chỉ ra những vấn đề cần giải quyết.
– Đề xuất phương hướng và một số giải pháp tiếp tục giai đoạn tiếp theo thực hiện cơ chế một cửa trong giải quyết các thủ tục hành chính và nâng cao tác phong giao tiếp ứng xử của cán bộ, công chức đối với các tổ chức, cá nhân, công dân trong điều kiện phát triển của huyện Thăng Bình.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn này là một công trình nghiên cứu, đánh giá tương đối và toàn diện về CCHC cấp huyện. Kết quả của luận văn có thể góp phần hoàn thiện CCHC theo cơ chế “một cửa” tại chính quyền cấp quận, huyện trên cả nước.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục thì nội dung của Luận văn bao gồm 3 chương chính:
Chương 1: Những vấn đề chung về cải cách hành chính và cơ chế “một cửa”
Chương 2: Thực trạng cải cách hành chính theo cơ chế “một cửa” từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
Chương 3: Các giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính theo cơ chế “một cửa” từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH
1.1. Cải cách hành chính và sự cần thiết đẩy mạnh cải cách hành chính
1.1.1. Khái niệm về cải cách hành chính
Theo nghĩa rộng, CCHC là một quá trình thay đổi cơ bản, lâu dài, liên tục bao gồm cơ cấu quyền lực hành pháp và tất cả các hoạt động ý thức của bộ máy nhà nước nhằm đạt được sự hợp tác giữa các bộ phận phụ trách và cá nhân vì mục đích chung của cộng đồng và các nguồn lực để tạo ra những hiệu lực, hiệu quả trong quản lý và các sản phẩm phục vụ nhân dân thông qua những phương thức tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước. CCHC còn được hiểu theo nghĩa này là những thay đổi thiết kế có chủ đích nhằm cải tiến một cách cơ bản các hoạt động quản lý của bộ máy hành chính nhà nước.
CCHC theo nghĩa hẹp, được hiểu như là một quá trình thay đổi nhằm nâng cao năng lực, hiệu lực và hiệu quả hành chính nhà nước, cải tiến phướng thức, tổ chức, chế độ và phương pháp hành chính cũ để xây dựng chế độ và phương thức hành chính nhà nước mới trong lĩnh vực quản lý của bộ máy nhà nước.
Theo tài liệu của Liên Hợp Quốc (1971) thì CCHC là những cố gắng có chủ đích nhằm đưa những thay đổi cơ bản cho hệ thống hành chính nhà nước thông qua cải cách có hệ thống hoặc phương thức để cải tiến ít nhất một trong bốn yếu tố cấu thành của nền hành chính công: Cải cách thể chế, cơ cấu tổ chức, nhân sự và tài chính công.
Theo Bộ Nội vụ: CCHC là sự thay đổi có kế hoạch cụ thể, mục tiêu nhất định, được xác định bởi cơ quan hành nhà nước có thẩm quyền;
CCHC là tạo ra sự thay đổi các yếu tố cấu thành của nền hành chính nhà nước nhằm làm cho các cơ quan hành chính nhà nước hoạt động có hiệu lực, hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân và xã hội tốt hơn.
CCHC không làm thay đổi bản chất cơ bản hệ thống hành chính nhà nước, mà chỉ làm cho hệ thống này trở nên có hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn so với trước.
1.1.2. Khái niệm về cải cách thủ tục hành chính
Khái niệm thủ tục hành chính về mặt thuật ngữ, nghĩa của từ thủ tục được các từ điển giải thích nhưng có sự khác biệt nhất định chẳng hạn thủ tục là những việc cụ thể phải làm theo một trình tự quy định để tiến hành một công việc có tính chất chính thức thủ tục là cách thức tiến hành một công việc với nội dung và trình tự nhất định theo quy định của cơ quan nhà nước. Từ điển Hán Việt của giáo sư Đào Duy Anh quan niệm “thủ tục là các trình tự và phương pháp làm việc” [1, tr.441], đại từ điển tiếng Việt thủ tục được hiểu là “cách thức đã định để thực hiện một hoạt động.
Trong giáo trình “Hành chính học đại cương” do giáo sư Đoàn Trọng Truyến chủ biên, khái niệm TTHC được trình bày một cách cụ thể hơn: Thủ tục hành chính là trình tự về thời gian, không gian và là cách thức giải quyết công việc của cơ quan hành chính nhà nước, nhà nước trong mối quan hệ với cơ quan tổ chức cá nhân công dân.
Thủ tục hành chính có thể hiểu: “TTHC là một loại quy phạm pháp luật quy định trình tự thời gian, không gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ máy nhà nước, là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nước trong mối quan hệ với các cơ quan, tổ chức và cá nhân công dân”
1.1.3. Đặc điểm, vai trò, phạm vi cải cách hành chính:
– Hoạt động hành chính nhà nước đóng vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo trật tự xã hội, duy trì sự phát triển của xã hội theo định hướng của nhà nước, hiện thực hóa mục tiêu chính trị của đảng cầm quyền đại diện cho lợi ích của giai cấp cầm quyền trong xã hội.
Chính vì thế, CCHC nhà nước không phải là tự thân mà nhằm tăng cường hiệu lực và hiệu quả quản lý của bộ máy hành chính nhà nước trong quá trình quản lý đời sống xã hội, là quản lý, định hướng và điều tiết sự phát triển nền kinh tế – xã hội; duy trì trật tự xã hội theo mong muốn của Nhà nước.
CCHC nhà nước trở thành một trong những đòi hỏi những khách quan của sự phát triển và đổi mới của xã hội. Khẳng định được tầm quan trọng của việc CCHC với tư cách là một bộ phận không thể tách rời và quyết định sự thành công của sự đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã xác định: CCHC là một trong những nội dung trọng tâm của công cuộc đổi mới và cải cách nhà nước theo hướng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
* Vai trò của CCHC:
Thứ nhất, việc xây dựng kế hoạch CCHC giúp các tổ chức, đơn vị xác định được rõ mục tiêu, kết quả của CCHC cần đạt được trong từng giai đoạn, đồng thời xác định được cách thức tổ chức thực hiện các nhiệm vụ CCHC để đạt được mục tiêu đề ra. Việc xây dựng kế hoạch cũng giúp tổ chức, đơn vị bố trí sử dụng và phối hợp các nguồn lực một cách hợp lý và có hiệu quả trong thực hiện các nhiệm vụ CCHC. Thông qua đó, giảm thiểu được sự trùng lắp, chồng chéo và lãng phí về nguồn lực phục vụ công tác CCHC.
Thứ hai, công tác theo dõi và đánh giá CCHC một mặt giúp các tổ chức, đơn vị phối hợp các nguồn lực, các hoạt động của các cá nhân cũng như các bộ phận một cách nhịp nhàng trong thực hiện nhiệm vụ được giao. Mặt khác, công tác này cũng giúp các tổ chức, đơn vị có thể kiểm soát được tiến độ thực hiện, đánh giá được chất lượng và kết quả thực hiện CCHC.
Thứ ba, quản lý công tác CCHC có hiệu quả giúp tổ chức, đơn vị xác định được trách nhiệm của bộ phận và cá nhân trong thực thi nhiệm vụ CCHC, thông qua đó đánh giá được kết quả hoàn thành nhiệm vụ được giao của CBCCVC trong quản lý thực hiện các nhiệm vụ CCHC.
* Phạm vi CCHC:
– Phạm vi nghiên cứu CCHC tại bộ phận một cửa từ thực tiễn UBND huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam với 6 nội dung sau:
+ Cải cách thể chế hành chính.
+ Cải cách thủ tục hành chính.
+ Cải cách bộ máy hành chính.
+ Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
+ Tập trung công tác Cải cách tài chính công.
+ Thực hiện Hiện đại hóa nền hành chính.
1.1.4. Sự cần thiết tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính
Thủ tục hành chính có một ý nghĩa to lớn trong việc thực hiện các lợi ích xã hội, nó đảm bảo kết hợp hài hòa lợi ích Nhà nước, tập thể và cá nhân cũng như quyền ưu tiên các lợi ích. Với vai trò là một bộ phận quan trọng của thể chế hành chính, là một trong những mục tiêu mà cải cách hành chính nhà nước đặt ra trong chương trình cải cách tổng thể hành chính Nhà nước.
Xây dựng và vận dụng một cách hợp lý thủ tục hành chính sẽ sáng tạo trong việc thực hiện các quyết định quản lý đã thông qua, đem lại nhiều hiệu quả thiết thực cho Nhà nước và công dân. Ở những nơi thủ tục hành chính không vận dụng hợp lý do những căn bệnh cửa quyền, quan liêu nếu chưa được khắc phục. Ngược lại, ở nơi nào thực hiện giảm nhẹ các thủ tục hành chính, tập trung vào “một cửa” để giải quyết yêu cầu của dân thì ở đó hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước được nâng lên rõ rệt, công việc được giải quyết nhanh chóng, thuận lợi và ở đó lòng tin của nhân dân vào cơ quan nhà nước được khôi phục, củng cố và nâng cao.
Bên cạnh đó, cải cách thủ tục hành chính nói riêng và cải cách hành chính nói chung là một nhu cầu tất yếu của mọi quốc gia. Ở Việt Nam, do yêu cầu đổi mới của Đảng từ đại hội Đảng lần thứ VI đến nay đã đặt ra nhiệm vụ phải đổi mới một cách tổ chức và phương thức hoạt động của hệ thống chính trị, thực hiện một cuộc cải cách lớn các cơ quan nhà nước với trọng tâm là xây dựng hệ thống hành pháp và quản lý hành chính nhà nước từ trung ương đến cơ sở, có đủ quyền lực, năng lực, hiệu lực và hiệu quả.
Xuất phát từ những lý do trên đây, Đảng và Nhà nước ta luôn coi cải cách hành chính là một trong những nhiệm vụ và mục tiêu quan trong hàng đầu cần đẩy mạnh thực hiện và tiếp tục cần đẩy mạnh hơn nữa công tác cải cách thủ tục hành chính trong thời kỳ hội nhập để tạo ra môi trường pháp lý thông thoáng, nâng cao tính cạnh tranh về môi trường đầu tư của Việt Nam so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông” là một trong những giải pháp để cải cách hành chính mà Nhà nước ta hướng tới và được cụ thể hóa trong nhiều văn bản pháp lý như Nghị quyết số 38/CP ngày 4-5-1994; Quyết định 181/2003/QĐ-TTg ngày 4-9-2003 ban hành thực hiện cơ chế “một cửa” tại cơ quan hành chính Nhà nước tại địa phương.
1.2.1. Khái niệm
Cơ chế “một cửa” là một trong những giải pháp đổi mới phương thức làm việc của cơ quan nhà nước ở các địa phương, nhằm tạo sự chuyển biến cơ bản trong những mối quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức, công dân.
Nhận rõ những mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng của CCHC, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 38/CP là hướng đến sự giải quyết tốt hơn các hồ sơ của công dân, tổ chức, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp. Cơ chế “một cửa” ra đời và được thí điểm nhân rộng trên cả nước. Cải cách theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính gắn với việc thực hiện cơ chế “một cửa”, được triển khai mạnh mẽ và rộng rãi trong quá trình thực hiện Chương trình tổng thể CCHC nhà nước theo giai đoạn 2001 – 2010 định hướng giai đoạn 2010 – 2020. Từ chủ trương đó, Quyết định số 181/2003/QĐ-TTg ngày 4/9/2003 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Quy chế cơ chế “một cửa” tại cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương ra đời, đã tạo ra một bước giải quyết công việc hiệu quả cho công dân, tổ chức, đã thể chế hóa những mối quan hệ giữa chính quyền và công dân thông qua cơ chế “một cửa”. Khi cơ chế “một cửa” ra đời, thay vì việc công dân tổ chức khi muốn giải quyết hồ sơ hành chính thì phải tự mình đi liên hệ với nhiều bộ phận chuyên môn khác nhau của cơ quan hành chính nhà nước thì nay công dân, tổ chức chỉ cần tới Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của cơ quan hành chính nhà nước thuộc lĩnh vực chuyên môn đó nộp hồ sơ và nhận phiếu hẹn chờ ngày nhận kết quả hồ sơ, còn các công việc liên hệ làm việc với các phòng ban chuyên môn thì thuộc trách nhiệm của cơ quan hành chính tiếp nhận hồ sơ đó. Cơ chế “một cửa” được nhân dân đồng tình hoan nghênh, hưởng ứng do hiệu quả tích cực của cơ chế này đêm lại.
1.2.2. Nguyên tắc thực hiện cơ chế “một cửa”
Thứ nhất, thủ tục hành chính nhà nước đã đơn giản, rõ ràng và theo đúng pháp luật.
Thứ hai, công khai tất cả các thủ tục hành chính, về mức thu phí, lệ phí, giấy tờ, hồ sơ và thời gian giải quyết hồ sơ của tổ chức, cá nhân.
Thứ ba, Tiếp nhận hồ sơ của công dân, tổ chức và trả kết quả tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả.
Thứ tư, Đảm bảo giải quyết tốt công việc nhanh chóng, thuận tiện cho tổ chức, cá nhân.
Thứ năm, Bảo đảm sự phối hợp trong giải quyết công việc giữa các bộ phận, các ngành của cơ quan hành chính nhà nước để giải quyết hồ sơ của tổ chức, cá nhân.
1.2.3. Phạm vi và quy trình thực hiện cơ chế “một cửa”
Cơ chế “một cửa” được áp dụng tại khoản 1 Điều 3 của Quy chế ban hành kèm theo Quyết định số 93/2007/QĐ-TTg.
* Quy trình giải quyết hồ sơ hành chính theo cơ chế một cửa
– Tổ chức, cá nhân có yêu cầu giải quyết hồ sơ, công việc liên hệ, nộp hồ sơ tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của cơ quan hành chính nhà nước theo quy định.
– CBCC làm việc tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả có trách nhiệm xem xét, kiểm tra hồ sơ của tổ chức, cá nhân:
+ Trường hợp nội dung yêu cầu của tổ chức, cá nhân không thuộc thẩm quyền giải quyết thì hướng dẫn cho tổ chức, cá nhân đến đúng cơ quan có thẩm quyền giải quyết;
+ Trường hợp hồ sơ công việc chưa đúng, chưa đủ theo quy định thì hướng dẫn bổ sung cụ thể một lần, đầy đủ để cho tổ chức, cá nhân bổ sung, hoàn chỉnh.
– Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả có trách nhiệm xem xét, xử lý hồ sơ theo đúng quy trình sau:
+ Trình lãnh đạo để giải quyết theo đúng thẩm quyền;
+ Trực tiếp liên hệ với các cơ quan, đơn vị liên quan để giải quyết hồ sơ, công việc. Các cơ quan, đơn vị liên quan có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ yêu cầu giải quyết theo đúng thẩm quyền, đúng thời gian quy định:
+ CBCC nhận kết quả, trả lại cho tổ chức, cá nhân, thu phí, lệ phí theo quy định.
1.3. Kinh nghiệm cải cách hành chính theo hướng hiện đại tại một số địa phương trong cả nước
1.3.1. Cải cách hành chính theo cơ chế “một cửa” tại UBND huyện Quế Sơn
Quế Sơn là huyện trung du của tỉnh Quảng Nam, toàn huyện có 13 đơn vị hành chính, tổng diện tích tự nhiên của huyện: 257,46 km2. Cũng như các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Quảng Nam, huyện Quế Sơn đã tiến hành CCHC theo hướng công khai, đơn giản, thuận tiện, không còn phiền hà, sách nhiễu, trước hết đối với các TTHC liên quan đến đăng ký và cấp giấy phép kinh doanh, địa chính, xây dựng, nhà ở, công chứng, Lao động – Thương binh và Xã hội hoàn thiện về cơ bản thể chế quản lý nhà nước trên địa bàn theo luật định.
* Giai đoạn 2010-2015, trước những yêu cầu của tình hình mới và nhiệm vụ được đặt ra trong bối cảnh xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, nâng cao quyền làm chủ của nhân dân, huyện Quế Sơn cũng như các huyện, thị, thành khác của tỉnh Quảng Nam đòi hỏi phải xây dựng bộ máy hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chính quy, hiện đại, nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở, đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng.
Thực hiện Quyết định 181/QĐ-TTg ngày 04/9/2003 của Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số 2229/QĐ-UBND ngày 09/7/2012 của UBND tỉnh Quảng Nam, trên cơ sở đó UBND huyện Quế Sơn đã ban hành các văn bản triển khai thực hiện giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” và quyết định thành lập bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thuộc văn phòng HĐND và UBND huyện; ban hành Quy chế về tổ chức và hoạt động của bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thuộc Văn phòng HĐND và UBND huyện. Quy nghiên cứu, khảo sát về cơ cấu tổ chức, quy trình, thủ tục giải quyết là giống nhau dựa trên sự hướng dẫn và chỉ đạo của UBND tỉnh Quảng Nam.
Qua quá trình triển khai cải cách hành chính theo cơ chế ”một cửa”; hoạt động của bộ phận một cửa đến nay từng bước đã đi vào ổn định, bước đầu đã giải quyết tốt, nhanh, gọn, thuận tiện với thủ tục hành chính ở một số lĩnh vực đã đơn giản hơn, rõ ràng hơn, đúng theo quy định của pháp luật đáp ứng được mục đích đề ra. Từ khi triển khai đưa vào hoạt động đến nay, mỗi ngày lượng công dân, tổ chức và doanh nghiệp đến liên hệ giải quyết hồ sơ công việc là 150-200 lượt/người/ngày.
Thời gian giải quyết các thủ tục hành chính đối với yêu cầu của một lượt khách hàng được rút ngắn, đặc biệt là trong lĩnh vực đất đai, trước đây công dân phải đi lại 12 lượt thì đến nay chỉ còn đi lại 3 lượt, cấp phép xây dựng rút ngắn từ 15 ngày xuống còn 13 ngày, đăng ký kinh doanh giảm được 1 ngày; các kiến nghị, yêu cầu hướng dẫn trình tự thủ tục được giải quyết kịp thời, tại chỗ theo tinh thần công khai, bình đẳng góp phần giảm thiểu được thời gian và công sức đi lại của người dân.
Thực hiện Chỉ thị số 34/2008/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, huyện đã thực hiện việc chuyển công văn, giấy tờ qua mạng Internet giữa các cơ quan cấp trên và cấp dưới tạo điều kiện thuận lợi và giảm bớt khó khăn cho cán bộ văn thư. Việc làm này góp phần tiết kiệm thời gian cũng như kinh phí in ấn văn bản, bởi chỉ cần trang văn bản gốc được đưa lên mạng thì các cơ quan, tổ chức liên quan đều có thể tải về máy tính để xem hoặc thực hiện. UBND huyện đã áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2000 vào cuối năm 2009. Đồng thời công khai các thủ tục hành chính trên trang web của huyện và tỉnh, người dân chỉ cần kích chuột, lướt vào trang Web là có thể tìm hiểu, tra cứu hồ sơ, quy trình, trình tự thủ tục và thời gian thực hiện theo từng lĩnh vực mà huyện đang thực hiện.
Lập bảng niêm yết công khai các thủ tục, phí, lệ phí, biểu mẫu hoá các giấy tờ, về quyền, nghĩa vụ của tổ chức, công dân, nội quy, quy tắc ứng xử, trách nhiệm của CBCC trong thực thi công vụ, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân trong giải quyết hồ sơ, đồng thời tạo điều kiện cho tổ chức, công dân giám sát hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước.
CBCC của bộ phận một cửa đã chuyển từ hình thức hoạt động kiêm nhiệm sang chuyên trách, dưới sự quản lý của trưởng bộ phận là Phó Chánh văn phòng HĐND- UBND huyện. Bộ phận một cửa vẫn thuộc sự quản lý của Văn phòng nhưng hoạt động độc lập, rõ rang và có cơ chế minh bạch. Trình độ, năng lực chuyên môn của CBCC được nâng cao và chuyên nghiệp hơn, có khả năng giao tiếp ứng xử khéo léo, đúng mực. Ngoài ra CBCC làm việc tại bộ phận một cửa được trang bị đồng phục, đeo thẻ, được trang bị các phương tiện làm việc hiện đại và trợ cấp đặc biệt (500.000 đồng/tháng). Chính vì vậy, đã động viên được tinh thần làm việc của họ, thái độ, tác phong, trách nhiệm với công việc được nâng cao.
Tuy nhiên bên cạnh đó cũng còn những tồn tại, đó là:
Trên bàn làm việc của cán bộ, công chức phụ trách tiếp nhận hồ sơ chưa có biển ghi họ tên công chức.
Việc niêm yết số biểu mẫu giấy tờ, phụ lục, bảng thu phí, lệ phí chưa đảm bảo, khổ giấy A4, phôtô treo không chắc chắn.
– Kết quả giải quyết hồ sơ cho tổ chức, công dân vẫn còn thấp so với yêu cầu đề ra. Nhiều hồ sơ giải quyết trễ hẹn, như lĩnh vực đất đai, xây dựng, chính sách cho đối tượng người có công.
– Ý thức trách nhiệm thực thi công vụ, thái độ phục vụ nhân dân của một số bộ phận cán bộ, công chức làm việc tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả chưa quan tâm đến thời hạn trả hồ sơ cho tổ chức, công dân dẫn đến hồ sơ tồn đọng, kéo dài, một số trường hợp còn sách nhiễu, gây phiền hà cho công dân. Một vài cán bộ, công chức tại bộ phận “một cửa” kinh nghiệm và năng lực còn hạn chế trong giải thích, tiếp nhận hồ sơ của công dân, dẫn đến công dân không được thỏa đáng, làm ảnh hưởng đến thời gian đi lại của công dân nhiều lần.
– Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động của bộ phận “một cửa” chưa được quan tâm hỗ trợ đầy đủ. Công khai thủ tục hành chính tại bộ phận “một cửa” chưa được tốt theo yêu cầu, như không đầy đủ, thiếu thông tin, không cập nhật kịp thời các quy định mới.
1.3.2. Cải cách hành chính của thành phố Tam Kỳ
CCHC là có tác động một cách mạnh mẽ, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của Thành phố Tam Kỳ. Qua quá trình thực hiện cải cách hành chính, Tam Kỳ đã rút ra một số bài học kinh nghiệm có ảnh hưởng quyết định đến thành công của công tác này, công tác CCHC giai đoạn 2011-2015 qua 5 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 30c/NQ-CP của Chính phủ và Chương trình CCHC Nhà nước giai đoạn 2011-2020, nhiều chính sách, giải pháp đột phá, sáng tạo trong CCHC được áp dụng.
Tiếp tục rà soát, sửa đổi và hoàn thiện hệ thống thể chế quản lý hành chính của thành phố trên nguyên tắc đảm bảo tính thống nhất và chấp hành các chủ trương, chính sách, pháp luật của Trung ương; cải cách TTHC tập trung đơn giản hóa các thủ tục thuộc lĩnh vực: đầu tư, đất đai, xây dựng, thuế, y tế, giáo dục, hộ khẩu, việc làm. Đổi mới phương án triển khai dịch vụ hành chính công theo hướng nhanh gọn, đơn giản, liên thông, hiện đại gắn với trực tuyến. Thường xuyên theo dõi, đánh giá chất lượng dịch vụ hành chính công đặt biệt là sự tham gia của tổ chức, công dân. Xây dựng và nâng cao chất lượng “Trung tâm một cửa điện tử thành phố” hiện đại hóa nền hành chính tại trung tâm hành chính Thành phố.
Xây dựng đội ngũ CBCC gắn với vị trí việc làm; tổ chức thi tuyển công chức, viên chức một cách công khai, công bằng cạnh tranh đề bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo, quản lý.
Đề ra phương thức đánh giá CBCC theo kết quả giải quyết công việc, gắn với cơ chế trả thu nhập và khen thưởng đối với những CBCC hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Đưa tin học hóa vào các quy trình nội bộ cơ quan hành chính nhà nước, trong mọi giao dịch với các cơ quan hành chính khác và với tổ chức, cá nhân, đặc biệt là hành chính công, dịch vụ công. Công bố và niêm yết tất cả các danh mục dịch vụ hành chính công trực tuyến trên cổng thông tin điện tử của cơ quan hành chính nhà nước. Hình thành các cơ sở dữ liệu chung, phục vụ cho công tác quản lý hành chính nhà nước mang tính chất liên ngành, liên cấp; Hệ thống một cửa điện tử được triển khai tại các phòng, ban, ngành và UBND phường; tích hợp và liên thông, liên kết đồng bộ vào cổng thông tin điện tử Thành phố.
Để đạt được mục tiêu đã đề ra như đã nêu ở trên, Tam Kỳ đã tập trung vào công tác xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá, xếp hạng chất lượng cung ứng dịch vụ công của các đơn vị sự nghiệp công; lấy kết quả triển khai cải cách hành chính và chất lượng cung ứng dịch vụ công làm tiêu chí bắt buộc để đánh giá thi đua, khen thưởng và bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo, quản lý….Với những giải pháp triển khai một cách đồng bộ và cụ thể, công tác cải cách hành chính giai đoạn 2011-2020 đã góp phần hoàn thành các mục tiêu về phát triển kinh tế – xã hội của thành phố và quan trọng hơn, hình thành một nền hành chính phục vụ hướng về phía người dân và doanh nghiệp, qua đó tạo một môi trường đầu tư kinh doanh hấp dẫn, thu hút nhiều hơn nữa các nhà đầu tư trong và ngoài nước đến với Tam Kỳ, cũng như tăng cường tính công khai minh bạch các thủ tục, dịch vụ hành chính công của chính quyền Tam Kỳ. Trong cuộc vận động “Ba hơn” (nhanh hơn, hợp lý hơn, thân thiện hơn) triển khai trong các năm từ 2015 đến 2019, đã có 899 TTHC được thực hiện nhanh hơn với tổng số 392.649 hồ sơ giao dịch hành chính; 105 TTHC cho tổ chức, cá nhân và 68 nội dung thuộc thủ tục nội bộ được thực hiện hợp lý hơn; 185 giải pháp thân hiện hơn cũng được triển khai tại các cơ quan, đơn vị.
Bên cạnh đó, Tỉnh cũng triển khai Đề án thực hiện cơ chế liên kết trong giải quyết TTHC về cấp giấp phép kinh doanh có điều kiện giữa các phòng, ban, ngành; triển khai dịch vụ chuyển phát nhanh kết quả giải quyết TTHC tới địa chỉ theo yêu cầu của công dân, tổ chức. Từng bước hướng đến chính quyền điện tử, hiện có 100 % UBND phường đã triển khai sử dụng phần mềm quản lý văn bản và điều hành do UBND Thành phố; 100% dịch vụ hành chính công được cung cấp từ mức 3 trở lên, trong đó 21,2% ở mức 2.
1.3.3. Cải cách hành chính của thành phố Đà Nẵng
Cơ chế “một cửa” là một trong số những thành quả rõ nét nhất của công cuộc CCHC ở nước ta. Với những nội dung cụ thể như: thủ tục hành chính đơn giãn, rõ ràng, công khai và quy trình, trình tự giải quyết, tiếp nhận và trả hồ sơ tại “một cửa”, giải quyết đúng thời gian quy định kết hợp với thái độ chu đáo, hòa nhã… Công tác cải cách thủ tục hành với mô hình “một cửa” theo hướng hiện đại được UBND huyện quan tâm, chú trọng, Ngày 25/8/2009 bộ phận “một cửa” chính thức được thành lập. Nó mang lại kết quả không nhỏ trong CCHC cũng như đáp ứng nhu cầu giải quyết công việc của công dân.
Gọi là “một cửa” hiện đại vì: Cơ sở vật chất được trang bị đồng bộ hiện đại với hệ thống máy tính hiện đại cấu hình cao, hệ thống xếp hàng tự động, hệ thống camera giám sát hoạt động… Đặc biệt đã ứng dụng quy trình ISO 9001:2000 trong quản lý hành chính, ứng dụng Công nghệ thông tin vào trong điều hành tác nghiệp. Bộ phận “một cửa” hoạt động độc lập, riêng biệt. CBCC làm việc tại bộ phận “một cửa” được tuyển dụng và tuyển chọn là những CBCC có năng lực trình độ chuyên môn. Việc áp dụng quy trình ISO 9001:2000 trong giải quyết hồ sơ tại một cửa đã tạo ra sự phối kết hợp, liên thông giữa các ngành, các phòng ban. Hồ sơ của người dân được giải quyết tại “một cửa” không phải đi lại nhiều. Thời gian giải quyết rút ngắn, thuận lợi, nhanh chóng, đúng thời gian. Tất cả thủ tục, phí, lệ phí, thời gian đều được niêm yết công khai, mang lại được sự đồng tình cho người dân.
Tổ chức cuộc thi “Tìm hiểu công tác cải cách hành chính” nhằm nâng cao tư duy hệ thống cho cán bộ lãnh đạo, cán bộ, công chức chuyên môn.
Trên đây là một số kết quả đạt được của CCHC theo cơ chế “một cửa” đã được đúc kết ra những kinh nghiệm từ thực tiễn. Đây cũng là những mẫu mô hình hiệu quả, là tấm gương để UBND huyện Thăng Bình tham quan và học hỏi trong tiến trình cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính tại địa phương, nhằm mục tiêu đem lại lợi ích cho công cuộc xây dựng và triển toàn diện về mọi mặt, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân vào Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa mà toàn Đảng toàn dân ta đang nỗ lực phấn đấu để đạt được.
Tiểu kết Chương 1
Cải cách hành chính theo cơ chế “Một cửa” đến nay đã được triển khai thực hiện một cách đồng bộ, thống nhất nhưng vẫn tồn tại rất nhiều quan niệm khác nhau về vấn đề này. Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, bản thân tôi sử dụng quan niệm cơ chế “Một cửa” là cơ chế giải quyết mọi hồ sơ công việc cho tổ chức, cá nhân là trách nhiệm, thẩm quyền của cơ quan hành chính nhà nước từ khâu hướng dẫn, tiếp nhận giấy tờ, hồ sơ, giải quyết đến trả kết quả được thực hiện tại bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của cơ quan hành chính nhà nước.
Mặc dù đã có nhiều giải pháp được triển khai, song cải cách hành chính theo cơ chế một cửa hiện nau vận nặng nề về hình thức, định tính, chủ quan và chưa đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo người dân. Vì vậy, mục tiêu của cải cách là đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ, đơn giản, công khai, minh bạch cà TTHC, hiệu quả cho cả người dân, tổ chức và chính quyền, việc phục vụ người dân và doanh nghiệp ngày càng tốt hơn tạo điều kiện để người dân và doanh nghiệp thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình, đồng thời đáp ứng được các yêu cầu quản lý nhà nước.
Trong chương này, luận văn đã tập trung khái quát những lý luận chung nhất về thủ tục hành chính cũng như cải cách hành chính. Qua đó luận giải cơ bản về các khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa, các yếu tố ảnh hưởng tới cải cách hành chính cũng như ý nghĩa của công tác cải cách hành chính đối với sự phát triển của đất nước.
E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN VIEN HAN LAM\VIEN HAN LAM DOT 11\SAU BAO VE\DOT 5/ HOANG NGOC LONG
