luận văn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nền kinh tế Việt Nam hiện nay đã có những bước tiến đáng kể, từng bước mở rộng quan hệ hợp tác song phương và đa phương với nhiều đối tác quốc tế. Đứng trước bối cảnh đó, Việt Nam vừa có những thuận lợi, vừa có những thách thức, khó khăn. Để có thể đứng vững và ngày càng phát triển, Nhà nước Việt Nam cần phải phát huy hơn nữa vai trò lãnh đạo trong bối cảnh kinh tế hiện nay. Chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc có vai trò quan trọng quyết định sự tồn tại của bộ Nhà nước, đảm bảo cho Nhà nước thực hiện chức năng cũng như vai trò của mình. Chính vì vậy, việc quản lý một cách hiệu quả chi thường xuyên từ Trung ương đến địa phương là vấn đề có ý nghĩa quyết định đến sự ổn định kinh tế, an toàn xã hội, đảm bảo an ninh, sự toàn vẹn lãnh thổ quốc gia.
Đăk Glei là một huyện nghèo được thành lập năm 1975, kinh tế phát triển chưa cao, chủ yếu là thuần nông. Cùng với tăng trưởng kinh tế hằng năm, tổng thu ngân sách huyện quản lý cũng ngày càng tăng. Tuy nhiên, hiện nay huyện vẫn chưa tự cân đối được ngân sách địa phương, nhiệm vụ chi vẫn lớn hơn nguồn thu cân đối, đặc biệt là chi thường xuyên luôn chiếm tỷ trọng không nhỏ trong tổng chi ngân sách của huyện. Hơn nữa, trong công tác quản lý chi thường xuyên tại Thành phố Hội An vẫn còn có những bất cập ở một số điểm, một số nội dung cũng như phương thức quản lý, gây thất thoát, lãng phí. Vì vậy, việc quản lý chi thường xuyên hàng năm của Thành phố Hội An cần phải chặt chẽ hơn, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả hơn nhằm đảm bảo cân đối giữa nguồn thu và chi của huyện, đảm bảo sự phát triển hài hoà giữa các lĩnh vực xã hội, phục vụ nhu cầu hoạt động của cấp uỷ, chính quyền địa phương, đồng thời khắc phục các tồn tại hạn chế trong quản lý chi thường xuyên là yêu cầu nhiệm vụ của các cơ quan quản lý và sử dụng NSNN của Thành phố Hội An. Với những lý do đó, tôi chọn đề tài: “Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
Việc nghiên cứu đề tài này giúp làm rõ được thực trạng về công tác QLNN đối với lĩnh vực chi thường xuyên từ nguồn NSNN tại Thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Đồng thời giúp cho địa phương có cơ sở để xây dựng các giải pháp, chính sách để tăng cường quản lý chi thường xuyên từ nguồn ngân sách nhà nước trong thời gian đến.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở vận dụng lý luận vào đánh giá thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc tại Thành phố Hội An từ năm 2015 đến 2019 để đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc tại Thành phố Hội An, Quảng Nam trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
– Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước cấp huyện.
– Phân tích thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc tại Thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam từ năm 2015 đến 2019; chỉ ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân
– Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc tại Thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam trong thời gian đến.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu luận văn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc tại Thành phố Hội An.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Nghiên cứu công tác quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc cấp huyện của Thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam.
- Về không gian: Luận văn nghiên cứu các nội dung liên quan đến quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc trên địa bàn Thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam.
– Về thời gian: Thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc tại Thành phố Hội An được nghiên cứu trong giai đoạn 2015-2019, các giải pháp đề xuất đến năm 2025.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp thu thập số liệu
– Số liệu thứ cấp: Được thu thập chủ yếu từ nguồn niên giám thống kê Thành phố Hội An; các báo cáo của phòng Tài chính và Kế hoạch, Nghị quyết HĐND Thành phố Hội An; Chi cục thống kê; Sở Tài chính tỉnh Quảng Nam và thông tin trên mạng Internet, một số sách báo, công trình nghiên cứu khác,….
4.2. Phương pháp phân tích
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của chi thường xuyên ngân sách nhà nước luận văn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố
- Khái niệm chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc
Theo Luật NSNN năm 2015. “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Chi ngân sách nhà nước bao gồm: Chi đầu tư phát triển; chi dự trữ quốc gia; chi thường xuyên; chi trả nợ lãi; chi viện trợ; các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.
“Chi thường xuyên là nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, hỗ trợ hoạt động của các tổ chức khác và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của Nhà nước về phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh” [14, Tr 2].
b. Đặc điểm của chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc (luận văn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố)
– Nội dung của chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc được xét theo lĩnh vực chi và xét theo nội dung kinh tế của các khoản chi thường xuyên.
– Luôn gắn với quyền lực nhà nước, có tính pháp lý cao.
– Các khoản chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc có tính ổn định và không hoàn trả trực tiếp. Nguồn lực tài chính trang trải cho các khoản chi thường xuyên được phân bổ tương đối đều giữa các quý trong năm, giữa các tháng trong quý và giữa các năm trong kỳ kế hoạch.
– Phạm vi, mức độ chi thường xuyên gắn với cơ cấu, tổ chức và sự lựa chọn của Nhà nước trong việc cung ứng các hàng hóa công. Phạm vi và mức độ chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc gắn liền với cơ cấu tổ chức bộ máy Nhà nước và việc thực hiện các chính sách kinh tế, chính trị, xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ, vì phần lớn các khoản chi thường xuyên nhằm duy trì hoạt động bình thường, hiệu quả của bộ máy quản lý Nhà nước.
– Xét theo cơ cấu chi ở từng niên độ và mục đích cuối cùng của vốn cấp phát thì chi thường xuyên cho các hoạt động sự nghiệp có hiệu lực tác động trong thời gian ngắn và mang tính tiêu dùng xã hội.
– Các chính sách, chế độ về chi thường xuyên cho cơ quan nhà nước chậm thay đổi và có nguy cơ tụt hậu so với nhu cầu thực tiễn. Hiệu quả của chi thường xuyên không thể đánh giá, xác định cụ thể như chi cho đầu tư phát triển. Hiệu quả của nó không đơn thuần về mặt kinh tế mà được thể hiện qua sự ổn định chính trị, xã hội từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
1.1.2. Khái niệm quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc (luận văn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố)
“Chi thường xuyên là nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, hỗ trợ hoạt động của các tổ chức khác và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của Nhà nước về phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh” [14].
“Quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý bằng một hệ thống phương pháp nhằm thay đổi trạng thái của đối tượng quản lý, tiếp cận đến mục tiêu cuối cùng phục vụ cho lợi ích của con người, quản lý là hoạt động có mục đích của chủ thể tuân theo những nguyên tắc nhất định và là quá trình thực hiện đồng thời hàng loạt các chức nằng liên kết hữu cơ với nhau từ dự đoán, kế hoạch hoá, tổ chức thực hiện, động viên phối hợp, điều chỉnh, hạch toán, kiểm tra.
Quản lý chi thường xuyên từ NSNN là việc sử dụng những công cụ, biện pháp tổng hợp để tập trung một phần nguồn tài chính, hình thành quỹ ngân sách của địa phương (theo các chức năng thẩm quyền của địa phương được phân định theo các quy định của pháp luật) và thực hiện phân phối, sử dụng quỹ đó một cách hợp lý, có hiệu quả nhằm thực hiện các yêu cầu của Nhà nước giao cho địa phương; đạt được những mục tiêu KT-XH của địa phương.”[3].
Đối tượng của quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc: “Quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc là quá trình các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền sử dụng hệ thống các biện pháp tác động vào hoạt động chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc, đảm bảo cho các khoản chi thường xuyên được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả”.
Ở đây, chủ thể quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc là các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền đối với lĩnh vực chi NSNN (ở Trung ương là Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính, Kho bạc nhà nước… Ở địa phương là HĐND, UBND, cơ quan tài chính, KBNN…) và các đơn vị sử dụng ngân sách (cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng ngân sách).
Đối tượng quản lý là hoạt động chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc, hoạt động đó bao gồm việc lập, phân bổ dự toán; chấp hành dự toán; kiểm tra, kiểm soát, thanh toán, quyết toán các khoản chi thường xuyên ngân sách.
Công cụ quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc là các chế độ, chính sách; các tiêu chuẩn, định mức do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành tác động lên đối tượng và chủ thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý chi thường xuyên NS.
“Quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc phải được thực hiện ở tất cả các khâu của chu trình ngân sách (từ Lập dự toán ngân sách, Chấp hành ngân sách và Quyết toán ngân sách); phải đảm bảo tính thống nhất trong thực hiện trong hệ thống ngân sách các cấp; phải đảm bảo tính cân đối của ngân sách; phải quản lý rành mạch, công khai để mọi đối tượng biết trong suốt chu trình ngân sách và phải được áp dụng cho tất cả các cơ quan tham gia vào chu trình ngân sách (cả ở cơ quan quản lý và cơ quan, đối tượng thụ hưởng), tạo tiền đề cho mọi đối tượng có thể nhìn nhận được hiệu quả các chương trình hành động của Chính quyền địa phương trên cơ sở các chính sách tài chính quốc gia” [3].
– Sự tác động của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý thông qua việc thực hiện các chức năng quản lý nhằm đạt được các mục tiêu cơ bản của quản lý chi thường xuyên NS. Đó là mục tiêu sử dụng NS một cách hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả cho phát triển ổn định kinh tế – xã hội…
1.1.3. Nguyên tắc của quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc (luận văn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố)
– “Nguyên tắc quản lý theo dự toán: Hoạt động của NSNN, đặc biệt là cơ cấu thu, chi của NSNN phụ thuộc vào quyền phán quyết của cơ quan quyền lực nhà nước. Do vậy, mọi khoản chi từ NSNN chỉ có thế trở thành hiện thực khi và chỉ khi các khoản chi đó nằm trong cơ cấu chi theo dự toán đã được cơ quan quyền lực nhà nước xét duyệt và thông qua.
Phạm vi của chi NSNN rất đa dạng, liên quan đến nhiều loại hình đơn vị thuộc nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau. Mức chi cho mỗi hoạt động được xác định theo đối tượng riêng, định mức riêng và ngay giữa các cơ quan trong cùng một lĩnh vực hoạt động nhưng hoạt động của khác nhau, điều kiện về trang bị cơ s ở vật chất khác nhau, quy mô và tính chất hoạt động khác nhau sẽ dẫn đến các mức chi từ NSNN cho mỗi cơ quan là khác nhau.
Quản lý theo dự toán mới đảm bảo được yêu cầu cân đối của NSNN, tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều hành NSNN; hạn chế tính tuỳ tiện trong quản lý và sử dụng kinh phí ngân sách tại các đơn vị dự toán” [11].
– “Nguyên tắc tiết kiệm hiệu quả: Nguyên tắc này đòi hỏi bảo đảm với chi phí thấp nhất sẽ phải thu được lợi ích lớn nhất. Trong quản lý chi thường xuyên ngân sách, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả đòi hỏi việc chi một đồng ngân sách phải tạo ra lợi ích lớn nhất có thế.
Tiết kiệm không đồng nghĩa với hạn chế chi tiêu, tiết kiệm là sự chi tiêu hợp lý. Đó là chi đúng lúc, đúng chỗ, đúng mức, đảm bảo đáp ứng đầy đủ, kịp thời các nhiệm vụ chi thường xuyên ngân sách. Chi tiêu hợp lý sẽ tạo ra tác động lớn đối với sự phát triển kinh tế – xã hội. Hiệu quả được xác định bằng kết quả so với chi phí đã bỏ ra. Chi tiêu hợp lý sẽ bảo đảm ngân sách được sử dụng có hiệu quả chi tiêu càng hợp lý, ngân sách được sử dụng càng hiệu quả cao. Hiệu quả của chi tiêu ngân sách phải được xét trên nhiều mặt, hiệu quả kinh tế, xã hội, chính trị…; hiệu quả trước mắt và hiệu quả lâu dài. Chi tiêu ngân sách không tiết kiệm, hiệu quả không chỉ gây lãng phí ngân sách, lãng phí nguồn lực mà còn tạo ra những hệ lụy cho nền kinh tế.
Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả cũng phải được quán triệt trong các khâu của quá trình chi thường xuyên ngân sách. Để chi thường xuyên ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, quản lý chi thường xuyên ngân sách phải bảo đảm xác định được đúng đối tượng chi, thứ tự ưu tiên các khoản chi, tiêu chí, định mức, cơ cấu phân bổ ngân sách cho chi thường xuyên hợp lý” [5].
– Nguyên tắc chi trực tiếp qua kho bạc nhà nước: Một trong những chức năng quan trọng của Kho bạc nhà nước là quản lý quỹ NSNN. Vì vậy, Kho bạc nhà nước có trách nhiệm phải kiểm soát chặt chẽ mọi khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước, đặc biệt là các khoản chi thường xuyên.
1.1.4. Vai trò của quản lý chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc (luận văn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Thành phố)
“Chi thường xuyên trong chi ngân sách Nhà nước các cấp luôn tồn tại nhiều áp lực bởi ngành nào, lĩnh vực nào cũng quan trọng và đòi hỏi nguồn ngân sách cấp đúng hạn nhằm triển khai hiệu quả nhiệm vụ được giao. Việc quản lý tốt chi thường xuyên công bằng, công tâm, đúng đối tượng luôn là đòi hỏi cấp thiết. Mặt khác, nó còn là động lực quan trọng thúc đẩy cả hệ thống chính trị và các cơ quan chuyên môn vận hành trơn tru, đạt hiệu suất cao nhất, đóng góp tích cực vào quản lý xã hội, phát triển kinh tế-xã hội tăng trưởng theo đúng kế hoạch đề ra. Quản lý tốt các khoản chi thường xuyên là hướng tới mục tiêu đảm bảo yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả, từ đó sẽ tạo nhiều nguồn lực hơn để đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế – xã hội phục vụ sản xuất của nhân dân, tạo tiền đề cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Quản lý chi thường xuyên có hiệu quả cũng sẽ tạo ra một nền tài chính lành mạnh, hạn chế tiêu cực, tham ô, lãng phí ngân sách, tiền của nhân dân.
– Thứ nhất, quản lý chi thường xuyên có tác động trực tiếp đến việc thực hiện các chức năng của Nhà nước, là một trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định đến chất lượng, hiệu quả của bộ máy quản lý Nhà nước. Do đó, quản lý tốt chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc sẽ góp phần đảm bảo mục tiêu ổn định chính trị, phát triển kinh tế – xã hội trên địa bàn. Quản lý có hiệu quả các khoản chi của NSNN sẽ có sự tác động tích cực đến đời sống kinh tế – xã hội, đảm bảo mục tiêu phát triển đã đề ra.
– Thứ hai, quản lý và sử dụng các khoản chi thường xuyên nhằm tăng hiệu quả sử dụng vốn NSNN, đảm bảo tiết kiệm, có hiệu quả, đúng mục tiêu nhiệm vụ đã đề ra. Quản lý các khoản chi thường xuyên sẽ tránh được tình trạng chi dàn trải, kém hiệu quả, chưa thực sự cấp thiết và đặc biệt là giảm thiểu tình trạng thất thoát nguồn vốn NSNN.
– Thứ ba, quản lý chi thường xuyên giúp điều tiết thu nhập dân cư thực hiện công bằng xã hội. Qua công tác quản lý đề xuất phương án chi thường xuyên thực hiện các chính sách an sinh xã hội để giảm bớt sự phân hóa giàu nghèo từ đó công bằng xã hội được cải thiện.
– Thứ tư, quản lý chi thường xuyên có vai trò điều tiết giá cả, chống suy thoái và chống lạm phát, điều tiết nền kinh tế vĩ mô, duy trì sự ổn định của môi trường kinh tế.
– Thứ năm, quản lý chi thường xuyên là công cụ ổn định chính trị, xã hội, quốc phòng an ninh. Thông qua quản lý chi thường xuyên, Nhà nước thực hiện các chính sách xã hội, đảm bảo ổn định, trật tự an toàn xã hội và an ninh quốc phòng” [19].
