Hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong bộ máy nhà nước, Hội đồng nhân dân (HĐND) vừa là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, vừa là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân. Vì vậy, xây dựng HĐND có thực quyền để đảm đương đầy đủ vai trò, trách nhiệm của mình là một yêu cầu bức xúc hiện nay.
Với đặc thù của huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam là huyện miền núi, đời sống đồng bào dân tộc còn nhiều khó khăn; trình độ dân trí còn thấp nên việc xây dựng, củng cố hệ thống chính trị cơ sở luôn là một trong những nội dung trọng tâm của các cấp chính quyền, trong đó có hoạt động của HĐND cấp xã. Trong những năm qua, hoạt động của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam không ngừng được củng cố, phát triển, đã và đang phát huy vai trò quan trọng của mình trong sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Nhà nước của dân, do dân và vì dân, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của HĐND ở cơ sở. HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. Tuy nhiên, thực tế hoạt động của HĐND cấp xã chưa phát huy đầy đủ vị trí, vai trò của cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương còn nhiều hạn chế. Có nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân chính là do năng lực hoạt động giám sát của HĐND cấp xã còn thấp, chưa có các giải pháp cụ thể phù hợp với thực tiễn ở địa phương nên hoạt động giám sát chưa mang lại hiệu quả cao.
Để khắc phục tình trạng trên, yêu cầu cấp thiết đặt ra hiện nay là phải nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND, như Văn kiện Đại hội X của Đảng đã khẳng định: “Cần xây dựng, hoàn thiện cơ chế kiểm tra giám sát… nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân đảm bảo quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong phạm vi được phân cấp. Phát huy vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân…”, tác giả chọn đề tài “Hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam” làm luận văn Thạc sĩ Quản lý công.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
– Mục đích nghiên cứu
Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam hiện nay.
– Nhiệm vụ nghiên cứu
+ Làm rõ khái niệm giám sát; phân tích đặc điểm, nội dung và hình thức giám sát của HĐND cấp xã.
+ Làm rõ khái niệm hiệu quả giám sát của HĐND, các yếu tố bảo đảm hiệu quả hoạt động giám sát, các tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp xã.
+ Phân tích hoạt động giám sát của HĐND cấp xã trong thực tiễn, qua đó đánh giá hiệu quả giám sát của HĐND.
+ Xác định những quan điểm, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam.
Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về thực trạng hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam nhiệm kỳ 2011-2016.
5. Phương pháp nghiên cứu
– Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về Nhà nước kiểu mới, HĐND, chức năng giám sát của HĐND.
– Ngoài phương pháp luận của triết học Mác-Lênin, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, phương pháp chuyên gia.
6. Đóng góp mới về khoa học của luận văn
– Khái quát những nét cơ bản về nội dung giám sát cũng như đặc điểm giám sát của HĐND cấp xã.
– Làm rõ về mặt lý luận khái niệm hiệu quả giám sát của HĐND, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát, các tiêu chí đánh giá hiệu quả giám sát của HĐND cấp xã.
– Đánh giá một cách hệ thống, toàn diện thực trạng hoạt động giám sát và hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp xã nhiệm kỳ 2011-2016.
– Đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam trong giai đoạn hiện nay.
7. Ý nghĩa của luận văn
Kết quả nghiên cứu của Luận văn có ý nghĩa cho việc nâng cao nhận thức và kiến thức pháp lý trong hoạt động giám sát của HĐND cấp xã nói chung, của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam nói riêng;qua đó đưa ra được các giải pháp để tăng cường hoạt động giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang. Luận văn cũng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cán bộ hoạt động nghiên cứu giảng dạy ở cấp huyện, hay những người quan tâm đến đề tài này.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3 chương.
– Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã.
– Chương 2: Thực trạng hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam
Chương 3: Quan điểm giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam.
Chương 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT
CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ
1.1. Vị trí, vai trò và chức năng của Hội đồng nhân dân cấp xã
1.1.1. Vị trí, vai trò quan trọng của HĐND cấp xã
Vị trí, vai trò quan trọng của HĐND trong bộ máy nhà nước ta được khẳng định dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn sau đây:
Trong suốt quá trình tồn tại và phát triển HĐND các cấp đã khẳng định được vị trí, vai trò và trách nhiệm của mình. Với tư cách là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho nhân dân địa phương, HĐND có khả năng đoàn kết, tập hợp; thống nhất ý chí và hành động của quần chúng, động viên được mọi nguồn lực vật chất và tinh thần của mỗi địa phương góp phần vào thắng lợi chung của sự nghiệp cách mạng.
Sự hiện diện của HĐND các cấp dưới sự lãnh đạo của Đảng có vai trò to lớn trong việc hình thành nhà nước kiểu mới ở nước ta, thể hiện được tính giai cấp sâu sắc, tính nhân dân thực sự của nhà nước, tạo niềm tin vững chắc cho nhân dân về một chính quyền của dân, do dân, vì dân.
HĐND là cầu nối giữa chính quyền Trung ương với chính quyền địa phương; vừa bảo đảm sự tập trung thống nhất trong hoạt động của bộ máy nhà nước trên phạm vi toàn quốc, vừa đảm bảo phát huy được nội lực từng địa phương, cơ sở. Thông qua Quốc hội và HĐND các cấp, bằng quyền dân chủ trực tiếp của mình, nhân dân thực hiện được quyền làm chủ trên phạm vi cả nước và trước hết làm chủ ở ngay địa phương, cơ sở.
Trên những cơ sở lý luận và thực tiễn đó, điều 113 Hiến pháp sửa đổi năm 2013 và điều 1 Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003 đều xác định: “HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên”.
Căn cứ vào điều 1, Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, HĐND các cấp đều có hai chức năng cơ bản: chức năng quyết định và chức năng giám sát.
1.1.2. Chức năng của Hội đồng nhân dân cấp xã
– Chức năng quyết định
Điều 1, Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003 ghi nhận như sau: “HĐND quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế, xã hội, củng cố quốc phòng an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả nước”.
– Chức năng giám sát
Tại Điều 1, Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003 quy định: “HĐND thực hiện quyền giám sát đối với hoạt động của thường trực HĐND, UBND, TAND, VKSND cùng cấp; giám sát việc thực hiện nghị quyết của HĐND; giám sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và của công dân ở địa phương”.
1.2. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
1.2.1. Khái niệm hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Căn cứ vào các yếu tố cấu trúc của khái niệm giám sát, căn cứ vào những quy định của Hiến pháp, Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003 và các văn bản pháp luật khác, hoạt động giám sát của HĐND cấp xã được hiểu như là một bộ phận cấu thành của cơ chế giám sát, kiểm tra nhà nước. Điểm đặc biệt HĐND vừa là chủ thể thực hiện hoạt động giám sát nhưng đồng thời cũng là đối tượng chịu sự giám sát của Quốc hội.
1.2.2. Cấu thành hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Xuất phát từ vị trí, vai trò của HĐND và tính phong phú trong hoạt động giám sát, giám sát của HĐND có các đặc điểm sau:
1.2.2.1. Chủ thể giám sát
Chủ thể thực hiện quyền giám sát của HĐND bao gồm:
– HĐND.
– Thường trực HĐND.
– Các ban của HĐND.
– Đại biểu HĐND.
1.2.2.2. Đối tượng giám sát
Theo Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, đối tượng giám sát của HĐND bao gồm:
+ Thường trực HĐND, UBND, TAND, VKSND cùng cấp (Khoản 1, Điều 58).
+ Chủ tịch HĐND, Chủ tịch UBND các thành viên khác của UBND, Thủ trưởng cơ quan chuyên môn thuộc UBND, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân, Chánh án TAND cùng cấp (Khoản 2, Điều 58).
+ Các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và công dân ở địa phương (Điều 1, Điều 41, Điều 42, Điều 55).
1.2.2.3. Hình thức giám sát
Xem xét báo cáo công tác của Thường trực HĐND, UBND cùng cấp.
Xem xét việc trả lời chất vấn của Chủ tịch HĐND, Chủ tịch UBND, các thành viên khác của UBND cùng cấp.
Xem xét văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) của UBND cùng cấp khi phát hiện có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội; pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, văn bản QPPL của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của HĐND cùng cấp.
Thành lập Đoàn giám sát khi xét thấy cần thiết.
Bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu.
1.2.2.4. Nội dung giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Giám sát về lĩnh vực kinh tế (Điều 11).
Giám sát các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, y tế, xã hội, văn hoá, thông tin, thể dục, thể thao (Điều 12).
Giám sát việc thực hiện nghĩa vụ quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội (Điều 14).
Giám sát việc thực hiện chính sách dân tộc và chính sách tôn giáo (Điều 15).
Giám sát việc thi hành pháp luật (Điều 16).
Giám sát việc xây dựng chính quyền địa phương và quản lý địa giới hành chính (Điều 17).
1.3. Hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
1.3.1. Khái niệm hiệu quả giám sát của HĐND cấp xã
Hiệu quả giám sát của HĐND cấp xã được hiểu: là kết quả thu được sau quá trình tiến hành các hoạt động giám sát so với những chi phí về thời gian, vật chất, nguồn lực lao động… cho các hoạt động giám sát của HĐND xã.
1.3.2. Các yếu tố đảm bảo hiệu quả giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
1.3.2.1. Các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Đây là yếu tố đầu tiên tác động rất lớn đến hiệu quả giám sát của HĐND. Các quy định pháp luật về giám sát có vai trò tạo cơ sở pháp lý cho HĐND thực hiện quyền năng giám sát của mình. Do vậy, để nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND xã đòi hỏi Nhà nước phải ban hành đầy đủ các văn bản pháp luật trong lĩnh vực giám sát cho HĐND nói riêng và toàn bộ hoạt động của HĐND nói chung.
1.3.2.2. Tổ chức bộ máy, hoạt động của Thường trực HĐND cấp xã
Từ khi HĐND mới chỉ có một ban thư ký đại biểu, không có thường trực, đến nay HĐND đã thành lập các cơ quan của mình: Thường trực HĐND, các ban HĐND, trong đó đã có những đại biểu hoạt động chuyên trách, phần nào đáp ứng được nhu cầu công việc trước mắt. Tuy nhiên, với tình hình nhiệm vụ như hiện nay, cần phải tập trung nghiên cứu đổi mới về mặt tổ chức bộ máy của Hội đồng, trong đó phải chú ý đến bộ phận giúp việc cho thường trực. Có như vậy mới đảm đương được công việc giám sát của Hội đồng.
1.3.2.3. Năng lực, bản lĩnh và trách nhiệm thực hiện chức năng giám sát của đại biểu HĐND
Đại biểu HĐND là nguồn gốc của mọi vấn đề liên quan đến chất lượng và hiệu quả giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Để phát hiện sai trái của người khác của các ngành chức năng, người đại biểu nhân dân phải có quan điểm, trình độ, bản lĩnh vững vàng, có cách nhìn sáng suốt và phương pháp làm việc khoa học, hợp lý, phải có bản lĩnh giám nói thẳng nói thật, không nể nang né tránh, phải vì lợi ích của dân của Nhà nước
1.3.2.4.Chương trình, kế hoạch, phương thức giám sát của HĐND
Xây dựng chương trình, kế hoạch và lựa chọn hình thức giám sát phù hợp là điều kiện đảm bảo thế chủ động cho HĐND khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ và cũng là một trong những yếu tố góp phần nâng cao hiệu quả giám sát. HĐND xã cần ra nghị quyết tổ chức giám sát, các cuộc giám sát đều phải lập kế hoạch, xây dựng chương trình cụ thể, thông báo sớm về nội dung, thời gian và thống nhất cách thức thực hiện, các thành viên của đoàn giám sát phải nắm vững mục đích yêu cầu, phương pháp giám sát.
1.3.2.5. Chất lượng và hiệu lực giám sát
Chất lượng, hiệu lực và hiệu quả giám sát có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Hiệu quả giám sát cao hay thấp phụ thuộc vào chất lượng hoạt động giám sát cũng như những kết luận, kiến nghị từ hoạt động giám sát có được thực hiện nghiêm chỉnh hay không. Giám sát có chất lượng nghĩa là đưa ra được những kết luận, đề xuất đúng đắn và chỉ khi giám sát có chất lượng mới tạo tiền đề để bảo đảm hiệu lực của giám sát.
1.3.2.6. Điều kiện vật chất, chi phí cho hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Muốn nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND xã cần phải đầu tư chi phí và điều kiện vật chất cho hoạt động giám sát. Trong đánh giá hiệu quả giám sát của HĐND cần hiểu tính chất hai mặt của đầu tư chi phí cho hoạt động này.
1.3.3. Tiêu chí đánh giá hiệu quả giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Để đánh giá được hiệu quả giám sát của HĐND cần có những tiêu chí nhất định. Mỗi tiêu chí được xem là một căn cứ để xác định hiệu quả giám sát ở một phương diện khác nhau.
1.3.3.1. Chuyển biến của tình hình kinh tế – xã hội sau khi có hoạt động giám sát
Để đánh giá hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước nói chung và hoạt động giám sát của HĐND xã nói riêng trước hết phải căn cứ vào tình hình kinh tế – xã hội của địa phương.
1.3.3.2. Mức độ đạt được của mục đích, yêu cầu giám sát
Để đánh giá hiệu quả giám sát của HĐND, chúng ta phải xem xét mức độ đạt được của mục đích, yêu cầu giám sát. Bởi mục đích của giám sát là điều mà mọi thành viên khi tiến hành giám sát đều hướng tới và mong muốn đạt được. Nên mục đích đã trở thành tiêu chuẩn, thước đo cho việc đánh giá hiệu quả giám sát, là phạm vi cho việc đánh giá kết quả thực tế đạt được.
1.3.3.3. Các kết quả cụ thể đạt được do tác động trực tiếp của hoạt động giám sát
Một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá hiệu quả giám sát của HĐND là phải căn cứ vào những kết quả thực tế do tác động giám sát mang lại. Muốn vậy, kết thúc mỗi cuộc giám sát HĐND phải xác định được các kết quả đạt được trong cuộc giám sát đó.
1.3.3.4. Kết quả thu về so với chi phí bỏ ra
Hiệu quả giám sát của HĐND xã thể hiện ở việc đạt được những mục đích đề ra, mặt khác phải tính đến những chi phí để đạt được mục đích đó. Chi phí đó bao gồm: chi phí về vật chất, tinh thần, cũng như số lượng người tham gia, thời gian tiến hành… tất cả những phí tổn cho việc giám sát đều cần ở mức thấp nhưng phải đủ đảm bảo cho các chủ thể giám sát phát huy tốt vai trò, nhiệm vụ và năng lực của mình để đạt được những kết quả ở mức cao nhất.
1.3.3.5. Ý thức thái độ của đối tượng chịu sự giám sát trong việc chấp hành thực hiện các kiến nghị giám sát
Cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát phải thực hiện đầy đủ kế hoạch, nội dung, yêu cầu giám sát của các cơ quan tiến hành giám sát. Cá nhân, người đứng đầu cơ quan, tổ chức chịu sự giám sát có trách nhiệm trực tiếp trình bày những vấn đề mà cơ quan tiến hành giám sát nêu ra; trường hợp ủy quyền cho người khác trình bày thì phải được cơ quan đó đồng ý.
1.3.3.6. Sự đánh giá của dư luận xã hội về kết quả hoạt động giám sát của các chủ thể giám sát
Dư luận xã hội thể hiện thái độ phán xét đánh giá của công chúng đối với các sự kiện, hiện tượng, sự vật, vấn đề cuộc sống.Nhờ có sự đánh giá của dư luận xã hội mà kịp thời phát hiện ra những sai, sót trong quá trình giám sát của HĐND để từ đó rút kinh nghiệm và đưa ra những quyết sách phù hợp hơn với điều kiện phát triển kinh tế-xã hội của địa phương cũng như công tác giám sát ngày càng mang lại hiệu quả hơn.
Chương 2:
THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ,
HUYỆN ĐÔNG GIANG, TỈNH QUẢNG NAM
2.1. Khái quát về huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam
2.1.1. Điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế – xã hội
Đông Giang là huyện miền núi cao của tỉnh Quảng Nam nằm cách trung tâm tỉnh lỵ Quảng Nam 145 km về phía Tây Bắc. Trung tâm huyện đặt tại thị trấn Prao nằm trên trục đường Hồ Chí Minh. Huyện có 10 xã và 1 thị trấn. Dân số 23.157 người. Trong đó dân tộc Cơtu chiếm 73,23%.Đông Giang có diện tích tự nhiên 81263.23 ha. Trong đó đất nông nghiệp 7045688 ha, đất phi nông nghiệp 2732 ha. Đất chưa sử dụng 8074.34 ha.
Năm 2014, Tổng giá trị sản xuất nông-lâm-thủy sản 73,9 tỷ đồng, đạt 100,27%KH, tăng 8,28% so với năm 2013. Tổng sản lượng lương thực có hạt 6.316,61 tấn, đạt 100,66%KH, tăng 43,68 tấn so với cùng kỳ năm 2013. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ 77,9 tỷ đồng, đạt 105,27% KH, tăng 19,75% so với năm 2013. Giá trị sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp 43,6 tỷ đồng, đạt 100,46%KH, tăng 19,42% so với năm 2013.
2.1.2. Về cơ cấu, chất lượng đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam trong nhiệm kỳ 2011-2016
* Nhiệm kỳ 2011-2016: Có 241 đại biểu, trong đó:
+ Tiểu học: 44, chiếm 18,26%
+ Trung học cơ sở: 67, chiếm 27,80%
+ Trung học phổ thông: 130, chiếm 53,94%
– Về chuyên môn nghiệp vụ:
+ Sơ cấp: 07, chiếm 2,90%
+ Trung cấp: 72, chiếm 29,88%
+ Đại học: 16, chiếm 6,64%
– Về trình độ chính trị:
+ Sơ cấp: 13, chiếm 5,39%
+ Trung cấp: 103, chiếm 42,74%
+ Cao cấp, đại học: 05, chiếm 2,07%
2.2. Tình hình hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam
2.2.1. Hoạt động giám sát của tập thể Hội đồng nhân dân tại kỳ họp
Trong những năm qua hoạt động giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam tại các kỳ họp đã có bước chuyển biến tích cực. HĐND xã đã chuẩn bị chu đáo về chương trình, nội dung của kỳ họp, các đại biểu tham gia đầy đủ, phong cách làm việc của tập thể hội đồng đã thể hiện được tính dân chủ, trí tuệ, đổi mới, đoàn kết…
2.2.2. Hoạt động giám sát của Thường trực Hội đồng nhân dân cấp xã
Thường trực HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đã góp phần tích cực vào hoạt động giám sát, thể hiện trước hết ở việc chuẩn bị nội dung phục vụ kỳ họp; triệu tập điều hành các kỳ họp khá chu đáo và nghiêm túc. Chính hoạt động này đã góp phần quan trọng đảm bảo việc giám sát tại kỳ họp đi vào trọng tâm, dành thời gian cần thiết để giải quyết những vấn đề nổi cộm của tình hình kinh tế xã hội cũng như ý kiến thắc mắc, khiếu nại của cử tri đặt ra. Từ đó nâng cao chất lượng hiệu quả giám sát, tránh được tràn lan thiếu hiệu lực, hiệu quả.
2.2.3. Hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã
Các đại biểu dự kỳ họp đầy đủ và tích cực hơn trong việc tham gia thảo luận các báo cáo. Đồng thời đã có nhiều ý kiến phát biểu và thảo luận một cách dân chủ, thiết thực hơn. Từ đó đã giúp cho HĐND ban hành được những nghị quyết phù hợp với chủ trương, chính sách, pháp luật Nhà nước và sát với thực tế địa phương. Làm cho hoạt động của HĐND đã có nhiều chuyển biến tích cực, tạo được niềm tin cho cử tri và nhân dân. Đồng thời qua đó cũng giúp cho các cơ quan lập báo cáo nâng cao tinh thần trách nhiệm trước HĐND.
2.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
2.3.1. Ưu điểm
Trước hết phải khẳng định rằng trong những năm qua tình hình kinh tế – xãhội và an ninh trật tự trên địa bàn huyện Đông Giang đã có những chuyển biến mạnh mẽ, đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao. Theo báo cáo của UBND huyện Đông Giang, thu nhập bình quân đầu người tăng 8,94 triệu đồng/người/năm. Bêncạnh tăng trưởng về mặt kinh tế, các lĩnh vực khác như y tế, giáo dục, chất lượngcũng được nâng cao. Đến nay huyện Đông Giang đã có 3/11 xã, thị trấn xóa xongnhà tạm bợ; tỷ lệ hộ nghèo theo tiêu chuẩn mới đã giảm xuống, chỉ còn 4,1%,trong khi ở các huyện lân cận như Nam Giang vẫn còn 4,7%, Bắc Trà My là 4,5%.
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân
Việc đôn đốc, kiểm tra thực hiện các kiến nghị đề xuất sau giám sátthiếu quyết liệt, thiếu liên tục, không sâu sát, nên vẫn còn hiện tượng sau giám sátđâu lại vào đấy; việc chất vấn trong các kỳ họp nhiều khi chưa đi đến quy kết tráchnhiệm, chưa đưa ra các giải pháp khắc phục; đặc biệt các kiến nghị đề xuất của đoàngiám sát chưa được các đơn vị có trách nhiệm thực hiệnnghiêmtúc,cáckiến nghị đề xuất đã đưa ra… còn giải quyết vấn đề đó như thế nào, mức độ đến đâuchưa được HĐND quan tâm nhiều. Điều đó đã dẫn đến một hệ quả trong thực tế vềmặt chỉ tiêu kế hoạch giám sát khả năng đáp yêu cầu đề ra, nhưng mức độ đạt đượcmục đích trong hoạt động giám sát đang còn hạn chế.
Nguyên nhân hạn chế hiệu quả giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Một là, một số đại biểu HĐND cấp xã chưa có đủ năng lực và điều kiện để đảm đương công tác giám sát của HĐND
Hai là, cơ cấu tổ chức của HĐND cấp xã và các bộ phận giúp việc chưa tương xứng yêu cầu khách quan của công tác giám sát
Ba là, do HĐND cấp xã chưa xây dựng được chương trình, kế hoạch giám sát toàn diện và cụ thể.
Bốn là, các điều kiện cần thiết cho hoạt động giám sát còn thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu.
Năm là, do nhận thức về hoạt động giám sát của đại biểu HĐND còn nhiều hạn chế, một số cơ quan, đơn vị được giám sát chưa tôn trọng và chấp hành không nghiêm các kết luận của HĐND.
Chương 3:
QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ, HUYỆN ĐÔNG GIANG, TỈNH QUẢNG NAM
3.1. Quan điểm chỉ đạo về hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam
3.1.1. Xác định rõ mối quan hệ giữa các hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam
Hoạt động giám sát muốn đạt hiệu quả cao thì một trong những yếu tố quan trọng là phải có hệ thống pháp luật hoàn thiện và đồng bộ về giám sát. Hoạt động giám sát cần có sự phối hợp hợp lý với các hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm sát, giám sát của các cơ quan nhà nước và các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội khác nhằm tránh sự mâu thuẫn chồng chéo hoạt động giữa các cơ quan này với nhau gây cản trở cho hoạt động bình thường của cơ quan chịu sự giám sát. Các chủ thể và đối tượng bị giám sát cần nhận thức đúng đắn và đầy đủ về vai trò, yêu cầu của hoạt động giám sát, phải coi giám sát của HĐND như là một động lực để phát triển, để ngăn chặng tình trạng vi phạm pháp luật.
3.1.2. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam phải mang lại hiệu quả thực tế
Hoạt động giám sát tại kỳ họp và giữa hai kỳ họp phải mang lại những hiệu quả thiết thực. Việc xem xét báo cáo của Thường trực HĐND, UBND, cùng cấp không phải chỉ dừng lại ở việc nghe báo cáo mà đòi hỏi phải tỏ rõ quan điểm, có lý lẽ xác đáng về những vấn đề nhất trí, không nhất trí với những nội dung báo cáo đã nêu. Đoàn giám sát phải có đánh giá đúng tình hình, giúp cơ quan đơn vị chịu giám sát nhìn lại việc triển khai nhiệm vụ ở đơn vị mình, từ đó phát huy những mặt tốt, khắc phục yếu kém để ngày càng hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ.
3.1.3. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam phải đưa ra được những kết luận xác đáng bảo đảm cho việc tuân thủ nghiêm chỉnh của các đối tượng chịu sự giám sát.
Hoạt động giám sát của HĐND cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam không được gây cản trở đến hoạt động bình thường của các đối tượng chịu sự giám sát, đảm bảo cho các cơ quan này vẫn giữ được tính độc lập và chủ động khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Không vì lợi ích cá nhân hay cục bộ lạm dụng quyền lực, vi phạm những quy định của Hiến pháp và pháp luật.
3.1.4. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam phải bảo đảm đưa ra các kiến nghị hoàn thiện cơ chế chính sách
Khi xây dựng các văn bản qui phạm pháp luật mặc dù các nhà hoạch định chính sách và các chuyên gia làm công tác xây dựng luật đã tuân theo qui trình rất khoa học và nghiêm ngặt, nhưng lúc áp dụng vào thực tiễn vẫn có thể bộc lộ những điểm chưa phù hợp hoặc chưa đáp ứng đúng nhu cầu xã hội cần phải được phát hiện bổ sung kịp thời. Vì vậy, chỉ có thông qua hoạt động giám sát, mới phát hiện ra những mặt trái của chính sách hay tính không khả thi của chính sách. Do đó quá trình giám sát thực chất là quá trình kiểm nghiệm tính đúng đắn của các chính sách, pháp luật được triển khai trên thực tiễn. Yêu cầu đó đặt ra cho hoạt động giám sát của HĐND nhiều vấn đề cần phải đổi mới, như: nâng cao chất lượng xây dựng chương trình, kế hoạch, xác định mục tiêu giám sát; xác lập đội ngũ giám sát; sử dụng các phương pháp khoa học…
3.1.5. Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam phải bảo đảm lợi ích chung của đất nước
Hoạt động giám sát của HĐND cấp xã trên địa bàn nhằm xem xét, theo dõi việc chấp hành pháp luật của các cơ quan nhà nước, các tổ chức và công dân. Nếu phát hiện những sai phạm HĐND cấp xã có quyền kiến nghị với các chủ thể chịu sự giám sát phải sửa đổi cho phù hợp với qui định của pháp luật hiện hành. Tuy nhiên, việc đưa ra các kiến nghị xử lý sau giám sát không đồng nghĩa với việc điều chỉnh những giải pháp nào đó nhằm bảo vệ lợi ích cục bộ của địa phương mà phải đảm bảo lợi ích chung của đất nước, lợi ích của xã phù hợp với lợi ích quốc gia.
3.2. Giải pháp về nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam
3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã
Thực tế cho thấy, nơi nào cấp ủy Đảng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ thường xuyên và chăm lo đến tổ chức, bộ máy, định hướng nội dung hoạt động, bố trí đúng cán bộ cho HĐND thì nơi đó hoạt động của HĐND có hiệu quả, thực hiện tốt vai trò là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương. Do đó, đòi hỏi cấp ủy ở cơ sở cần tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của HĐND để xây dựng HĐND thật sự là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương.
3.2.2. Nâng cao năng lực Thường trực Hội đồng nhân dân, bộ máy giúp việc của Hội đồng nhân dân cấp xã
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả giám sát của HĐND, cần phải coi công tác kiểm tra, giám sát của Thường trực HĐND là một việc làm thường xuyên. Thường trực HĐND cấp xã phải chủ động, sáng tạo tìm ra biện pháp hợp lý để đẩy mạnh hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân.
Văn phòng HĐND cấp xã là cơ quan trực tiếp tham mưu và tổ chức phục vụ hoạt động cho Thường trực HĐND, các tổ đại biểu và các đại biểu HĐND nên vai trò của chuyên viên, bộ máy giúp việc của HĐND là vô cùng quan trọng. Do vậy, phải thường xuyên kiện toàn bộ máy giúp việc theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; trình độ chuyên môn nghiệp vụ càng ngày càng được nâng cao.
3.2.3. Hoàn thiện tiêu chuẩn về đại biểu Hội đồng nhân dân và cơ cấu nhân sự của Hội đồng nhân dân cấp xã
Tiêu chuẩn đại biểu HĐND cấp xã là vấn đề hết sức quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND. Tiêu chuẩn của đại biểu HĐND cấp xã không chỉ theo quy định của pháp luật mà còn thể hiện ở sự dũng cảm dám đấu tranh thẳng thắn với những biểu hiện tiêu cực như tính cục bộ, những hành vi tham nhũng, quan liêu, cửa quyền hách dịch của những người có chức có quyền trong bộ máy chính quyền cấp xã nhằm làm cho bộ máy trong sạch.
3.2.4. Đổi mới về hình thức giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Ngoài việc giám sát của HĐND tại các kỳ họp thông qua các hoạt động xem xét các báo cáo của Thường trực HĐND, UBND cùng cấp trình tại kỳ họp; chất vấn và trả lời chất vấn; xem xét văn bản quy phạm pháp luật; bỏ phiếu tín nhiệm… Hoạt động này còn thông qua các hoạt động giám sát cụ thể của Thường trực HĐND, của các đại biểu HĐND theo phương thức giám sát chung hoặc giám sát chuyên đề.
3.2.5. Đổi mới về nội dung giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã
Theo quy định, hàng năm, Hội đồng nhân dân sẽ quyết định chương trình giám sát tại kỳ họp thường lệ cuối năm để lựa chọn những nội dung đưa vào chương trình giám sát. Do vây, trước hết cần ưu tiên những nội dung có tác động rộng, được nhiều cử tri quan tâm, có ảnh hưởng trên địa bàn toàn địa phương. Hai là, cần ưu tiên những chính sách thực hiện trong ngắn hạn. Ba là, cần có sự “cân đối” trong các lĩnh vực khi xây dựng chương trình giám sát của cả năm, không nên trong một năm giám sát quá nhiều về ngân sách hoặc giám sát quá nhiều về các lĩnh vực xã hội.
3.2.6. Nâng cao năng lực hoạt động của đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã
Bảo đảm các điều kiện kinh phí, trang thiết bị cần thiết giúp đại biểu hoàn thành tốt nhiệm vụ. Tăng cường cung cấp thông tin, kiến thức cho đại biểu HĐND qua các phương tiện thông tin đại chúng, các diễn đàn. Chú trọng công tác tập huấn bồi dưỡng nâng cao kỹ năng hoạt động cho đại biểu Tăng cường tổ chức các hội nghị, hội thảo trao đổi kinh nghiệm hoạt động của đại biểu, cung cấp đầy đủ các thông tin cần thiết giúp đại biểu thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đã quy định.
3.2.7. Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các ngành và các tổ chức đoàn thể
Thứ nhất, tăng cường phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp tham gia hoạt động giám sát để tăng thêm giá trị chức năng tư vấn cho HĐND. Thứ hai, tăng cường phối hợp với các cơ quan, ban, ngành liên quan nhằm cung cấp thêm thông tin cho giám sát. Thứ ba, tăng cường phối hợp với các đơn vị được giám sát để tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất cũng như các nội dung, hiện trường phục vụ giám sát. Thứ tư, tăng cường mối liên hệ của đại biểu HĐND với cử tri.
KIẾN NGHỊ:
Để công tác giám sát của HĐND cấp xã ngày càng phát huy hiệu quả góp phần xây dựng hoạt động của HĐND thật sự là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương xin có các kiến nghị sau:
Thứ nhất, Trung ương cần có quy định tăng thêm hoạt động phí cho đại biểu hoạt động ở địa bàn miền núi và có những chính sách khuyến khích hợp lý.
Thứ hai, pháp luật cần phải quy định chi tiết về chế độ báo cáo bao gồm: báo cáo thường kỳ hàng năm trong kỳ họp HĐND, báo cáo thường kỳ hàng tháng, hàng quý cho Thường trực HĐND; báo cáo khi có sự kiện chính trị, kinh tế, xã hội tác động ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội trên địa bàn xã. Thứ ba, pháp luật cần quy định rõ ràng về căn cứ để HĐND ra nghị quyết về việc trả lời chất vấn và trách nhiệm của người bị chất vấn. Thứ tư, cần có quy định về tỷ lệ nữ đối với cán bộ, công chức cấp xã và người dân trong thành phần HĐND cấp xã. Vì đây là một trong những vấn đề ảnh hưởng đến cơ cấu nhân sự của HĐND.
KẾT LUẬN
Thực hiện công cuộc đổi mới về tổ chức và hoạt động của HĐND đã được đề cập trong các nghị quyết của Đảng, thực tiễn hoạt động giám sát của HĐND đã được coi trọng. Đặc biệt, sau khi Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003 ra đời, bước đầu đi vào cuộc sống, hoạt động này đã có nhiều chuyển biến tích cực góp phần nâng cao vai trò quản lý nhà nước của chính quyền địa phương trong điều kiện đổi mới ở nước ta.
Tuy nhiên, dù đã có những tiến bộ nhất định, hiệu quả giám sát của HĐND cấp xã vẫn chưa thực sự đổi mới ngang tầm với vị trí, vai trò còn tồn tại nhiều bất cập hạn chế. Hệ thống pháp luật về giám sát chưa hoàn thiện, một số quy định còn lỏng lẻo thiếu tính khả thi, một số vấn đề pháp lý quan trọng còn “bỏ ngỏ”… Hiệu quả giám sát chưa cao. Đa số các cuộc giám sát chưa đi đến triệt để, chỉ dừng lại ở việc báo cáo các kết quả ghi nhận được bằng các kiến nghị, đề xuất.
Trên cơ sở phân tích, đánh giá thành tựu và hạn chế trong hoạt động giám sát của HĐND cấp xã, luận văn đưa ra một số quan điểm chỉ đạo, những giải pháp chủ yếu nhằm tập trung nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND cấp xã nói chung và cấp xã, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam nói riêng xứng đáng là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân. Các giải pháp trên phải được thực hiện một cách đồng bộ để phát huy hơn nữa sức mạnh của HĐND, góp phần xây dựng bộ máy nhà nước ngày càng trong sạch vững mạnh, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.
E:\DỮ LIỆU COP CỦA CHỊ YẾN\LUAN VAN HOC VIEN HANH CHINH\NGUYEN VAN VUI-0905.076.469\SAU BAO VE
