Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam hiện nay
Cán bộ luôn được coi là nhân tố hàng đầu quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của đất nước và chế độ, là khâu then chốt, trọng yếu của công tác xây dựng Đảng. Vị trí của công tác cán bộ gắn liền với vai trò của đội ngũ cán bộ. Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập, rèn luyện và lãnh đạo Đảng ta đã nhấn mạnh: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc” [46, tr.269], “công việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém” [46, tr.273]. Thấm nhuần tư tưởng của Người, trong suốt hơn 80 năm xây dựng và phát triển, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi cán bộ và công tác cán bộ là những nhân tố quyết định sự thành, bại của cách mạng. Mỗi thắng lợi của cách mạng Việt Nam đều đánh dấu những bước trưởng thành, tiến bộ của đội ngũ cán bộ. Đồng thời trong mỗi thắng lợi của cách mạng đều ghi dấu ấn đậm nét của công tác cán bộ. Vì thế, Đảng ta luôn chú trọng tới yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ đồng bộ, toàn diện, đặc biệt tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt, coi đây là vấn đề mấu chốt, quyết định toàn bộ sự nghiệp cách mạng.
Xã, phường, thị trấn là nơi tuyệt đại bộ phận nhân dân cư trú, sinh sống. Vì vậy cán bộ chủ chốt ở xã, phường, thị trấn có vai trò hết sức quan trọng trong việc tổ chức và vận động nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, huy động mọi khả năng phát triển kinh tế – xã hội, tổ chức cuộc sống của cộng đồng dân cư. Chính vì vậy, Đảng ta đã có nhiều chỉ thị, Nghị quyết về công tác cán bộ tiêu biểu như Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về đổi mới và nâng cao chất lượng của hệ thống chính trị ở xã, phường, thị trấn đã xác định: xây dựng đội ngũ cán bộ ở xã, phường, thị trấn là một trong ba vấn đề cơ bản và bức xúc cần tập trung giải quyết, trong đó yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở có năng lực tổ chức vận động nhân dân thực hiện đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, công tâm, thạo việc, tận tụy với dân, biết phát huy sức dân, không tham nhũng, không ức hiếp dân, trẻ hóa đội ngũ, chăm lo công tác đào tạo, bồi dưỡng, giải quyết hợp lý và đồng bộ chính sách đối với cán bộ cơ sở [32, tr.167-168].
Huyện Tây Giang được tái lập năm 2003 (trên cơ sở chia tách huyện Hiên thành các huyện Đông Giang và Tây Giang, theo Nghị định số 72/2003/NĐ-CP, ngày 20/6/2003 của Chính phủ) là một huyện miền núi cao và nằm về Phía Tây Bắc của tỉnh Quảng Nam, cách tỉnh lỵ Tam Kỳ 180 km, cách thành phố Đà Nẵng 125km, có 67 km đường biên giới giáp với Nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, với diện tích tự nhiên 90.120ha, dân số khoảng trên 18 ngàn nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số Cơtu sinh sống, (chiếm trên 95% dân số toàn huyện). Là một huyện có vị trí chiến lược về quốc phòng-an ninh, địa bàn giáp ranh nhiều, đặt ra hàng loạt các nhiệm vụ nặng nề, phức tạp về xây dựng và quản lý qui hoạch, quản lý đất đai, giải phóng mặt bằng, xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội, phòng chống các tệ nạn xã hội, quản lý dân cư, đảm bảo an ninh chính trị – trật tự an toàn xã hội, an ninh biên giới quốc gia, công tác xây dựng đảng, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh toàn diện…
Trong những năm gần đây, đội ngũ cán bộ cấp xã nói chung và đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang nói riêng đã có bước phát triển về chất lượng. Tuy nhiên, đội ngũ này vẫn bộc lộ những yếu kém, bất cập về kiến thức, năng lực, trình độ trước những yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình hiện nay. Vì vậy, một số cán bộ gặp khó khăn, lúng túng, thậm chí va vấp, vi phạm trong thực thi nhiệm vụ… Những điều đó đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín và công tác lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng, ảnh hưởng tới phát triển kinh tế-xã hội của huyện Tây Giang. Từ đó đặt ra đòi hỏi bức thiết phải đổi mới, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đặc biệt là đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã.
Để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ nêu trên, huyện Tây Giang phải có một đội ngũ cán bộ chủ chốt nói chung, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã nói riêng vững mạnh, có phẩm chất, năng lực, phương pháp, phong cách làm việc khoa học, nhạy bén, năng động, đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của tình hình mới.
Tác giả luận văn chọn công tác cán bộ, vấn đề then chốt của nhiệm vụ then chốt “xây dựng, chỉnh đốn Đảng”, với quan điểm “hướng về cơ sở” của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa IX “Về đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn”, “Kết luận số 64-KL/TW, ngày 28/5/2013 của Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở” đồng thời xuất phát từ đòi hỏi thực tiễn của quá trình xây dựng và phát triển huyện Tây Giang hiện nay để nghiên cứu đề tài: “Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam hiện nay” làm luận văn Thạc sĩ Khoa học chính trị, chuyên ngành Xây dựng Đảng.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
Từ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến đội ngũ cán bộ nói chung và cán bộ chủ chốt cấp xã nói riêng, tác giả phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp chủ yếu để xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam đáp ứng yêu cầu của sự phát triển ở địa phương trong giai đoạn hiện nay.
Để thực hiện mục đích trên, luận văn còn có nhiệm vụ:
+ Làm rõ cơ sở lý luận làm căn cứ để xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang hiện nay.
+ Làm rõ thực trạng, nguyên nhân và những kinh nghiệm trong quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang giai đoạn 2005 đến nay.
+ Xác định phương hướng, mục tiêu và đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã (cán bộ thuộc diện Ban Thường vụ Huyện ủy quản lý).
4.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Về lý luận: Luận văn không trình bày toàn bộ các vấn đề lý luận về cán bộ và công tác cán bộ mà tập trung phân tích những vấn đề liên quan đến vai trò của đội ngũ cán bộ và những quan điểm về xây dựng đội ngũ cán bộ, đặc biệt là đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã.
+ Về thực tiễn: Luận văn tập trung phân tích thực trạng đội ngũ cán bộ chủ chốt và công tác xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam bao gồm các chức danh theo quan điểm của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa IX; Kết luận Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “một số vấn đề tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở”; Nghị định 92/NĐ-CP ngày 22/10/2009 của Chính phủ về chức danh, số lượng, một số chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở xã, phường, thị trấn và những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã; Thông tư liên tịch số 03/2010/TTLT-BNV-BTC-BLĐTB&XH, ngày 27/5/2010 Hướng dẫn thực hiện Nghị định số 92/2009/NĐ-CP ngày 22/10/2009 của Chính phủ về chức danh, số lượng, một số chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở xã, phường, thị trấn và những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã (Khảo sát số liệu từ năm 2005 đến nay).
Trong quá trình nghiên cứu tác giả sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; sử dụng tổng hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp diễn giải và quy nạp; phương pháp lôgíc và lịch sử trên cơ sở quán triệt nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn.
– Góp phần làm rõ thêm cơ sở khoa học, quan điểm và quan niệm về xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã hiện nay.
– Đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu, thiết thực, khả thi góp phần nâng cao chất lượng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang trong giai đoạn hiện nay.
– Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cấp, các ngành ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam trong công tác cán bộ, công tác xây dựng Đảng và xây dựng hệ thống chính trị.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương.
Chương 1: Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã-một số vấn đề lý luận.
Chương 2: Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam hiện nay-Thực trạng và một số kinh nghiệm.
Chương 3: Phương hướng và những giải pháp chủ yếu xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Tây Giang.
XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHỦ CHỐT CẤP XÃ –
1.1.1.1. Vị trí, vai trò cấp xã
Cấp xã theo quy định của Hiến pháp năm 1992 là đơn vị hành chính nhà nước ở địa phương thuộc hệ thống hành chính 4 cấp của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cấp xã là hình ảnh xã hội thu nhỏ của một đất nước, là cơ sở, là nền tảng, là nơi tiếp thu, triển khai tổ chức thực hiện các chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong mọi hoạt động trên tất của các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng và an ninh. Là nơi trực tiếp, thường xuyên quan hệ, tiếp xúc với quần chúng nhân dân, nơi thể hiện rõ nhất và kiểm nghiệm tính đúng đắn, hiệu quả mọi chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách của Nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cấp xã là gần dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm được việc thì mọi việc đều xong xuôi” [52, tr.371 -372]. Do vậy, cấp xã có vai trò rất quan trọng trong công cuộc phát triển kinh tế – xã hội của đất nước, đặc biệt là trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay.
Từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, trong thời kỳ hoạt động bí mật, cấp xã là địa bàn quan trọng, ở đó có các tổ chức của Đảng được nuôi dưỡng, bảo vệ và hoạt động tuyên truyền, giác ngộ nhân dân lôi cuốn họ vào phong trào đấu tranh cách mạng giành chính quyền. Khi giành được chính quyền trên phạm vi cả nước, Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành Đảng cầm quyền giữ vai trò lãnh đạo đối với toàn xã hội thì cấp xã càng trở nên quan trọng hơn, bởi lẽ cấp xã là cấp cuối cùng, là nơi tổ chức thực hiện, biến đường lối chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước thành hiện thực; đồng thời cũng là nơi cung cấp những thông tin, kinh nghiệm cho Đảng điều chỉnh, bổ sung hoàn chỉnh đường lối, chính sách ấy. Bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vai trò cấp xã nâng lên một tầm cao mới. Cấp xã không chỉ là nơi tổ chức, thực hiện thắng lợi mọi đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước mà nó còn là nơi phản ánh trực tiếp tâm tư tình cảm và nguyện vọng chính đáng của nhân dân lên cấp trên. Đồng thời cấp xã còn là nơi tập trung mọi tiềm năng lao động, đất đai, ngành nghề, là nơi sản xuất ra nhiều của cải vật chất cho xã hội mà trọng tâm là lương thực, thực phẩm. Xã cũng là nơi tiêu thụ sản phẩm và cung cấp nguyên liệu cho nhiều ngành công nghiệp, bên cạnh đó xã còn là nơi cung cấp nguồn nhân lực dồi dào cho nhiều lĩnh vực ngành nghề góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế – xã hội của cả nước nói chung và của địa phương nói riêng. Mặt khác cấp xã còn là nơi diễn ra giao lưu các giá trị lịch sử và giá trị văn hóa đặc sắc của quê hương, góp phần quan trọng vào việc giữ gìn và phát triển giá trị truyền thống của dân tộc.
Cấp xã có những đặc điểm sau:
Tổ chức đảng ở cấp xã hay tổ chức cơ sở đảng ở xã, phường, thị trấn là nền tảng của Đảng, là hạt nhân chính trị ở cơ sở, là tế bào đầu tiên, trực tiếp liên kết các đảng viên lại với nhau thành tổ chức. Với mạng lưới tổ chức của mình, các cơ sở Đảng ở cấp xã là điểm tựa của Đảng để tiến hành công tác tuyên truyền, động viên và tổ chức thực hiện đường lối của Đảng trong quần chúng, là sợi dây nối liền Đảng với quần chúng. Thông qua phong trào cách mạng của quần chúng ở địa phương, cán bộ chủ chốt ở cơ sở Đảng nắm được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, tổng kết sáng kiến của quần chúng, đóng góp cho Đảng và Nhà nước để bổ sung, phát triển đường lối, chính sách.
Chính quyền cấp xã bao gồm Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân. Trong đó, Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở cơ sở và là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Uỷ ban nhân dân là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân và là cơ quan hành chính nhà nước ở cơ sở. Chính quyền cấp xã không chỉ là nơi thực thi quyền lực của nhân dân, đảm bảo dân chủ mà còn là chủ thể tổ chức các hoạt động của cộng đồng trên địa bàn như các hoạt động kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, v.v., một mặt chăm lo tổ chức các hoạt động cộng đồng; mặt khác, là công cụ của Nhà nước để ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật và quyền làm chủ của nhân dân. Chính quyền cấp xã được củng cố và hoàn thiện sẽ được đông đảo quần chúng nhân dân tín nhiệm và tin tưởng; những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và phát triển kinh tế – xã hội được thực hiện tốt hơn, có hiệu quả hơn.
Các tổ chức đoàn thể chính trị – xã hội ở cơ sở thuộc hệ thống chính trị ở cơ sở, chủ yếu có năm tổ chức là Mặt trận Tổ quốc, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh. Các đoàn thể chính trị – xã hội là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, thống nhất, phối hợp hoạt động của các tầng lớp nhân dân nhằm thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; giám sát việc thực thi dân chủ; bảo vệ, chăm lo lợi ích chính đáng của các tầng lớp nhân dân; tham gia củng cố hệ thống chính trị, thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, giữ vững an ninh quốc phòng ở cơ sở. Các hoạt động của các tổ chức đoàn thể nhân dân là nhằm thực hiện quyền làm chủ và bảo vệ lợi ích hợp pháp của các hội viên và nhân dân lao động trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội.
1.1.2.1. Quan niệm về cán bộ chủ chốt
Từ trước đến nay, trong công tác cán bộ, trong các văn bản, nghị quyết của Đảng đề cập nhiều đến khái niệm cán bộ lãnh đạo chủ chốt. Tuy nhiên, chưa có một quan niệm thống nhất và những tiêu chí cụ thể để xác định trong bộ máy tổ chức của xã, phường, thị trấn thì ai được gọi là cán bộ chủ chốt và ai không phải là cán bộ chủ chốt. Để nhận thức một cách đúng đắn vấn đề cán bộ chủ chốt, cần làm rõ một số khái niệm sau:
– Cán bộ:
Đại từ điển tiếng Việt, Nhà xuất bản Văn hoá-Thông tin Hà Nội 1998, do tác giả Nguyễn Như Ý chủ biên có đưa ra khái niệm cán bộ như sau: khái niệm “cán bộ” được hiểu là: “1. Người làm công tác có nghiệp vụ chuyên môn trong cơ quan nhà nước, cán bộ nhà nước, cán bộ khoa học, cán bộ chính trị; 2. Người làm công tác có chức vụ trong một cơ quan, một tổ chức, phân biệt với người thường không có chức vụ” [60, tr.613].
Theo Điều 4, Luật Cán bộ, công chức năm 2008 do Quốc hội (khóa XII) ban hành thì khái niệm “cán bộ” được hiểu là: “Cán bộ là công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị-xã hội ở Trung ương, ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra định nghĩa về cán bộ hết sức khái quát, giản dị và dễ hiểu. Theo Người: “Cán bộ là người đem chính sách của Đảng, Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình hình dân chúng báo cáo cho Đảng, Chính phủ hiểu rõ để đặt chính sách cho đúng” [51, tr.33].
Từ những khái niệm về cán bộ nêu trên có thể hiểu “cán bộ” là khái niệm dùng để chỉ những người có chức vụ do bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm làm việc trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị-xã hội và các lực lượng vũ trang nhân dân từ Trung ương đến địa phương, thuộc biên chế Nhà nước và hưởng lương từ ngân sách nhà nước; giữ vai trò và cương vị nòng cốt trong cơ quan, tổ chức (có thể là người lãnh đạo, người quản lý), có tác động, ảnh hưởng đến hoạt động và sự phát triển của cơ quan, tổ chức.
– Cán bộ chủ chốt
Hiện nay có nhiều cách hiểu về thuật ngữ cán bộ chủ chốt. Theo Từ điển tiếng Việt, khái niệm “chủ chốt” được hiểu là “quan trọng nhất, có tác dụng làm nòng cốt” [59, tr.174]. Từ đó có thể hiểu “cán bộ chủ chốt” là: Người có chức năng lãnh đạo, được giao đảm đương các nhiệm vụ quan trọng để lãnh đạo, quản lý, điều hành, tổ chức thực hiện nhiệm vụ; chịu trách nhiệm trước tập thể và cấp trên về nhiệm vụ được phân công. Là người giữ vị trí quan trọng trong việc cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào điều kiện thực tiễn ở cơ sở. Là người chủ trì hoạch định chiến lược phát triển, xác định mục tiêu, phương hướng tổ chức thực hiện tất cả các nhiệm vụ đề ra và nhiệm vụ cấp trên giao; kiểm tra, giám sát, kịp thời sửa chữa những hiện tượng lệch lạc, bổ sung, điều chỉnh những chủ trương, giải pháp nếu thấy cần thiết, tổng kết, đúc rút kinh nghiệm để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ đề ra. Hiểu theo nghĩa chung nhất “cán bộ chủ chốt” là người có chức vụ, nắm giữ các vị trí quan trọng, có ảnh hưởng lớn đến hoạt động của tổ chức bộ máy, làm nòng cốt trong các tổ chức thuộc hệ thống bộ máy của một cấp nhất định; người được giao đảm đương các nhiệm vụ quan trọng để lãnh đạo, quản lý, điều hành bộ máy, có vai trò tham gia định hướng lớn, điều khiển hoạt động của bộ máy thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao; chịu trách nhiệm trước cấp trên và cấp mình về lĩnh vực công tác được giao.
Từ sự phân tích trên, theo tác giả quan niệm cán bộ chủ chốt cấp xã nên được hiểu đầy đủ như sau :
Cán bộ chủ chốt cấp xã là những người đứng đầu quan trọng nhất trong hệ thống của tổ chức Đảng, chính quyền, mặt trận tổ quốc, các đoàn thể chính trị-xã hội ở cấp xã; có tác động chi phối việc chấp hành chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước thông qua việc lãnh đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ kinh tế-xã hội trên địa bàn mà họ phụ trách. Cụ thể là những người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu các cơ quan trong hệ thống bộ máy tổ chức: Đảng, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể chính trị-xã hội ở cấp xã; những người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cấp uỷ đảng, chính quyền cấp xã, chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện đường lối, nhiệm vụ chính trị, điều hành công tác, chỉ đạo cán bộ công chức thuộc quyền quản lý của mình thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị, kinh tế-xã hội, an ninh quốc phòng của địa phương. Đội ngũ cán bộ chủ chốt được làm rõ trong luận văn này là các đồng chí: Bí thư, các Phó Bí thư, Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Phó Bí thư Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban mặt trận tổ quốc Việt Nam xã.
– Xây dựng
Theo cuốn Đại từ điển Tiếng Việt của Nguyễn Như Ý thì cụm từ “xây dựng” có 3 nghĩa chính: Làm nên, gây dựng nên; tạo ra các giá trị tinh thần có nội dung nào đó; thái độ, ý kiến có tinh thần đóng góp. Làm tốt hơn, thái độ xây dựng [60, tr.1856].
Để xây dựng đội ngũ cán bộ nói chung và đội ngũ cán bộ chủ chốt nói riêng có chất lượng thì phải trải qua nhiều khâu, nhiều công đoạn khác nhau, từ việc xác định chủ trương, mục tiêu, đến việc xây dựng tiêu chuẩn, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, bố trí, sử dụng và thực hiện chính sách cán bộ. Quá trình đó được coi là quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ.
Như vậy, có thể hiểu xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã là toàn bộ các mặt công tác, hoạt động, từ việc xác định mục tiêu đến xây dựng và thực hiện chính sách đối với cán bộ, được tiến hành bởi các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, nhằm tạo nên một đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã có số lượng và cơ cấu hợp lý, có phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ, năng lực, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chính trị ở cơ sở trong từng giai đoạn.
1.2.2.2. Vai trò, đặc điểm của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã
* Vai trò của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã
Ở thời kỳ nào, quốc gia nào cũng vậy, cán bộ và công tác cán bộ đều là vấn đề hết sức hệ trọng, liên quan trực tiếp đến vận mệnh của đất nước, sự tồn vong của chế độ, sự thành bại của cách mạng.
C.Mác và Ph. Ăngghen là những người đặt nền móng cho vấn đề cán bộ của giai cấp vô sản. Hai ông không chỉ là những người sáng lập ra chủ nghĩa xã hội khoa học, mà còn là những người đem lý luận khoa học kết hợp với phong trào công nhân lập nên tổ chức cộng sản đầu tiên trên thế giới. Từ kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người và từ chính quá trình nghiên cứu, truyền bá lý luận khoa học vào phong trào công nhân C. Mác đã khẳng định: “Tư tưởng căn bản không thể thực hiện được gì hết, muốn thực hiện tư tưởng thì cần có những con người sử dụng lực lượng thực tiễn” [49, tr.181].
V.I.Lênin là người kế thừa và phát triển sáng tạo tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen, xây dựng một đảng cách mạng của giai cấp công nhân. Bản thân V.I. Lênin vừa là lãnh tụ của Đảng, đồng thời cũng là một lãnh tụ của nhà nước XHCN đầu tiên trên thế giới. Trong di sản lý luận của người về đảng kiểu mới, những quan điểm về cán bộ, vai trò của cán bộ có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Ngay từ những ngày đầu chuẩn bị cho việc thành lập một Đảng cách mạng của giai cấp công nhân Nga, trong bài “Những nhiệm vụ bức thiết của phong trào chúng ta” đăng trên tờ báo “Tia lửa” số 1 (tháng chạp năm 1900) V.I. Lênin đã chỉ rõ: “Trong lịch sử chưa hề có một giai cấp nào được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo ra được trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiên phong có đủ khả năng tổ chức và lãnh đạo phong trào” [44, tr.473]. Theo Người, với lôgíc đó, giai cấp công nhân Nga chỉ có thể lật đổ chế độ Nga Hoàng, giành chính quyền khi xây dựng cho mình được một đội ngũ những nhà cách mạng chuyên nghiệp cho phong trào vô sản. Đó là đội ngũ cán bộ nòng cốt đầu tiên của Đảng Cộng sản Bônsêvích Nga, những người giúp Đảng “đảo ngược nước Nga lên” [42, tr.162], “những nhà chính trị của giai cấp thực sự của mình, những nhà chính trị vô sản và không thua kém những nhà chính trị tư sản” [44, tr.80-81]. Sau khi đã giành được chính quyền, Người khẳng định: “nghiên cứu con người tìm những cán bộ có năng lực, biết làm việc, thực chất vấn đề hiện nay chính là ở những chỗ đó, nếu thiếu những điểm này thì tất cả mọi mệnh lệnh, mọi quy định sẽ chỉ là mớ giấy lộn” [41, tr.449]. Trong hoạt động thực tiễn, Người đã trực tiếp tiến hành nhìn nhận đánh giá, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ lãnh đạo, tổ chức ĐTBD cán bộ để lãnh đạo giai cấp công nhân, nhân dân lao động Nga hoàn thành cuộc Cách mạng Tháng Mười vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại.
Như vậy, C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I. Lênin đã thống nhất cách nhìn nhận và đánh giá vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ, nhất là những người lãnh đạo chủ chốt trong sự nghiệp cách mạng của giai cấp vô sản và các đảng cộng sản, đó là lực lượng biến “tư tưởng”, “mệnh lệnh”, các “quyết định” của Đảng thành hiện thực.
Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh tụ kiệt xuất của nhân dân Việt Nam, là người vận dụng và phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác – Lênin, phù hợp với điều kiện cụ thể ở Việt Nam và hình thành nên một tư tưởng cách mạng đặc sắc – tư tưởng Hồ Chí Minh. Người xem xét vai trò của cán bộ, kể cả cán bộ chủ chốt, bất kể là ở cấp nào đều thể hiện rõ qua các mối quan hệ cơ bản sau:
1 – Là người lãnh đạo, họ nhân danh Đảng, nhân danh tổ chức làm đầu tàu dẫn dắt mọi phong trào cách mạng của quần chúng, làm gương cho quần chúng và trong mọi việc “Đảng viên đi trước, làng nước theo sau”.
2 – Là cầu nối giữa Đảng với quần chúng, họ “đem chính sách của Đảng, Chính phủ giải thích cho quần chúng hiểu rõ và thi hành”, đồng thời “đem tình hình của quần chúng báo cáo cho Đảng, Chính phủ hiểu rõ để đặt chính sách cho đúng” [50, tr.269] và với vị trí đó làm cho cán bộ trở thành cầu nối và giữ mối dây liên hệ qua lại chặt chẽ giữa Đảng và quần chúng nhân dân.
3 – Là người đầy tớ của nhân dân, phụng sự nhân dân, bảo vệ lợi ích và phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Người nhấn mạnh: “Chủ tịch, Bộ trưởng, Thứ trưởng, Uỷ viên này khác là làm gì ? Làm đầy tớ cho nhân dân” [52, tr.373].
Trên cơ sở những quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn coi công tác cán bộ là một trong những vấn đề đặc biệt quan trọng. Vấn đề cán bộ và công tác cán bộ đã được đề cập đến trong nhiều văn kiện quan trọng của Đảng, Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, Đảng ta nhiều lần xác định: “phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt”. Trong xây dựng Đảng thì công tác cán bộ là một lĩnh vực quan trọng nhất, là khâu then chốt của vấn đề then chốt” [19, tr.8]. Đảng ta xác định phải “có một đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất và năng lực xây dựng đường lối chính trị đúng đắn và tổ chức thực hiện thắng lợi đường lối, đó là vấn đề cốt tử của lãnh đạo, là sinh mệnh của Đảng cầm quyền” [32, tr.27]. Trong công cuộc đổi mới đất nước, thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa Đảng ta nhấn mạnh vai trò của cán bộ trong chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa : “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng” [32, tr.66]. Theo quan điểm của Đảng, trong khi phải xây dựng đội ngũ cán bộ một cách đồng bộ, đáp ứng với yêu cầu của từng giai đoạn cách mạng, cần đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp, nhất là cấp chiến lược và cấp cơ sở.
Như vậy, vai trò của đội ngũ cán bộ trong bất cứ thời điểm nào, ở đâu cũng rất quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng, quyết định đến sự nghiệp của Đảng, góp phần quan trọng trong việc xây dựng, bảo vệ, phát triển kinh tế xã hội của đất nước, của địa phương.
* Đặc điểm của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã
– Đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã là đội ngũ cán bộ giữ các chức vụ quan trọng nhất trong hệ thống chính trị cấp xã. Do vậy có ảnh hưởng lớn đối với đội ngũ cán bộ của xã. Đây là đội ngũ cán bộ có số lượng không nhiều người, chiếm khoảng 10% tổng số cán bộ, công chức xã. Song lại có vị trí rất quan trọng trong việc xây dựng các nghị quyết, quyết định, lãnh đạo thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế-xã hội của địa phương trong từng thời kỳ.
– Đây là đội ngũ cán bộ hiểu biết sâu, rộng về đường lối, chủ trương, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, am hiểu tình hình chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng ở trong nước và ở địa phương; có kiến thức, kinh nghiệm hoạt động trong công tác xây dựng đảng, đoàn thể, vận động quần chúng; có năng lực tổ chức, quản lý, chỉ đạo tổng kết kinh nghiệm thực tiễn; có khả năng nghiên cứu khoa học, chủ trì xây dựng hoặc thẩm định các đề án, công tác liên quan đến lĩnh vực được phân công phụ trách.
– Phần lớn số cán bộ này đã được rèn luyện, thử thách, trưởng thành trong thực tiễn đấu tranh cách mạng của đất nước và trong phong trào của quần chúng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định với mục tiêu và con đường XHCN, trung thành với Đảng với Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quyết tâm thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới của Đảng, tích cực đấu tranh với những luận điểm sai trái, có ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần trách nhiệm, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; giữ gìn phẩm chất đạo đức của người cán bộ, đảng viên, gương mẫu trong thực hiện các nhiệm vụ được giao.
Những tiêu chí cán bộ là những chuẩn mực, là thước đo đánh giá người cán bộ. Vì vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt hiện nay cần phải có những tiêu chí sau:
Một là, đội ngũ cán bộ chủ chốt có vai trò then chốt trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân và trong công cuộc đổi mới đưa đất nước đi lên Chủ nghĩa xã hội. Vì vậy, khi xây dựng các tiêu chí cán bộ chủ chốt phải dựa trên cơ sở khoa học lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng. Nếu xa rời những nguyên tắc lý luận trên sẽ thiếu cơ sở khoa học khi xác định tiêu chuẩn cán bộ chủ chốt.
Hai là, căn cứ vào chiến lược phát triển kinh tế xã hội, xây dựng chương trình hành động thực hiện chương trình toàn khóa; trong đó cần phải xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt phải có tư duy khoa học tiên tiến, năng động sáng tạo, kịp thời nắm bắt những tinh hoa của nhân loại, có cách đi phù hợp để rút ngắn khoảng cách với các địa phương khác. Thực hiện thắng lợi, nhiệm vụ công cuộc đổi mới đất nước đòi hỏi người cán bộ ngoài lập trường chính trị vững vàng, phẩm chất cách mạng, lối sống lành mạnh còn đòi hỏi người cán bộ phải có trình độ năng lực công tác và làm việc có hiệu quả trong tình hình mới.
Ba là, phải căn cứ vào xu thế phát triển của thời đại ngày nay. Xu thế thời đại ngày nay là “Hòa bình, ổn định, hợp tác để phát triển” coi phát triển kinh tế có ý nghĩa quyết định đối với sự tăng cường sức mạnh tổng hợp của quốc gia. Các nước có chế độ chính trị xã hội khác nhau vừa hợp tác, vừa đấu tranh cùng tồn tại hòa bình. Những xu thế của thời đại vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với sự phát triển của mỗi quốc gia dân tộc. Muốn tranh thủ thời cơ vượt qua thách thức đòi hỏi đội ngũ cán bộ chủ chốt của đất nước, mỗi địa phương cần phải có bản lĩnh và năng lực.
Bốn là, căn cứ từ thực tiễn xã hội, từ những đặc điểm phong cách tập quán truyền thống của người Việt Nam mà xây dựng tiêu chuẩn cán bộ. Tiêu chuẩn đó phải được thừa hưởng những tinh hoa truyền thống dân tộc, phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực. Ngoài những căn cứ trên khi nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn cán bộ phải có quan điểm hệ thống lịch sử và phát triển, quan điểm khoa học.
Tiêu chí cán bộ chủ chốt phải do yêu cầu nhiệm vụ, thực tiễn quy định, nếu áp đặt chủ quan sẽ dẫn đến phản khoa học. Vì vậy, cần có tư duy hết sức khoa học của tiêu chí cán bộ. Tính khách quan khoa học của tiêu chí cán bộ chủ chốt đòi hỏi phải có quan điểm hệ thống trong xây dựng tiêu chí cán bộ, không được xem nhẹ hoặc bỏ qua bất cứ một khâu nào của chỉnh thể.
E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN HOC VIEN HANH CHINH\HOANG LINH
